Στο πένθος έχει βυθιστεί η Κούβα μετά την είδηση ότι ο Φιντέλ Κάστρο άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 90 ετών.
Όπως μετέδωσε το βρετανικό τηλεοπτικό δίκτυο BBC, επικαλούμενο την κρατική τηλεόραση της νησιωτικής χώρας, το δυσάρεστο γεγονός ανακοινώθηκε από τον τωρινό πρόεδρο της Κούβας και αδελφό του Φιντέλ, Ραούλ. Φορώντας στρατιωτική στολή και κρατώντας ένα κομμάτι χαρτί, ο Ραούλ Κάστρο -με τρεμάμενη φωνή- ανακοίνωσε ότι ο θάνατος του Φιντέλ σημειώθηκε στις 22.29 το βράδυ της Παρασκευής, τοπική ώρα (05.29 το πρωί ώρα Ελλάδος). Παράλληλα, γνωστοποίησε ότι η σορός του θα αποτεφρωθεί «κατόπιν ρητής επιθυμίας του».
Στο διάγγελμά του, που μεταδόθηκε απευθείας από τη δημόσια τηλεόραση της νησιωτικής χώρας, ανέφερε επίσης ότι «οι λεπτομέρειες της επικήδειας τελετής θα ανακοινωθούν αργότερα», κλείνοντας με μια φράση -σήμα κατατεθέν του Φιντέλ και του Τσε Γκεβάρα: «Hasta la victoria siempre!» («Μέχρι τη νίκη»).
Πατέρας της Κουβανικής Επανάστασης και κεντρική φυσιογνωμία που είχε προκαλέσει για δεκαετίες μεγάλες συγκρούσεις σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, ο Φιντέλ Κάστρο ήταν ο τελευταίος ηγέτης μιας εποχής που είχε αφήσει μελανή σφραγίδα στον κόσμο: Του Ψυχρού Πολέμου.Λόγω προβλημάτων υγείας και προχωρημένης ηλικίας ο Φιντέλ Κάστρο είχε μεταβιβάσει τις εξουσίες στον αδελφό του Ραούλ, το 2008, φροντίζοντας ωστόσο να εκφράζει κατά διαστήματα τις απόψεις του μέσω άρθρων και σπάνιων δημόσιων εμφανίσεων. Το 1962 κατά τη διάρκεια της λεγόμενης «Κρίσης των Πυραύλων» είχε διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο, καθώς επέτρεψε στη Σοβιετική Ένωση να εγκαταστήσει βαλλιστικούς πυραύλους, οι οποίοι θα μπορούσαν να πλήξουν το αμερικανικό έδαφος. Η αντίδραση των ΗΠΑ ήταν άμεση με τον τότε πρόεδρο Τζον Κένεντι να απειλεί με πυρηνικό πόλεμο και τον πλανήτη να παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα για 13 ημέρες την αντιπαράθεση Ουάσινγκτον-Μόσχας, με φόντο το νησί της Καραϊβικής.
Η στάση της Κούβας εκείνη την περίοδο, σε συνδυασμό με την ανατροπή του δικτάτορα Μπατίστα τρία χρόνια νωρίτερα (1959), είχαν ως αποτέλεσμα να επιβληθεί οικονομικό εμπάργκο από τις ΗΠΑ, το οποίο παραμένει σε ισχύ και συνεχίζει να δοκιμάζει τις αντοχές του κουβανικού λαού. Η κατάσταση για την Κούβα έγινε ακόμα χειρότερη μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, το 1991 (βασικός οικονομικός «αιμοδότης» της νησιωτικής χώρας). Τα προβλήματα έγιναν ακόμα μεγαλύτερα μετά τον θάνατο του προέδρου της Βενεζουέλας Ούγκο Τσάβες, τον Μάρτιο του 2013, και τις ταραχές που ακολούθησαν σε μια χώρα που αποτελεί σημαντικό προμηθευτή της Αβάνας σε καύσιμα. Παρ’ όλα αυτά η Κούβα συνεχίζει να δίνει τον αγώνα της οικονομικής επιβίωσης, έχοντας πραγματοποιήσει και ένα άνοιγμα τον τελευταίο 1,5 χρόνο προς τις ΗΠΑ μέσω της αποκατάστασης των διμερών σχέσεων.
