Έμοιαζε σαν τον κλόουν της χούντας, που με τον τρόπο ή τα σπασμένα αγγλικά με τα οποία πετούσε τις πιο μεγάλες ανοησίες προκαλούσε γέλιο: όπως παραδείγματος χάριν όταν εξηγούσε ότι τα κορίτσια δεν έπρεπε να φοράνε μίνι φούστες και «να δείχνουν το κρέας τους» γιατί δε μπορούν να δουλέψουν οι άνδρες. Στην πραγματικότητα όμως, αν δεν υπήρχε ο Παττακός η δικτατορία ίσως είχε αποφευχθεί.
Του Στ. Κούλογλου
Το βράδυ του πραξικοπήματος, την ώρα που ακόμη και ο αρχι-συνωμότης Γεώργιος Παπαδόπουλος δίσταζε, καθώς οι στρατηγοί θα πίεζαν τον βασιλιά να κηρύξει μόνος του τον στρατιωτικό νόμο, ο Παττακός μπήκε μπροστά
Αυτή είναι η διήγηση του Αντώνη Σκαραμαλιοράκη,στενού συνεργάτη του Παπαδόπουλου:
«..Οπότε ο Παπαδόπουλος “κώλωσε”. Ανακοίνωσε λοιπόν στους άλλους που βρίσκονταν εκεί ότι συνέβη αυτό και αυτό και ότι την επόμενη ημέρα το πρωί ο Σπαντιδάκης θα πήγαινε στον Βασιλέα. Αλλά ο Παττακός λέει, “ακούστε εδώ κύριοι, εγώ έχω ήδη κινήσει τα τανκς, δεν μπορώ να τα μαζέψω, προχωράω μόνος μου και όποιος θέλει ας έρθει από πίσω”. Πώς βγάζουν το παιδί από την μάνα του με την κουτάλα όταν δεν μπορεί να βγει αλλιώς, με παρόμοιο τρόπο έγινε και η κίνηση της 21ης Απριλίου, χάρη στη στάση την οποία τήρησε ο Παττακός».
Η συνέχεια είναι γνωστή. Η χώρα έζησε ένα εφτάχρονο εφιάλτη, την εποχή ακριβώς που έμοιαζε να επουλώνει τα τραύματα από τον εμφύλιο, να αναπτύσσεται οικονομικά, να ανοίγεται προς τον έξω κόσμο και να γίνεται διεθνώς «της μόδας», χάρις στον Χατζηδάκη και τον Θεοδωράκη, τον Ζορμπά και τη Μελίνα, ή τον Ωνάση. Αυτή τη χαμένη άνοιξη διαδέχθηκε ο βαρύς χειμώνας, με την Ελλάδα να αναστενάζει στα κολαστήρια της Μπουμπουλίνας, της ΕΣΑ και των εξοριών, να εκδιώκεται ακόμη και από το Συμβούλιο της Ευρώπης και να μετατρέπεται σε μια απέραντη πολυκατοικία της άσχημης αντιπαροχής, καταστρέφοντας τον ιστό και το παρελθόν της.
Χώρια η απώλεια της μισής Κύπρου και η καταστροφή του πολιτικού συστήματος, κάτι που άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου για τον λαϊκισμό και τη τζάμπα αριστεροσύνη, όταν μετά την μεταπολίτευση το εκκρεμές βρέθηκε ακριβώς στην άλλη πλευρά του ρολογιού της ιστορίας. Είτε το έχουμε καταλάβει είτε όχι, είτε πρόκειται για το Κυπριακό και τις σχέσεις με τη Τουρκία, για τους εξοπλισμούς και την υπερχρέωση της χώρας, για τα πολιτικά ήθη ή για την ασχήμια των πόλεων, τη χούντα πληρώνουμε ακόμη.
Δέστε τι μου είχε δηλώσει ο Θεοδόσης Τάσιος, καθηγητής του Πολυτεχνείου, για την καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς και τις ευθύνες του Παττακού:
«..ήταν και το επεισόδιο με την κατεδάφιση του νοτιότερου γοτθικού ναού που υπήρχε στην Ευρώπη. Ήταν στο Ηράκλειο της Κρήτης, το λεγόμενο Βαλιδέ Τζαμί, τον οποίο κατεδάφισε ο Παττακός παρανόμως. Αλλά είχε την απρονοησία να ζητήσει από το πολυτεχνείο να ορίσει μια επιτροπή πραγματογνωμόνων για να διαπιστώσει αν είναι κατεδαφιστέο, γιατί ήταν πράγματι ερειπωμένο. Εγώ ως πρόεδρος της επιτροπής πήρα δύο μέλη και πήγα το ίδιο βράδυ στο Ηράκλειο, με δικά μου έξοδα. Την άλλη ημέρα, είχε τελειώσει η πραγματογνωμοσύνη, είχε κατατεθεί ότι δεν είναι κατεδαφιστέο και ότι εγώ αναλάμβανα να το συντηρήσω. Ήταν ένα σπάνιο ιστορικό μνημείο, ήταν το γυμνάσιο όπου φοίτησε ο Βενιζέλος, είχε γίνει εν συνεχεία τζαμί, αλλά δεν είχε καμία σημασία αυτό, ήταν παλιά γοτθικός ναός. Τελικά τον κατεδάφισαν και μας παρέμπεψαν στα δικαστήρια, διότι κάναμε «αγκιτάτσια κατά του κράτους».
