Νίκος Παναγιώτου: “Οι πολίτες επιλέγουν να πληροφορούνται και όχι να ενημερώνονται

Συνέντευξη του Νίκου Παναγιώτου στο Vimagazino, στην Έρη Βαρδάκη

Η Google μέσω του Ταμείου Καινοτομίας «Digital News Initiative Fund» χρηματοδοτεί την έρευνά σας για το μέλλον της ψηφιακής δημοσιογραφίας. Ποιο ακριβώς είναι το αντικείμενό της και ποιος ο στόχος της;

Στόχος της έρευνας είναι να αναδειχθούν νέοι τρόποι προσέγγισης και αξιοποίησης των εμπειριών του κοινού, που καθορίζουν το μέλλον των ΜΜΕ. Απώτερος στόχος είναι η διαμόρφωση ενός πρωτότυπου εργαλείου εφαρμογής για την ανάπτυξη ενός βιώσιμου μοντέλου ειδήσεων.

Γιατί θεωρείτε ότι η Google επέλεξε την έρευνά σας; Πώς αυτή θα διεξαχθεί;

Η έρευνα προτείνει μια καινοτόμα προσέγγιση για την αντιμετώπιση ενός καίριου προβλήματος για τους ειδησεογραφικούς οργανισμούς, της απώλειας κοινού παρά το ότι έχει αυξηθεί η χρήση των τεχνολογιών πρόσβασης στην πληροφόρηση και την επικοινωνία. Ο διασυνδεδεμένος χρήστης είναι στο επίκεντρο της έρευνας μου ως ο πλέον κρίσιμος και καθοριστικός παράγοντας στο νέο αυτό περιβάλλον. 

Ενώ ζούμε στην εποχή της πληροφορίας οι πολίτες γυρνούν την πλάτη στα παραδοσιακά μέσα και επιλέγουν άλλες πηγές για την ενημέρωσή τους. Γιατί; 

Οι πολίτες, στην πλειονότητά τους, επιλέγουν να πληροφορούνται και όχι να ενημερώνονται. Αυτό μπορεί να ερμηνευτεί εν μέρει ως αποτέλεσμα της σταδιακής και  επιδεινούμενης έλλειψης εμπιστοσύνης στα παραδοσιακά ΜΜΕ, τα οποία, όπως προκύπτει από το σύνολο σχετικών ερευνών, έχουν χάσει την «αξιόπιστη είδηση», γιατί έχει χαθεί η αξιοπιστία της πηγής.

 Ποια θεωρείτε ότι είναι η ευθύνη των παραδοσιακών μέσων για αυτό το γεγονός;

Η ευθύνη των παραδοσιακών μέσων έχει να κάνει με το ότι το υφιστάμενο δημοσιογραφικό μοντέλο, το οποίο διαφοροποιείται ελάχιστα ή καθόλου σε σχέση με ό,τι μπορεί ο πολίτης να βρει δωρεάν στο διαδίκτυο. Εάν δεν απαντηθεί το κρίσιμο αυτό ερώτημα, «πως διαφοροποιούμαι», η κρίση θα ενταθεί.

Πρόκειται τελικά για ένα ελληνικό ή ένα παγκόσμιο φαινόμενο;

Αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο με την ελληνική του ωστόσο ιδιαιτερότητα, καθώς  η έντασή του είναι μεγαλύτερη σε κοινωνίες που βιώνουν όπως η δική μας, μια πολύπλευρη κρίση, θεσμική, οικονομική κλπ.

 Ποιες είναι οι επιπτώσεις αυτής της κατάστασης στη λειτουργία της δημοκρατίας; 

Με τη σημερινή κατάσταση  πλήττεται ένας καίριος θεσμικός πυλώνας της δημοκρατίας, αυτόν της πολυφωνίας και ελέγχου της εξουσίας. Η απαξίωση των ΜΜΕ με την απουσία άσκησης  ουσιαστικού ελέγχου μας οδηγεί σε καταστάσεις που βιώσαμε με την εκλογή του Προέδρου Τραμπ και το Brexit, όπου η δημόσια σφαίρα κατακλύστηκε από ψευδή γεγονότα.

Τα blogs, τα social media, γενικότερα η δημοσιογραφία των πολιτών μπορεί να κρύβει και μια επικίνδυνη πλευρά;

Απαιτείται μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση ειδικά σε ότι αφορά τα παραδοσιακά και νέα μέσα. Τα Wikileaks αναδεικνύουν τη θετική πλευρά των νέων μέσων αλλά και το πως αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εξυπηρέτηση άλλων σκοπών.

 Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα πάσχουμε πολύ από τη μάστιγα των fake news. Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί και γιατί πιστεύετε ότι οι πολίτες τείνουν να τα εμπιστεύονται;

Το φαινόμενο αυτό μπορεί να αντιμετωπισθεί μέσω μιας πολύπλευρης παρέμβασης που στο επίκεντρο της θα έχει την εκπαίδευση. Ο κριτικός γραμματισμός στα ΜΜΕ και στο περιεχόμενο τους είναι απαραίτητες εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες που μπορούν να απαντήσουν καίρια σε τέτοια ζητήματα

«Αλήτες, ρουφιάνοι, δημοσιογράφοι». Γιατί θεωρείτε ότι υπάρχει τόσο μεγάλη απαξίωση του δημοσιογραφικού λειτουργήματος από μία μεγάλη μερίδα πολιτών στην Ελλάδα;

Όταν πρωτακούστηκε πολλοί δημοσιογράφοι χαμογελούσαν θεωρώντας το ως έναν ακίνδυνο αστεϊσμό. Ωστόσο αποδείχθηκε ένα κυρίαρχο στερεότυπο που αδυνατούν ακόμη και σήμερα να το αντιμετωπίσουν καθώς είναι χαρακτηριστικό των απλουστευτικών, μονόπλευρων και αρνητικών θεωρήσεων για τη δημοσιογραφία. Ο ρόλος και η σημασία των ΜΜΕ στο να αποκαλυφθούν καίριας σημασίας θέματα στη χώρα μας σκόπιμα αποσιωπούνται (σκάνδαλο Κοσκωτά, Siemens,κλπ)

Ποιο είναι το μοντέλο δημοσιογραφίας που εσείς προτείνετε;

Πρέπει να βρούμε ξανά τη σχέση του μέσου με το κοινό. Απαιτούνται  παρεμβάσεις πολυεπίπεδες, διακριτό στίγμα της έντυπης δημοσιογραφίας έναντι των άλλων μέσων, προσθετική αξία κλπ  παράγοντες που κρίνουν το παρόν και το μέλλον της έντυπης δημοσιογραφίας. Όσο τα παραδοσιακά ΜΜΕ αναπαράγουν αυτά που ο χρήστης βρίσκει δωρεάν στο διαδίκτυο δεν έχουν μέλλον.

Μπορεί να αποκατασταθεί η σχέση των πολιτών με τα παραδοσιακά μέσα;

Μπορεί με κρίσιμες αλλαγές στον τρόπο άσκησης της δημοσιογραφίας, της λειτουργίας των ειδησεογραφικών οργανισμών αλλά κύρια στην εκπαίδευση και την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους θεσμούς συνολικά.

Ποιο θεωρείτε ότι θα είναι το μέλλον της έντυπης δημοσιογραφίας; Οι εφημερίδες και τα περιοδικά θα επιβιώσουν τελικά;

Το μέλλον εξαρτάται από το παρόν και τις απαντήσεις που δίνουμε στις παρούσες προκλήσεις. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι το υπάρχον μοντέλο είναι πεπερασμένο. Εάν δεν υπάρξουν νέες πρωτοβουλίες, ένα άλλο δημοσιογραφικό μοντέλο θα ενταθεί η κρίση που βιώνουμε στα ΜΜΕ και στον τρόπο άσκησης της δημοσιογραφίας.

Ποια ερώτηση σας έχει κάνει φοιτητής/τριά σας σχετικά με τη δημοσιογραφία και σας έχει φέρει σε δύσκολη θέση;

«Και αύριο τι;» Υποχρέωση μας ως κοινωνία είναι να δώσουμε ευκαιρίες σε μια γενιά που ασφυκτιά, μια γενιά που χάνουμε καθώς φεύγει στο εξωτερικό. Η έρευνα μου θα στηριχθεί κατά κύριο λόγω σε νέους ερευνητές με στόχο να δώσουμε ευκαιρίες και να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για μια άλλη μέρα.

Από το Vimagazino της εφημερίδας ΤΟ ΒΗΜΑ

Φωτο στην εφημερίδα Μάνος Σινόπουλος (PhotographyKastoria)