Επαναστάτης ή δικτάτορας
Ο Φιντέλ Κάστρο κυβέρνησε την Κούβα για σχεδόν έναν αιώνα, την ώρα που στον Λευκό Οίκο μπήκαν και βγήκαν 11 Αμερικανοί πρόεδροι.
Οι υποστηρικτές του θεωρούν ότι ήταν ο άνθρωπος που -μέσω της Κουβανικής Επανάστασης η οποία οδήγησε στην ανατροπή του δικτάτορα Μπατίστα- έδωσε την Κούβα πίσω στον λαό της. Το 2008, λόγω προβλημάτων υγείας και προχωρημένης ηλικίας, μεταβίβασε τις εξουσίες στον αδελφό του Ραούλ. Οι υποστηρικτές του θεωρούν ότι ήταν ο άνθρωπος που -μέσω της Κουβανικής Επανάστασης η οποία οδήγησε στην ανατροπή του δικτάτορα Μπατίστα- έδωσε την Κούβα πίσω στον λαό της, δημιουργώντας ένα κομμουνιστικό κράτος στην πόρτα των ΗΠΑ. Γι’ αυτό τον λόγο πολεμήθηκε όσο λίγοι από τις αμερικανικές κυβερνήσεις, έχοντας μεταξύ άλλων γλυτώσει και από πολλές απόπειρες κατά της ζωής του.
Ωστόσο, αρκετοί ήταν εκείνοι (κυρίως εξόριστοι Κουβανοί στις ΗΠΑ) που θεωρούν ότι περιόρισε τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες, αναγκάζοντας πολλούς κατοίκους να μεταναστεύσουν στις ΗΠΑ. Όπως μετέδωσαν αμερικανικά ΜΜΕ, στο Μαϊάμι αρκετοί Κουβανοί βγήκαν στους δρόμους με σημαίες της χώρας τους για να πανηγυρίσουν για τον θάνατο του Φιντέλ.
Φιντέλ: Όλων το τέλος κάποτε έρχεται…
Τα τελευταία χρόνια οι δημόσιες εμφανίσεις του Φιντέλ Κάστρο ήταν σπάνιες, με την κρατική τηλεόραση να δίνει πότε πότε στη δημοσιότητα εικόνες από συναντήσεις με απλούς ανθρώπους ή επίσημους προσκεκλημένους (Πάπας Φραγκίσκος Α’, Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ’, Φρανσουά Ολάντ) στο σπίτι του, την ώρα που η κουβανική εφημερίδα Granma -επίσημο μέσο έκφρασης του Κομμουνιστικού Κόμματος- δημοσίευε άρθρα του. Η απουσία του από τα δημόσια δρώμενα είχε πυροδοτήσει αρκετές φορές τη φημολογία ότι ήταν νεκρός.
Τον Απρίλιο, ο Φιντέλ Κάστρο είχε δώσει μια σπάνια ομιλία την τελευταία ημέρα του συνεδρίου του Κομουνιστικού Κόμματος της Κούβας, κατά τη διάρκεια της οποίας αναγνώρισε το προχωρημένο της ηλικίας του, επισημαίνοντας όμως ότι τα ιδανικά του Κομμουνισμού παραμένουν ζωντανά και ότι ο λαός της Κούβας θα συνεχίσει να βγαίνει νικητής.
«Σε λίγο γίνομαι 90. Σε λίγο θα γίνει ό,τι συμβαίνει σε όλους. Όλων το τέλος κάποτε έρχεται. Αλλά οι ιδέες του κουβανέζικου κομμουνισμού θα παραμένουν», τα γεμάτα νόημα λόγια που είχε πει εν μέσω έντονα φορτισμένου κλίματος.
Λίγους μήνες αργότερα, τον Αύγουστο, συμπλήρωσε τα 90 του χρόνια, με εορταστικές εκδηλώσεις να πραγματοποιούνται σε όλη την Κούβα.
Η στρατιωτική στολή και το πούρο
Ιστορικές έχουν μείνει οι πολύωρες ομιλίες του με στρατιωτική στολή κατά τη διάρκεια των οποίων στηλίτευε τον αμερικανικό επεκτατισμό και μιλούσε για έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι μπορούν να είναι ίσοι και να ζουν με ειρήνη. Η μακριά γενειάδα και το πούρο στο στόμα ήταν ορισμένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματά του στις δημόσιες εμφανίσεις του.
