Η πρώτη ενέργειά του Στέφανο Δραγούμη ήταν η υποστολή στη νησίδα της Σούδας της τουρκικής σημαίας και η έπαρση της ελληνικής
1 Δεκεμβρίου 1913: Η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα έγινε σταδιακά. Αρχικά, πέντε ημέρες πριν κηρυχθεί ο πόλεμος με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι βουλευτές της Κρητικής πολιτείας έγιναν δεκτοί στη Βουλή των Ελλήνων, στις 1 / 14 Οκτωβρίου 1912. Την ίδια ημέρα, η Κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου διόρισε πρώτο Γενικό Διοικητή Κρήτης το Στέφανο Δραγούμη ο οποίος κατέπλευσε στο διοικητικό κέντρο του νησιού, τα Χανιά στις 12 / 25 του ιδίου μήνα. Η πρώτη ενέργειά του ήταν η υποστολή στη νησίδα της Σούδας της τουρκικής σημαίας, του συμβόλου της επικυριαρχίας του Σουλτάνου στην Κρητική πολιτεία και η έπαρση της ελληνικής.
Ο Στέφανος Δραγούμης εκτελούσε τα καθήκοντα του Γενικού Διοικητή «εν ενόματι του Βασιλέως των Ελλήνων» υπό την πλήρη αποδοχή των εγγυητριών μεγάλων δυνάμεων, συνθήκη που ουσιαστικά νομιμοποιούσε την ένωση. Έτσι, σ’ αυτό το κλίμα, στις 1 / 14 Φεβρουαρίου 1913, πάλι στη Σούδα, αγγλικό άγημα υπέστειλε με τη σειρά τους και τις σημαίες των ευρωπαϊκών δυνάμεων. Μια δεύτερη ελληνική σημαία τοποθετήθηκε από το Γενικό Διοικητή και εκεί.
Με το άρθρο 4 της Συνθήκης του Λονδίνου, στις 17 / 30 Μαΐου 1913, ο Σουλτάνος εκχώρησε την Κρήτη στους ηγεμόνες της Βαλκανικής Συμμαχίας, ενώ με το άρθρο 5 της Συνθήκης του Βουκουρεστίου, στις 28 Ιουλίου / 10 Αυγούστου 1913, η Βουλγαρία παραιτήθηκε από κάθε αξίωση επί της νήσου. Το τελικό διπλωματικό βήμα για την επίσημη ενσωμάτωση της Κρήτης με την Ελλάδα έγινε με την υπογραφή της ελληνοτουρκικής Συνθήκης Ειρήνης στις 1 / 14 Νοεμβρίου 1913.
Το μόνο πλέον, που απέμενε ήταν η τυπική ανακήρυξη της ένωσης. Οι τρεις ανώτατοι πολιτειακοί παράγοντες του ελληνικού κράτους, ο Βασιλιάς, ο Πρωθυπουργός και ο Πρόεδρος της Βουλής κατέπλευσαν στα Χανιά στις 1 / 14 Δεκεμβρίου 1913 και ύψωσαν μια ακόμη ελληνική σημαία στο φρούριο του Φιρκά.
Κείμενο: Οδηγός της Έκθεσης Το άγνωστο “μέτωπο” των Βαλκανικών Πολέμων: η διοικητική ενσωμάτωση των Νέων Χωρών, Αθήνα 2012
Εικόνα: Χανιά, 1 Δεκεμβρίου 1913. Η αποβίβαση του βασιλιά Κωνσταντίνου στο λιμάνι της πόλης στο πλαίσιο της τελετής για την επίσημη ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Επιστολικό δελτάριο. Εθνικό Ίδρυμα Μελετών και Ερευνών Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος
