Πριν από καιρό είχα γράψει ένα άρθρο σχετικά με μια νέα μέθοδο θεραπείας που εφαρμόζεται σε σχολή του Λονδίνου και προτείνει τα βιβλία ως θεραπεία για πολλές συναισθηματικές παθήσεις.Οι γνωστές βιβλιοθεραπεύτριες Ella Berthoud και Susan Elderkin είχαν και υλοποίησαν την ιδέα της βιβλιοθεραπείας. Έγραψαν μάλιστα και δύο βιβλία οδηγούς, το ένα για ενήλικες και το άλλο για παιδιά. Στη συνέντευξη που θα διαβάσετε μιλούν για το πώς ξεκίνησε η ιδέα, πως γίνεται η βιβλιοθεραπεία, ποιοι μπορούν να την εφαρμόσουν και σε ποιες περιπτώσεις. Ακόμα απαντούν στην ερώτηση για το ποιο βιβλίο προτείνουν στους Έλληνες να διαβάσουν ως θεραπεία στη διάχυτη απογοήτευση από τα πολιτικά και οικονομικά τεκταινόμενα.
Ας τις γνωρίσουμε καλύτερα:
· Γράψατε μαζί το βιβλίο «The Novel Cure: an A-Z of Literary Remedies», ένα βιβλίο που χρησιμοποιεί λογοτεχνικά έργα ως θεραπεία. Πως φτάσατε να συνεργαστείτε σε αυτό το βιβλίο; Η συγγραφή του ήταν χρονοβόρα; Φαίνεται να απαίτησε καλή έρευνα.
(Ell.Berthoud & S.Elderkin) Η ιδέα της συνεργασίας προέκυψε φυσικά από τη συνήθεια μας να ανταλλάσσουμε βιβλία, όταν ήμασταν και οι δύο φοιτήτριες της Αγγλικής στο πανεπιστήμιο του Κέιμπρίτζ, πριν από 25 χρόνια(!). Μέναμε σε διπλανά δωμάτια και μια μέρα όταν γύρισα στο σπίτι (εγώ η Σούζαν) βρήκα μια τσάντα από χαρτί η οποία είχε μέσα ένα βιβλίο. Ήταν το «Archie & Mehitabel» γραμμένο από έναν Αμερικανό συγγραφέα που ονομάζεται Don Marquis και είναι ένα μυθιστόρημα για μια κατσαρίδα (που ονομάζεται Άρτζι) και μένει στα γραφεία δημοσιογράφου της Νέας Υόρκης. Κάθε απόγευμα που ο δημοσιογράφος επιστρέφει στο σπίτι του, ο Άρτζι -ένας απεγνωσμένος ποιητής- παίρνει την πρωτοβουλία να ξεκινήσει να γράφει στην παλιά γραφομηχανή για να εκφράσει την ψυχή του, αλλά επειδή είναι κατσαρίδα, πρέπει να ρίχνει τον εαυτό του και πρώτα το κεφάλι σε κάθε ξεχωριστό πλήκτρο, ώστε να μπορέσει να γράψει τις λέξεις. Είναι πραγματικά επώδυνο για αυτόν- αλλά είναι αποφασισμένος, και υποφέρει για την τέχνη του. Η Ella γνώριζε ότι μια μέρα ήθελα να γίνω συγγραφέας αλλά γνώριζε και ότι δεν ήμουν αρκετά χοντρόπετση, ώστε να αντέξω και τις ενδεχόμενες απογοητεύσεις που θα προέκυπταν. Στο πρώτο φύλλο του βιβλίου μου έγραφε «Αν ο Άρτσι μπορεί να το κάνει, μπορείς σίγουρα και εσύ να το κάνεις καλά». Μετά από αυτό πέρασαν αρκετά βιβλία από τα χέρια μας- η «Τζέην Έϋρ», όταν κάποια από εμάς είχε σχέση με κάποιον μη διαθέσιμο…