Αν και είχε αποτραβηχτεί από την πολιτική ζωή, αφήνοντας στον αδελφό του τα ηνία, συνέχιζε να εκφράζει τις απόψεις του σε διάφορα θέματα, παρακολουθώντας τα αργά αλλά σταθερά βήματα της χώρας προς ένα πιο φιλελεύθερο καθεστώς, όπου δινόταν μεγαλύτερος χώρος στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Τον Μάρτιο, στον απόηχο της επίσκεψης του Μπαράκ Ομπάμα στο νησί, είχε αναφέρει ότι «η Κούβα δεν χρειάζεται δώρα από τις ΗΠΑ».
Η «μαμά» Σοβιετική Ένωση, οι… μεταρρυθμίσεις στο real estate και το άνοιγμα στις ΗΠΑ
Η απόσυρση του Φιντέλ Κάστρο από την πολιτική σκηνή το 2008 και η ανάληψη της προεδρίας από τον Ραούλ άνοιξε τον δρόμο για την προώθηση σειράς μεταρρυθμίσεων, οι οποίες εφαρμόζονται σταδιακά στο νησί της Καραϊβικής.
Η απόσυρση του Φιντέλ από την πολιτική σκηνή το 2008 και η ανάληψη της προεδρίας από τον Ραούλ σηματοδότησε την αρχή σειράς μεταρρυθμίσεων στην οικονομική ζωή της χώραςΟ ιδιωτικός παράγοντας ενισχύθηκε, ενώ προωθήθηκαν μέτρα για την προάσπιση των ατομικών ελευθεριών. Αρκετοί επαγγελματίες στον χώρο του λιανικού εμπορίου μπορούν πλέον να έχουν το δικό τους ιδιόκτητο κατάστημα και να λειτουργούν βάσει ορισμένων κανόνων του ελεύθερου εμπορίου (π.χ. να ορίζουν οι ίδιοι τις τιμές των αγαθών και υπηρεσιών τους). Ανάλογα μέτρα προωθήθηκαν και στους τομείς της β’ κατοικίας και του αυτοκινήτου. Την ίδια στιγμή, παρόλο που το αμερικανικό εμπάργκο εισαγωγών – εξαγωγών συνεχίζεται, χρόνια παρατηρείται «χαλάρωση» σε μια σειρά οικονομικών θεμάτων, όπως το τελικό ύψος των τραπεζικών εμβασμάτων από και προς την Κούβα, ενώ ενισχύθηκε και η ακτοπλοϊκή σύνδεση του νησιού με τις αμερικανικές ακτές.
Οι μεταρρυθμίσεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα να «σπάσει ο πάγος» με τις ΗΠΑ και να υπάρξει επαναπροσέγγιση μεταξύ Αβάνας και Ουάσινγκτον, η οποία αποτυπώθηκε με δύο εξαιρετικά σημαντικά γεγονότα: το άνοιγμα της αμερικανικής πρεσβείας στην πρωτεύουσα της Κούβας (παρουσία του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι) και η επίσημη επίσκεψη του Μπαράκ Ομπάμα στη νησιωτική χώρα (την πρώτη Αμερικανού προέδρου στο κουβανικό έδαφος από το 1928).
Η ζωή του Φιντέλ
Ο Κάστρο γεννήθηκε στο Μπιράν της Κούβας στις 13 Αυγούστου 1926. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αβάνας και για κάποιο χρονικό διάστημα άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου. Από φοιτητής ακόμα αναμείχτηκε στα επαναστατικά κινήματα εναντίον της δικτατορίας του Μπατίστα.
Στην εξέγερση του Σαντιάγκο (26 Ιουλίου 1953) ήταν από τους αρχηγούς στην επίθεση κατά των στρατιωτικών καταυλισμών, συνελήφθη όμως και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 15 ετών. Το 1955 αμνηστεύτηκε και κατέφυγε στις ΗΠΑ. Εκεί προσπάθησε να μυήσει στην επανάσταση τους εξόριστους Κουβανούς. Η αμερικάνικη κυβέρνηση όμως αντέδρασε και έτσι ο Κάστρο διέφυγε στο Μεξικό. Από κει, με λίγους άνδρες, αποβιβάστηκε στην Κούβα (2 Δεκεμβρίου 1956) και ανέβηκε στα βουνά.
