5 Ιουνίου Παγκόσμια ημέρα Περιβάλλοντος
Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος ορίστηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 1972 την πρώτη ημέρα της διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον του ανθρώπου, που προέκυψε από συζητήσεις για την ενσωμάτωση των ανθρώπινων αλληλεπιδράσεων και του περιβάλλοντος. Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος (WED) εορτάζεται στις 5 Ιουνίου κάθε χρόνο, είναι το κύριο όχημα του ΟΗΕ για την ενθάρρυνση της παγκόσμιας ενημέρωσης και δράσης για την προστασία του περιβάλλοντος.
Ο όρος περιβάλλον αναφέρεται σε οτιδήποτε περιβάλλει κάποιο αντικείμενο. Έτσι το περιβάλλον ενός έμβιου οργανισμού είναι η κοντινή ή μακρινή σε αυτόν περιοχή, που ασκεί άμεσα επιρροή στον ίδιο και στις συνθήκες διαβίωσης του.
Με αφορμή λοιπόν τη μέρα αυτή θα αναφερθούμε στα εισβολικά είδη, στους «απρόσκλητους επισκέπτες» δηλαδή, που εισέρχονται σε ένα οικοσύστημα, όπως η λίμνη μας, είτε τυχαία από λάθος χειρισμό ή άλλες φορές από άγνοια του κινδύνου από αυτούς που τα φέρνουν.
Σε διεθνές επίπεδο, τα εισβολικά είδη αξιολογούνται ως ο δεύτερος μεγαλύτερος κίνδυνος για την απώλεια της βιοποικιλότητας, μετά την καταστροφή των ενδιαιτημάτων
Ως εισβολικό «εισβλητικό ή χωροκατακτητικό ξενικό είδος» (invasive alien species) νοείται το μη αυτόχθον (ξενικό) είδος που έχει εισαχθεί ή εξαπλωθεί σε μια περιοχή, πέραν της περιοχής φυσικής του εξάπλωσης, και έχει την ικανότητα να πολλαπλασιάζεται από μόνο του στη φύση, καταλαμβάνοντας ζωτικό χώρο σε φυσικά οικοσυστήματα και εκτοπίζοντας αυτόχθονα είδη και βιοκοινότητες.
Χαρακτηριστικά των εισβολικών ειδών είναι η μεγάλη γεωγραφική εξάπλωση, ο διασκορπισμός τους στο περιβάλλον γίνεται με μεγάλη επιτυχία και ως προς τον ανταγωνισμό με άλλα είδη είναι ισχυροί ανταγωνιστές. Τα είδη αυτά έχουν πολύ λίγους φυσικούς εχθρούς, ανταγωνιστές, παράσιτα και αρρώστιες και έχουν εναλλακτικούς τρόπους αναπαραγωγής. Από τη στιγμή που θα ενταχθούν σε ένα περιβάλλον είναι πολύ δύσκολο να ελεγχθούν και να εξοντωθούν και το κόστος της απομάκρυνσης τους είναι πολύ μεγάλο.
Παραδείγματα εισβολικών ειδών τα οποία μπορεί να τα συναντήσει κανείς και στο Ενυδρείο Καστοριάς είναι :
- το Ηλιόψαρο (Lepomis gibbosus)
- η Ψευδορασμπόρα (Pseudorasbora parva)
- το Κουνουπόψαρο (Gambusia holbrooki)
- η Πεταλούδα (Carassius gibelio)
Ως εισβολικό θα μπορούσε να θεωρηθεί και το Γριβάδι, το οποίο προέρχεται από την Κασπία Θάλασσα (μεγαλύτερη λίμνη της Γης) και την λίμνη Αράλη, ψάρι με μεγάλη εμπορική αξία εισήχθη στις λίμνες μας μάλλον κατά τη ρωμαϊκή ή τη βυζαντινή εποχή, αλλά παρά το γεγονός αυτό, θεωρείται αυτόχθονο, καθώς η εισαγωγή έγινε πριν από εκατοντάδες χρόνια και το είδος έχει προσαρμοστεί καλά στο οικοσύστημα.
Τα εισβολικά είδη αφού εγκατασταθούν σε ένα νέο περιβάλλον έχουν την ικανότητα να πολλαπλασιάζονται από μόνα τους στη φύση, καταλαμβάνοντας ζωτικό χώρο σε φυσικά οικοσυστήματα και εκτοπίζοντας αυτόχθονα είδη και βιοκοινότητες. Αλλάζουν την τροφική αλυσίδα και επηρεάζουν την παραγωγικότητα των οικοσυστημάτων, επιδρώντας αρνητικά στην ανθρώπινη υγεία και την οικονομία . Λόγω της μεγάλης αύξησης των μεταφορών και τις εύκολης μετακίνησης του ανθρώπινου πληθυσμού, ο κίνδυνος εισαγωγής ξενικών ειδών (είτε σκόπιμα είτε κατά λάθος), τα οποία με την εγκατάσταση τους πιθανόν να γίνουν εισβολικά, γίνεται όλο και μεγαλύτερος. Σε σπάνιες περιπτώσεις, κάποια εισβολικά είδη μπορεί να έχουν θετικές επιπτώσεις (π.χ. γριβάδι στη λίμνη Ορεστιάδα Καστοριάς), είναι όμως οι εξαιρέσεις στον κανόνα της δυσμενούς επίπτωσης τους στο περιβάλλον.
Θα πρέπει όλοι οι πολίτες να είναι ενημερωμένοι για τους κινδύνους που ελλοχεύει η εισαγωγή νέων ειδών σε ένα οικοσύστημα προκειμένου να προστατέψουμε το περιβάλλον από ένα από τους μεγαλύτερους κινδύνους.
Πετρίδου Ευδοξία
Msc Ιχθυολόγος Π.Ε.
Εξωτερική συνεργάτης του Ενυδρείου Καστοριάς