«Η κυρία Ντάλαγουέι», όταν μια από εμάς θεωρούσε δύσκολο το πρωινό ξύπνημα (αυτό το βιβλίο προτείνεται από εμάς μέχρι σήμερα ως θεραπεία για «το συναίσθημα της Δευτέρας το πρωί). Συνεχίσαμε να δίνουμε βιβλία σαν αυτά η μία στην άλλη καθώς περνούσαν τα χρόνια και τελικά το 2008 ετοιμάσαμε μια υπηρεσία βιβλιοθεραπείας κάτω από την αιγίδα του «School of Life» στο Λονδίνο (theschooloflife.com) το οποίο ίδρυσε ο Alain de Botton, ο Άγγλος φιλόσοφος. Ήταν ταυτόχρονα με εμάς στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Τον ενθουσίασε η ιδέα και εναρμονίστηκε τέλεια με την θεωρία του για τη χρήση των τεχνών και της φιλοσοφίας ως πηγή, για να ανακαλύψει κανείς πώς να ζει πληρέστερα. Βλέπαμε και ακόμα βλέπουμε πελάτες και τους προτείνουμε βιβλία για αυτούς. Και τελικά συνειδητοποιήσαμε ότι θέλαμε να οργανώσουμε τις θεραπείες μας και τις παθήσεις μέσα σε ένα κατευθυντήριο βιβλίο. Πιστεύουμε ότι πολλοί άνθρωποι διαβάζουν και μαθαίνουν από το συναίσθημα που τους αφήνει η ανάγνωση-αλλάζει η οπτική τους, από τα συναισθήματα του να «δανείζεσαι» τα ηρωικά χαρακτηριστικά του πρωταγωνιστή, και την συναρπαστική εμπειρία που σου δίνει. Μπορεί να ζήσεις περισσότερες από μία ζωές όταν διαβάζεις λογοτεχνία. Ποιος μπορεί να το αρνηθεί αυτό;
Όταν λοιπόν ήρθε η στιγμή να γράψουμε το βιβλίο μας, ενώσαμε όλες μας τις ιδέες για τις παθήσεις που θεωρήσαμε ότι θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως θεραπεία ή να τροφοδοτηθούν από τη μυθοπλασία, και έπειτα γράψαμε όλα τα βιβλία που θα χρησιμοποιούσαμε ως θεραπεία. Και πραγματικά μας πήρε αρκετό χρόνο για να γίνει η ένωση τους. Κατά τη διάρκεια της εργασίας συνειδητοποιήσαμε ότι κάποια βιβλία, τα οποία δεν είχαμε σκεφτεί πριν, δρούσαν καλύτερα ως θεραπεία αλλά και ότι υπήρχαν κάποιες παθήσεις που χρειάζονταν βιβλία που έπρεπε να ανακαλύψουμε-έτσι ρωτήσαμε φίλους, την οικογένεια και συναδέλφους συγγραφείς και αναγνώστες, δημιουργώντας μια βάση δεδομένων με κριτήριο το πιο βιβλίο θα λειτουργούσε καλύτερα σε κάθε πρόβλημα. Άρα ναι, η έρευνα πήρε πολύ χρόνο, και αλλάξαμε τις ιδέες μας μερικές φορές μέχρι να καταλήξουμε στην τελική λίστα.
· Μπορείτε να περιγράψετε τα περιεχόμενα του βιβλίου;
(Ell.Berthoud & S.Elderkin) Με το βιβλίο, «Α-Z OF Literary remedies», η ουσία είναι ότι μπορεί κανείς να αναζητήσει κάθε πάθηση και να βρει τη θεραπεία μέσα από ένα λογοτεχνικό βιβλίο.
Τα μυθιστορήματα προσφέρουν κάτι που δεν μπορούν να προσφέρουν τα βιβλία αυτοβοήθειας-δίνουν τη δυνατότητα να δούμε κάποιον άλλον στη θέση μας, να νιώθει όπως νιώθουμε ή ίσως να βρίσκει κάποιον τρόπο στην κατάσταση ή να μαθαίνει να ζει με αυτή. Η ανάγνωση αυτή δίνει ανακούφιση, παρηγοριά και υποστήριξη. Και επιπλέον εμπνέει, διευρύνει τους ορίζοντες, και βοηθά να δούμε τα πράγματα διαφορετικά. Πάλι αντίθετα με τα βιβλία αυτοβοήθειας τα οποία δηλώνουν συνήθως στο εξώφυλλο τους σε τι θα βοηθήσουν, είναι δύσκολο να γνωρίζει κανείς ποιό μυθιστόρημα θα τον βοηθήσει σε κάθε κατάσταση. Στόχος μας είναι να βοηθήσουμε τον καθένα να βρει το κατάλληλο μυθιστόρημα για την κατάλληλη στιγμή της ζωής του.
