Μια κριτική προσέγγιση από την Αλεξάνδρα Πάντσου
Δέσποινα Λάππα-Κόντου
Το παρελθόν που δεν λησμόνησα
Εκδόσεις Έξη (2016)
Η συγγραφέας Δέσποινα Λάππα-Κόντου, η οποία μας έχει ήδη προσφέρει τέσσερις μυθιστορηματικές συνθέσεις («Νεραντζούλα», «Σαν τα λιβάδια του Μαγιού», «Η ζωή τους έκανε ταξιδευτές», «Σ’ όποια γλώσσα κι το πεις…»), κάνοντας μια νέα χειρονομία προς το αναγνωστικό κοινό, του χαρίζει το πέμπτο μυθιστόρημά της με τον τίτλο «Το παρελθόν που δεν λησμόνησα».
Ο μύθος του πεζογραφήματος εκτυλίσσεται στην πλέον ταραγμένη και γεμάτη αντιφάσεις περίοδο του Ελληνικού μεσοπολέμου, κατά την οποία οι δύο παλιννοστούντες κεντρικοί ήρωές του, ο Χρήστος και η Νέλλη, προσπαθούν να στήσουν ξανά τη ζωή τους στην πατρίδα έπειτα από πολλά χρόνια ξενιτεμό στην Αυστραλία. Αν και η χώρα μας διέρχεται μια βαθιά κρίση ως συνέπεια της μικρασιατικής καταστροφής, του τεράστιου προσφυγικού κύματος και του ασταθούς πολιτικού σκηνικού, η χαρά της επιστροφής και η αγάπη που τρέφουν ο ένας για τον άλλον τους οπλίζει με δύναμη ώστε να αντιμετωπίσουν όλες τις αντιξοότητες.
Ωστόσο, οι προσωπικές τους επιδιώξεις και επιθυμίες σκιάζονται από την έλλειψη ενός παιδιού, το οποίο δυστυχώς δεν έρχεται. Στο πρόσωπο, όμως, ενός ορφανού αγοριού, τον Στέφανο, θα βρουν το σκοπό της ζωής τους και την πληρότητα, αναπτύσσοντας έναν ασφαλή δεσμό με αυτό το φτωχό παιδί. Αλλά, οι δολοπλοκίες των συγγενών τους, οι οποίοι διακαώς επιθυμούσαν τον σφετερισμό της περιουσίας, εξώθησαν τον ήδη ενήλικα Στέφανο να εγκαταλείψει την οικογενειακή εστία και να ψάξει την τύχη του ως εσωτερικός μετανάστης.
Στο σημείο αυτό που αρχίζει η «Οδύσσεια» του ήρωα, η συγγραφέας, φιλτράροντας θεματικές της παράδοσης και διαμορφώνοντας μιαν άλλην εκδοχή του Ομηρικού νόστου, δομεί το μυθιστόρημά της πάνω σε μια σειρά «αποκαλύψεων», οι οποίες σαφώς παραπέμπουν στο τυπικό της «αναγνωριστικής διαδικασίας» του Ομηρικού έπους. Αυτή φαίνεται να είναι ο κεντρικός άξονας του πεζογραφήματος, καθώς σε όλη την πλοκή του έργου υπάρχει μια πληθώρα ενδείξεων και προσημάνσεων, οι οποίες επάγουν στο τυπικό του αναγνωρισμού. Έτσι, εκτός από τις προϋποθέσεις που τίθενται από την συγγραφέα για μια μακρόχρονη απουσία του αναγνωριζόμενου (Στέφανος), αποκρύπτονται με παραμόρφωση κάποια στοιχεία της ταυτότητάς του, για τα οποία το πρόσωπο που αναγνωρίζει (Νέλλη) απαιτεί αποδεικτικά στοιχεία μετά την άρση της παραμόρφωσης.
Μετά την κατ’ ιδίαν συνάντηση των δύο αναγνωριστικών υποκειμένων, η οποία συνοδεύεται από έντονη συναισθηματική διάχυση, η αναγνώριση δε θα αργήσει να εκπληρωθεί. Συνεπίκουροι σε αυτήν την προσπάθεια θα είναι ο Χάρης και η Μελισσάνθη – γιος των δολοπλόκων συγγενών της Νέλλης και κόρη του Στέφανου αντίστοιχα, καθώς η τύχη το ‘φερε να ερωτευτούν και να «χτίσουν ξανά τις γέφυρες».
Η Δέσποινα Λάππα-Κόντου, λοιπόν, έχει πασχίσει να μας παραδώσει ένα βιβλίο, το οποίο, ξεδιπλώνοντας μιαν αφήγηση που την χαρακτηρίζει η αδέσμευτη ελευθερία και ο εκφραστικός πλούτος της γλώσσας, αντιπροσωπεύει την πνευματική αισιοδοξία με την έννοια πως κάθε δυσκολία και απώλεια είναι μια ευκαιρία για ωρίμανση.
Δέσποινα Λάππα-Κόντου
Η Δέσποινα Λάππα-Κόντου γεννήθηκε το 1950 στην Καρδίτσα και μετά την αποφοίτησή της από το λύκειο, ακολούθησε σπουδές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, τμήμα Γαλλικής φιλολογίας και στην Tours της Γαλλίας.
Το 1976 παντρεύτηκε τον αρχιτέκτονα και πολιτικό πρόσφυγα Σωτήρη Κόντο και εγκαταστάθηκαν στην Καστοριά.
Σήμερα ζει στο Βόλο και εργάζεται στη δημόσια εκπαίδευση. Είναι μέλος της Ένωσης Λογοτεχνών Βορείου Ελλάδος.
Άλλα έργα της είναι:
Η Νεραντζούλα, ιστορικό μυθιστόρημα, εκδόσεις Μπαρμπουνάκη, Σαν τα λιβάδια του Μαγιού, μυθιστόρημα, εκδόσεις Εγνατία Οδός και Η ζωή τους έκανε ταξιδευτές, μυθιστόρημα, εκδόσεις Παπάς, Το παρελθόν που δεν λησμόνησα, εκδόσεις Έξη, Σ’ όποια γλώσσα κι αν το πεις εκδόσεις Διόπτρα