Οι προηγούμενες διηγήσεις προέρχονται από το βιβλίο μου με μαρτυρίες για τη χούντα και την αντίσταση που θα εκδοθεί από τις εκδόσεις Εστία. Για τις ανάγκες μιας σειράς ντοκιμαντέρ, είχα πάρει μια μεγάλη συνέντευξη και από τον εκλιπόντα χουντικό. Η μόνη της ιστορική αξία είναι η επιβεβαίωση της υποκρισίας και της πολιτικής δειλίας των πρωτεργατών της χούντας. Η πεισματική άρνηση του να παραδεχθεί όχι μόνο τη δολοφονία της δημοκρατίας αλλά ακόμη και τα πλέον αποδεδειγμένα γεγονότα, όπως ότι γίνονταν βασανιστήρια.
Αντίθετα τα αποσπάσματα του βιβλίου που αναφέρονται στον Παττακό παρουσιάζουν ενδιαφέρον.
Παραθέτω ορισμένα:
Στο Γουδί όπου κρατούνται οι πολιτικοί, την 21 Απριλίου του 1967
…Το απογευματάκι, μπαίνει μέσα ένας αξιωματικός με μπότες και στολή. Μας λέει, «σχηματίστηκε κυβέρνηση κι εγώ είμαι ο υπουργός Εσωτερικών». .. Του λέμε, θέλουμε τουλάχιστον τα ρούχα μας, γιατί ήμασταν με τις πυτζάμες εγώ και ο Κώστας Μητσοτάκης. Λέει: «Θα σας τακτοποιήσουμε» και φεύγει. Ρωτάω τον Κώστα: «Ποιος είναι αυτός; Τον ξέρεις;» Μου λέει: «Ναι, ο Παττακός.Ειναι επικεφαλής των τεθωρακισμένων». Του λέω: «Και ποιος τον έβαλε σε αυτή την θέση;». Μου λέει: «Εμείς τον βάλαμε»., δηλαδή οι κυβερνήσεις των αποστατών. Και του απαντώ, «Και ρωτάς τώρα, γιατί έγινε το πραξικόπημα».
[Μανώλης Γλέζος]
Ο Λουί ντε Φινές
Εγώ το βράδυ της δικτατορίας ήμουνα σκαστός και είχα κοιμηθεί με τη γυναίκα μου στο σπίτι λίγο πάρα πάνω από το στρατόπεδο, και το πρωί πήγα να γυρίσω στην Υπηρεσία. Τη συνέχεια τη βλέπει κανείς στη Λούφα και παραλλαγή… Τη βραδιά της 21ης Απριλίου που ορκίστηκε η κυβέρνηση του Παπαδόπουλου, του Παττακού και του Μακαρέζου με τον Κωνσταντίνο, εμένα με στείλανε να τραβήξουμε τα πρώτα πλάνα..
.. ήταν η Αθήνα γεμάτη με μπλόκα σε κάθε γωνία, ήρθε ένα σήμα να πάει κάποια κάμερα στα Ανάκτορα και να τραβήξει κάτι. Δεν ξέραμε τι. Όταν με στείλανε εκεί μαζί με έναν φωτογράφο, οι αξιωματικοί δεν ξέρανε ποιος έχει κάνει το πραξικόπημα. Όταν γυρίσαμε και τους περιέγραψα τον Παττακό -τους είπα ότι είναι κάποιος σαν τον Λουί ντε Φινές- τότε καταλάβανε ότι είναι Δεξιό το πραξικόπημα».
[Γιώργος Πανουσόπουλος, σκηνοθέτης]
Ο Παττακός επισκέπτεται τους εξόριστους στη Γυάρο κι εκδικείται
Το πρώτο καιρό ήρθε επίσκεψη και ο Παττακός. Ηταν μαζί του κάποιος Αμερικανός, μάλλον γερουσιαστής. Εγώ μάλωσα μαζί του. Του είπα ότι είναι ντροπή το παιδί να βρίσκεται εδώ και να μας αφήσουν ελεύθερους. Και βέβαια, μιλήσανε και οι άλλες οι κρατούμενες. Τότε μας είπε ο Παττακός ότι «εσάς τις γυναίκες θα σας κόψω τις γλώσσες. Είσαστε γλωσσούδες και θα σας κόψω την γλώσσα σας».