Αναπόφευκτα η πλειονότητα των παθήσεων τις οποίες «θεραπεύουμε» είναι συναισθηματικές- όπως ραγισμένες καρδιές, «κολλημένα συναισθήματα» και κρίσεις μέσης ηλικίας. Αλλά επιπλέον διασκεδάζουμε και αρκετά μέσα από τις συναισθηματικές παθήσεις μέσα στο βιβλίο μας χωρίς να τις γελοιοποιούμε. Έχουμε συμπεριλάβει, για παράδειγμα, θεραπεία για τη σκωληκοειδίτιδα, (το βιβλίο «Madeline» του Ludwig Bemelments, ένα παιδικό βιβλίο) που βοηθά τους ανθρώπους να δουν τη θετική πλευρά του να είσαι κολλημένος στο νοσοκομείο για μέρες…και προτείνουμε βιβλία και για αυτούς που φροντίζουν άλλους, όπως αυτούς που φροντίζουν ασθενείς με καρκίνο.
Ένας από τους βασικούς τρόπους που η λογοτεχνία βοηθά είναι ότι αντικατοπτρίζει ότι έχουμε βιώσει και έτσι γίνεται κατανοητό. Από τη φύση του το μυθιστόρημα κατευθύνει σε πτυχές τις ανθρώπινης κατάστασης- μοναξιά, θρήνος, προδοσία, η αναζήτηση του νοήματος της ζωής-για τις οποίες δεν μας είναι εύκολο πάντα να μιλήσουμε. Το μυθιστόρημα παρέχει ένα ασφαλές μέρος, αν το θέλουμε, να συλλογιστούμε για κάτι, συντροφιά με έναν συγγραφέα που είχε ζήσει κάτι και έχει κάτι νέο και αναζωογονητικό να μας πει για αυτό. Και από μόνη της η λογοτεχνία λειτουργεί ως αναλγητικό και αναισθητικό – μας κάνει να γελάμε και μας αποσπά από τις έγνοιες μας για λίγο.
· Φοιτούσατε μαζί στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και σπουδάσατε αγγλική φιλολογία και τώρα μαζί στο «School of Life» όπως μας είπατε ασκείτε βιβλιοθεραπεία. Πόσοι άνθρωποι συμμετέχουν στις συνεδρίες; Και συνήθως ποιά πράγματα τους προβληματίζουν;
(Ell.Berthoud & S.Elderkin) Από το 2008 που ξεκίνησε η υπηρεσία, έχουμε δει γύρω στα 2000 άτομα. Τους δεχόμαστε ατομικά αλλά και μέσω Skype, και σε συγκεντρώσεις. Τα θέματα που τους απασχολούν διαφέρουν -κάποιοι συνταξιοδοτούνται, άλλοι έχουν διλήμματα καριέρας, αναρωτιούνται τι να κάνουν στη ζωή τους. Άλλοι θρηνούν, άλλοι είναι ερωτευμένοι, άλλοι παίρνουν διαζύγιο. Άλλοι γίνονται πρώτη φορά γονείς. Κάποιοι απλώς θέλουν να μπουν σε έναν δρόμο ανάγνωσης και χρειάζονται κάποια καθοδήγηση.
· Όταν διάβασα για τη βιβλιοθεραπεία τη θεώρησα πολύ ενδιαφέρουσα και αποτελεσματική. Μπορείτε να μας περιγράψετε την ακριβή διαδικασία.