Το επαναστατικό κίνημα πήρε μεγάλες διαστάσεις και οι αντάρτες, μετά από πολλές επιτυχίες, κατέλαβαν την 1η Ιανουαρίου 1959 την πρωτεύουσα Αβάνα. Ο Μπατίστα απέδρασε από την Κούβα και πρωθυπουργός ανέλαβε ο Φιντέλ Κάστρο (1959), αξίωμα το οποίο διατήρησε ως το 1976.
Η υποχώρηση του Σοβιετικού ηγέτη Νικίτα Χρουστσόφ στη μεγάλη κρίση της Κούβας τον Οκτώβριο του 1962 και η απομάκρυνση των σοβιετικών πυραύλων από το νησί προκάλεσε την οργή του Φιντέλ Κάστρο, με αποτέλεσμα να επέλθει ψυχρότητα στις σχέσεις Αβάνας-Μόσχας. Χρόνια αργότερα το ομολόγησε ο ίδιος ο ηγέτης της κουβανικής επανάστασης, στην εισήγησή του στο 1ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κούβας: «Οι Κουβανοί δυσκολεύτηκαν τότε να καταλάβουν σε όλη της την έκταση την αξία αυτής της λύσης. Σήμερα όμως βλέπουμε αντικειμενικά ότι η κρίση του Οκτωβρίου του 1962 σήμαινε μια νίκη του επαναστατικού στρατοπέδου… Αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες εγκατέστησαν αργότερα πολεμικές βάσεις στην Κεντρική Αμερική και στη Φλόριντα για οργάνωση πειρατικών επιδρομών στις ακτές μας και έγιναν πολλές τέτοιες επιδρομές, οι επιδρομές αυτές δεν αποτελούσαν παρά τα τελευταία χτυπήματα του τραυματισμένου αλλά ανίκανου αυτοκρατορικού γοήτρου».
Το 1965 έγινε γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Κούβας και το 1976 συγκέντρωσε στο πρόσωπό του τα αξιώματα του προέδρου του κράτους και του αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων. Το 1991 επανεκλέχτηκε γενικός γραμματέας του κόμματος και το 1993, 1998 και 2003 το Συμβούλιο των Αντιπροσώπων ανανέωσε για πέντε χρόνια την προεδρική του θητεία. Αναδείχτηκε σε ηγετική μορφή του Τρίτου Κόσμου και ανέπτυξε τους δεσμούς της χώρας του τόσο με αφρικανικές όσο και με ασιατικές χώρες. Το 1975 έστειλε στρατεύματα στην Ανγκόλα στο πλευρό του Λαϊκού Κινήματος για την Απελευθέρωση της Ανγκόλας και το 1978 στην Αιθιοπία για την αντιμετώπιση της εισβολής της Σομαλίας.
Το γεγονός αυτό, καθώς και η βοήθεια που πρόσφερε στους Σαντινίστας της Νικαράγουας το 1979, επιδείνωσε ακόμη περισσότερο τις σχέσεις του με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 1991 η ανατροπή των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού και η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης σήμαναν την απαρχή μεγάλων οικονομικών δυσκολιών για την Κούβα και ο Κάστρο αναγκάστηκε να κάνει ορισμένα ανοίγματα προς την κατεύθυνση της φιλελευθεροποίησης της κουβανικής οικονομίας. Τιμήθηκε με το διεθνές βραβείο Λένιν (1961) και το χρυσό μετάλλιο Ζολιό-Κιουρί για την ειρήνη το 1972. Συνέγραψε πολιτικά έργα, τα νεότερα από τα οποία είναι Οκτωβριανή Επανάσταση και η Επανάσταση της Κούβας (1978), Φιντέλ (1987).
Ο ηγέτης της Κούβας, Φιντέλ Κάστρο υπεβλήθη σε εγχείρηση στο έντερο, καθώς έπασχε από καρκίνο, στο συγκεκριμένο σημείο, στις 31 Ιουλίου 2006 και μεταβίβασε προσωρινά την εξουσία στον αδελφό του, Ραούλ Κάστρο. Στις 19 Φεβρουαρίου του 2008, έπειτα από μισό αιώνα στο τιμόνι της Κούβας, ο Κάστρο ανακοίνωσε την οριστική παραίτησή του.