Την άλλη μέρα με κάλεσε ο Διοικητής και μου είπε να δώσω το παιδί. Όπότε εγώ αναλύθηκα σε λυγμούς. Μου είπε ότι αν δεν στείλω το παιδί πίσω στην Αθήνα, θα το πάρουν σε ορφανοτροφείο…»
[Αννα Σολωμού, εξόριστη με το τετράχρονο παιδί της]
Ο αλλοπρόσαλλος…
Τον Παττακό τον είχαν για πλάκα, θυμάμαι μία μέρα κάλεσε όλους τους ξένους ανταποκριτές στις 5.00 το πρωί. Και πήγαμε εκεί, καθόταν με το βλακώδες χαμόγελο και δεν είπε τίποτα… Πέρασε ένα τέταρτο, 20 λεπτά και λέω, «Κύριε Πρόεδρε, αφού μας σηκώσατε τόσο νωρίς, έχετε κάτι σοβαρό να μας πείτε; Ίσως να γυρίσετε στον στρατό, παραδίδοντας την εξουσία στους πολιτικούς». «Ήθελα να σας πω καλημέρα μόνο», απάντησε. Όταν είχε πέσει η Χούντα, πήγα στο σπίτι του. Χτύπησα το κουδούνι και λέει, «εσύ πάλι; Γιατί έρχεσαι;
[Άλμπερτ Κουράντ, ο δημοσιογράφος-κάμεραμαν που φιλμάρισε το τανκς να μπαίνει στο Πολυτεχνείο]
Ο «δημοκρατικός» Παττακός
Τον Γενάρη του 1973, δημοσίευσα μια έρευνα για το χάλι της ανώτατης εκπαίδευσης. Επρόκειτο για εφτά άρθρα στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, με τίτλο, «Η προδομένη νεολαία». Έγινε, βέβαια, σε συνεργασία με τους φοιτητές και με ορισμένους καθηγητές, γιατί πολλοί είχαν ήδη εκδιωχθεί. Τότε λοιπόν, βγήκε ο Παττακός, αυτό το γελοίο υποκείμενο, και προέβη σε δηλώσεις. Μίλησε για «προδομένη δημοσιογραφία» κλπ. Το κείμενο σημείωνε επακριβώς:
«25 Ιανουαρίου 1973. Ο Αντιπρόεδρος της Κυβερνήσεως Στυλιανός Παττακός, προέβη στην ακόλουθον δήλωσιν: Αθηναϊκή εφημερίς ήρχισε από τινών ημερών δημοσιεύουσα εκτεταμένην έρευναν με συνεχείας, υπό τον τίτλον: “Για την προδωμένη νεολαία”.Η εφημερίς δια των ανευθύνων συμπερασμάτων της χαρακτηρίζει ως προδοσίαν τα μέτρα άτινα έχει λάβει και λαμβάνει η κυβέρνησις υπέρ της σπουδαζούσης νεολαίας. Νομίζω δεν χρειάζεται μια άλλη έρευνα για την προδομένη δημοσιογραφία, διότι η προδοσία εν προκειμένω είναι πασιφανής και αυταπόδεικτος», κατέληγε ο αρχιδικτάτορας Παττακός. Ήταν, βέβαια, τιμή για μένα να με λέει «προδότη» εκείνος που κατέλυσε τη δημοκρατία με τα τανκς.
[Μηνάς Παπάζογλου, δημοσιογράφος]
Ο ρόλος του Παττακού στη προσέγγιση με τις ΗΠΑ
«Το γεγονός που άλλαξε πολλά πράγματα και μαζί και τη στάση μας απέναντι στην Αθήνα ήταν ο Πόλεμος των Έξι Ημερών στη Μέση Ανατολή, το 1967. Βασικό μέλημα των ΗΠΑ, όταν ξέσπασε η σύρραξη, ήταν να απομακρύνει από εκεί τους Αμερικανούς πολίτες. Τα ξημερώματα εκείνης της ημέρας -στις 05:00- μου τηλεφώνησε ο ταξίαρχος Παττακός. Οι ΗΠΑ σκόπευαν να στείλουν χιλιάδες Αμερικανούς από τη Μέση Ανατολή στην Αθήνα. ‘Ηθελε να με ενημερώσει ότι θα είχαμε στη διάθεσή μας όσα δωμάτια ξενοδοχείων χρειαζόμασταν, ότι οι Αμερικανοί δεν θα θεωρούντο μετανάστες. Πράγμα πολύ σημαντικό για μας. Στις επόμενες 2-3 μέρες, φέραμε εδώ αρκετές χιλιάδες Αμερικανούς. Μετά από αυτό δεν ήταν πολύ εύκολο να κρατήσουμε αποστάσεις από την κυβέρνηση αυτή..».
[Φίλιπ Τάλμποτ, Αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα]