(Ell.Berthoud & S.Elderkin) Στέλνουμε στον πελάτη ένα ερωτηματολόγιο για όσα του αρέσει ή απεχθάνεται να διαβάζει και για τη ζωή του τη συγκεκριμένη στιγμή. Έπειτα συναντάμε τον πελάτη και συζητάμε σε βάθος τις ερωτήσεις περίπου μια ώρα. Μετά του στέλνουμε μια «συνταγή» με όλα τα βιβλία που πρέπει να διαβάσει-μια λίστα με έξι βιβλία και περιγράφουμε και γιατί προτείναμε αυτά τα βιβλία. Ο πελάτης στη συνέχεια διαβάζει όλα τα βιβλία που του προτείναμε και μας μιλά, συναντιόμαστε ξανά αν το θέλει μετά από μερικές βδομάδες. Η ιδέα είναι ότι οι παθήσεις, τα θέματα και οι ανησυχίες έχουν πάρει έναν δρόμο μέσα από την ανάγνωση και έχει βρεθεί ένας τρόπος ζωής μέσα από τα μυθιστορήματα που διάβασε. Τους βοηθάμε στο να δουν όλες τις βοηθητικές πτυχές των βιβλίων που διαβάζουν. Ακόμα κατευθύνουμε τον τρόπο διαβάσματος, και τους βοηθάμε να βρουν και νέους τρόπους, επομένως τους βοηθάμε και πρακτικά πέρα από τον τρόπο σκέψης.
· Το βιβλίο σας “The Novel Cure: an A-Z of Literary Remedies” τώρα κυκλοφορεί και μεταφρασμένο στα γαλλικά. Θα σας ενδιέφερε να το δείτε μεταφρασμένο και στα ελληνικά;
(Ell.Berthoud & S.Elderkin)Ναι!Το βιβλίο μας μεταφράστηκε σε είκοσι διαφορετικές γλώσσες και θα θέλαμε πολύ να το δούμε και στα ελληνικά! Ιδιαίτερα γιατί η λέξη «βιβλιοθεραπεία» είναι δανεισμένη από το ελληνικό λεξιλόγιο-τώρα ήρθε η ώρα!
· Επιπλέον εργαστήκατε πάνω στην ίδια ιδέα και για ένα παιδικό βιβλίο το “The story cure” το οποίο τυπώθηκε το 2016. Μπορείτε να μας πείτε πως λειτουργεί;
(Ell.Berthoud & S.Elderkin) Το βιβλίο μας “The story cure: Α-Z of Books to Keep Kids Happy, Healthy and Wise” είναι η ίδια ιδέα αλλά για παιδικές παθήσεις και με παιδικά βιβλία («από το έχασα το αγαπημένο μου παιχνίδι», «φοβάμαι το σκοτάδι», «το μπούλινγκ», «το πρώτο φιλί», «έχω αυστηρούς γονείς»). Το βιβλίο δουλεύει με τον ίδιο τρόπο με το προηγούμενο βιβλίο αλλά στοχεύει ως αναγνωστικό κοινό τις ηλικίες 0-18,και έτσι προτείνουμε θεραπείες μέσα από εικονογραφημένα βιβλία, από κεφάλαια βιβλίων και από εφηβικά βιβλία. Η κάθε πάθηση έχει τρεις θεραπείες, εκτός αν είναι ιδιαίτερη ηλικιακά (όπως η ακμή και η εκμάθηση της τουαλέτας). Το βιβλίο απευθύνεται και σε γονείς ώστε να βρουν το κατάλληλο βιβλίο να διαβάσουν τα παιδιά τους την κάθε στιγμή. Ακόμα προτείνεται και ως ένας δρόμος έμπνευσης για να βρουν βιβλία κάθε είδους, όχι μόνο να χρησιμοποιούν βιβλία για θεραπείες -είναι μια ιδανική πρόταση για τα καλύτερα διαθέσιμα βιβλία για όλες τις ηλικίες- και ευελπιστούμε να ωθήσει και τους ενήλικες στο να διαβάζουν ξανά περισσότερα παιδικά βιβλία!
· Τι είδους βιβλία προτιμάτε τώρα να διαβάζετε; Και αν μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας ένα βιβλίο που αγαπούσατε να διαβάζετε στην παιδική σας ηλικία.
(Ell.Berthoud & S.Elderkin) Μας αρέσει να διαβάζουμε τα πάντα! Αυτήν τη στιγμή η Εlla διαβάζει «Brooker Prize shortlist» καθώς και όλα τα βιβλία που έχουν πρόσφατα γραφτεί για τον Σαίξπηρ «EgHagseed» από τη Margaret Atwood και “Nutshell” από τον Ian McEwan. H Σούζαν διαβάζει το «Beware of Pity» του Stefan Zweigs.
Στην παιδική της ηλικία η Έλλα αγαπούσε να διαβάζει το «Ταρζάν» του Edgar Rice Burroughs-ήταν μοναδικό κορίτσι ανάμεσα σε άλλα τρία αδέρφια αγόρια και ήθελε να είναι αγόρι. Έτσι διάβαζε και τον «Τεν τεν» και τον «Αστερίξ». Η Σούζαν αγαπούσε να διαβάζει «Το λιοντάρι, η μάγισσα και η ντουλάπα» καθώς και τα μεταγενέστερα βιβλία της σειράς «Νάρνια» του Λούης, που την ωθούσαν σε άλλους κόσμους καλύτερους της λογοτεχνίας. Ακόμα αγαπούσε τον «Εμίλ και τους ντέντεκτιβ» του Έρικ Κάστενρφορ, τις αταξίες του ήρωα και τη δυνατότητα να καταστρατηγεί τα σχέδια των ενηλίκων.
· Στην Ελλάδα πολλοί άνθρωποι νιώθουν απαισιόδοξοι για την πολιτική κατάσταση και την οικονομική κρίση που έχει αγγίξει όλες τις πτυχές της ζωής. Υπάρχει κάποιο βιβλίο που θεωρείτε κατάλληλο για να διαβάσουν όλοι οι Έλληνες;
(Ell.Berthoud & S.Elderkin) Ένα από τα αγαπημένα μας βιβλία που χρησιμοποιούμε στο βιβλίο μας «The Novel Cure» είναι το βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», το οποίο προτείνουμε για την εξάντληση. Οι Έλληνες μπορεί να νιώθουν εξουθένωση από τα παγκόσμια γεγονότα και από τα γεγονότα που συμβαίνουν στη χώρα τους. Ο Ζορμπάς είναι εξαιρετική θεραπεία για τέτοια συναισθήματα καθώς το μυθιστόρημα σε κάνει να αισθάνεσαι ότι θα βρεις τις δυνάμεις μέσα σου να υπερνικήσεις τις δυσκολίες-και επιπλέον ο χορός θεραπεύει τα περισσότερα προβλήματα! Είναι ένα βιβλίο με εξαιρετική φιλοσοφία ζωής και δίνει πολλές βαθυστόχαστες ιδέες. Ο Ζορμπάς είναι ένας από τους αγαπημένους μας χαρακτήρες στη λογοτεχνία. Αισθανόμαστε ότι ο καθένας μπορεί να ωφεληθεί από την απλή σοφία του.
· Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω και τις δύο και να σας ευχηθώ ό,τι καλύτερο. Νομίζω ότι και τα δύο βιβλία πρέπει να μεταφραστούν και σε άλλες γλώσσες για να βοηθήσουν ενήλικες, γονείς και εκπαιδευτικούς ώστε να χρησιμοποιήσουν τη δύναμη της λογοτεχνίας. Καθώς κλείνουμε τη συνέντευξη υπάρχει κάτι που θα θέλατε να προσθέσετε;
(Ell.Berthoud & S.Elderkin) Σε ευχαριστούμε πολύ! θα ενθουσιαζόμασταν να βλέπαμε τα βιβλία μας στα ελληνικά και θα μας άρεσε πολύ να βλέπαμε ποιες νέες παθήσεις και θεραπείες οι Έλληνες θα προσέθεταν στην ιδέα. Κάθε χώρα που μεταφράζει το βιβλίο προσθέτει και ιδιαίτερες νέες παθήσεις ανά έθνος καθώς και νέες θεραπείες-τα μυθιστορήματα που σχετίζονται με τη συγκεκριμένη χώρα. Είναι συναρπαστικό να παρατηρούμε τι συμβαίνει σε κάθε χώρα. Για παράδειγμα στη Γαλλία υπάρχουν πολλά θέματα που έχουν να κάνουν με την αγάπη. Στη Γερμανία, πολλά θέματα για την προσωπική αμφισβήτηση, θέματα γονέων και πως ο καθένας γίνεται αποδεκτός από τους συναδέρφους του. Έχουμε την απορία ποια θα ήταν τα θέματα στην Ελλάδα.