Σημαντικοί σταθμοί στη ζωή του
1926: Στις 13 Αυγούστου γεννήθηκε στο Μπιράν (νοτιοανατολικό της Κούβας)
1931-1945: Μαθήτευσε σε Σχολείο Ιησουϊτών
1945: Εισάγεται στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αβάνας
1946: Εκφωνεί τον πρώτο του λόγο ως πολιτικός ηγέτης για να διαμαρτυρηθεί για την αύξηση των εισιτηρίων στα λεωφορεία.
1948: Στις 12 Οκτωβρίου παντρεύτηκε τη Μίρτα Ντίαζ-Μπαλάρτ
1950: Παίρνει το διδακτορικό του δίπλωμα στο Αστικό δίκαιο και το πτυχίο του στο Διπλωματικό και προξενικό δίκαιο από τη Νομική σχολή της Αβάνας
1952: Στις 10 Μαρτίου, λίγο μετά το πραξικόπημα του στρατηγού Φουλχένσιο Μπατίστα, οργάνωσε ένα παράνομο ένοπλο κίνημα
1953: Στις 26 Ιουλίου ο Κάστρο μαζί με τους αντάρτες του επιτίθενται σε στρατώνα της Μονκάδα. Την 1η Αυγούστου ο Κάστρο συνελήφθη και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 15 ετών στο νησί των Πεύκων στον Ειρηνικό, μαζί με τον αδελφό του Ραούλ
1955: Ο Μπατίστα απένειμε αμνηστία στον Φιντέλ, ο οποίος στις 12 Ιουνίου ίδρυσε το Κίνημα της 26ης Ιουλίου. Εξόριστος στο Μεξικό, γνώρισε τον Αργεντινό Ερνέστο «Τσε» Γκεβάρα
1956: Στις 2 Δεκεμβρίου ο Κάστρο με τους άνδρες του κατέφτασαν στην Κούβα με το γιοτ «Γκράνμα». Ύστερα από σφοδρές μάχες με τον στρατό, ο Κάστρο και άλλοι 16 επιζώντες κατέλαβαν τη Σιέρρα Μαέστρα
1959: Την 1η Ιανουαρίου ο Μπατίστα διέφυγε στο εξωτερικό καθώς η επανάσταση πλησίαζε τη νίκη. Στις 8 του ίδιου μήνα ο Κάστρο έφτασε θριαμβευτικά στην Αβάνα
1960: Εθνικοποιεί τις 166 αμερικάνικες επιχειρήσεις που παρέμειναν στην Κούβα.
1961: Στις 3 Ιανουαρίου διακόπηκαν οι διπλωματικές σχέσεις με την Ουάσιγκτον. Στις 16 Απριλίου ο Κάστρο διακήρυξε τον «σοσιαλιστικό χαρακτήρα» της επανάστασης
1961: Στις 17-19 Απριλίου έγινε ανεπιτυχής προσπάθεια απόβασης 1.400 αντικαθεστωτικών στον Κόλπο των χοίρων
1962: Στις 22 ως τις 28 Οκτωβρίου η «κρίση των πυραύλων» έφερε αντιμέτωπες τις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση
1965: Στις 2 Οκτωβρίου ιδρύθηκε το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κούβας
1980: Τον Μάιο, ο Κάστρο έδωσε τη δυνατότητα σε όσους Κουβανούς επιθυμούσαν να εγκαταλείψουν το νησί, με αποτέλεσμα να φύγουν περίπου 125.000 άνθρωποι
1989: Στις 13 Ιουλίου ο ήρωας του πολέμου της Ανγκόλα, στρατηγός Αρνάλντο Οτσόα, κατηγορήθηκε για εμπόριο ναρκωτικών και εκτελέστηκε
1990: Η οικονομία της Κούβας κατέρρευσε μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης
1994: Στις 5 Αυγούστου πραγματοποιήθηκε στην Αβάνα η πρώτη εξέγερση μετά την επανάσταση. Υπολογίζεται ότι 40.000 Κουβανοί διέφυγαν στις ΗΠΑ
1998: Στις 21 με 26 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε η ιστορική επίσκεψη του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β’
2003: 75 αντικαθεστωτικοί συνελήφθησαν τον Μάρτιο
2006: Ο Φιντέλ Κάστρο μεταβίβασε προσωρινά την εξουσία στο νεότερο αδελφό του Ραούλ Κάστρο
2008: Ανακοινώνει την επίσημη αποχώρησή του από την ηγεσία της Κούβας.
