Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ.κ. Σεραφείμ
Όταν κανείς, επιθυμεί να πλησιάσει το πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου, θα πρέπει να διακρίνεται όχι μόνο για την καθαρότητα, αλλά και για τον σεβασμό, την τιμή, την ευλάβεια και την ταπείνωση. Γιατί η Παναγία ομοιάζει με ένα εξαίσιο, υπερκόσμιο και ουράνιο θέαμα, άκουσμα νοητό και μυστικό, οι διαστάσεις του οποίου υπερβαίνουν, όχι μονάχα όλα τα ανθρώπινα πνευματικά μεγέθη, αλλά και όλα τα ουράνια πλην του Θεού, όπως γράφει μία φιλόθεος ψυχή της αγιορειτικής πολιτείας1.
Γιατί στην Παναγία είναι όλα θαυμαστά και μεγάλα. Η ίδια ολόφωτη, μέσα στο άκτιστο φως, γίνεται όχι μόνο σκεύος του Θεού, αλλά συγχρόνως και θρόνος χερουβικός όπου ολόκληρος ο Θεός κατώκησε στην άχραντη γαστέρα της. “Την γαρ Σην μήτραν θρόνον εποίησε και την Σην γαστέρα πλατυτέραν ουρανών απειργάσατο”2, ψάλλει γεμάτος θαυμασμό ο ιερός υμνογράφος της Εκκλησίας.
Γι’ αυτό και κάθε ανθρώπινος λόγος είναι αδύνατον να μεγαλύνει τα μυστήριά της, τα οποία είναι “πάντα υπέρ έννοιαν και πάντα υπερένδοξα”3. “Κι αν ακόμη μύριες γλώσσες και στόματα• ακόμα κι αν όλες οι γλώσσες των ανθρώπων μαζευθούν, δεν θα έχουν την δυνατότητα να την εξυμνήσουν, διότι «πάντα αύτη θεσμόν εγκωμίων υπέρκειται»”4, θα μας υπενθυμίσει ο θεοφόρος Δαμασκηνός.
Επειδή όμως είναι η μητέρα του Χριστού, αλλά συγχρόνως και δική μας μητέρα, η οποία εκδηλώνει καθημερινά την ευλογία της και την προστασία της προς το ανθρώπινο γένος, την πλησιάζουμε κι εμείς, και μαζί με τον χαριέστατο Αρχάγγελο Γαβριήλ της απευθύνουμε σήμερα το “Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε”.
Επιτρέψτε μου, αδελφοί μου, σ’ αυτήν την εορτή, «την πρώτην πασών των εορτών»5, που η Εκκλησία δαδουχείται μυστικώς και πυρσεύεται, να μεταφέρω στην αγάπη σας λίγους λόγους δανεισμένους από τον Άγιο Γερμανό τον δεύτερο, Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως.
Σε μία ομιλία του στον Ευαγγελισμό, μακαρίζοντας το πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου, λέγει συν τοις άλλοις και τα εξής : “Ω συ που έδωκες σώμα στον Θεό και εθέωσες τους ενσωμάτους ανθρώπους. Ω συ κοινή σωτηρία όλων των ανθρώπων. Ω συ ο αδιάσπαστος σύνδεσμος των υπερκοσμίων και των εγκοσμίων”6.
“Ω συ που έδωκες σώμα στον Θεό και εθέωσες τους ενσωμάτους ανθρώπους.
Ω συ κοινή σωτηρία όλων των ανθρώπων”
Η Παναγία, με την διακονία της στο μυστήριο της ενσαρκώσεως του Υιού και Λόγου του Θεού, αναδείχθηκε το εργαστήριο της ενώσεως των δυό φύσεων, της θείας και της ανθρώπινης, στην μία υπόσταση του Υιού και Λόγου του Θεού. Η άχραντη γαστέρα της έγινε ο έμψυχος αργαλειός, στον οποίο υφάνθηκε η θεία και η ανθρώπινη φύση. Έγινε “το της σωτηρίας ημών εργαστήριον” κατά την έκφραση του θεοφόρου Δαμασκηνού : “Η αμνάς η τεκούσα τον αμνόν του Θεού, τον αίροντα την αμαρτίαν του κόσμου, το της σωτηρίας ημών εργαστήριον, αγγελικών υπερτέρα δυνάμεων, δούλη και μήτηρ Θεού“7.
Η Θεομήτωρ δεν γέννησε απλώς ένα θεοφόρο η θεωθέντα άνθρωπο, αλλά αυτόν τούτον τον Θεόν Λόγον, τον Μονογενή Υιό του Θεού. Έτσι, η ανθρώπινη φύση θεώνεται δια της υποστατικής αυτής ενώσεως και δίνεται στον άνθρωπο η δυνατότητα, χρησιμοποιώντας τα μέσα τα οποία διαθέτει η Εκκλησία μας, να φτάσει στον Ουρανό και να γίνει πολίτης της Βασιλείας των Ουρανών. Γι’ αυτό και την ονομάζουμε Θεοτόκο, όχι μόνο “δια την φύσιν του λόγου, αλλά και δια την θέωσιν του ανθρώπου”8.
Έτσι η ανθρώπινη φύση δεν είναι πια αδύνατη, αλλά καθίσταται πανίσχυρη και παντοδύναμη. Δεν είναι πια «κάλαμος υπό ανέμου σαλευόμενος»9. Αποκτά τώρα αυθεντικότητα και άλλα χαρίσματα, προκειμένου να φθάσει στην ατέλεστη τελειότητα. Σ’ αυτήν την θέωση αναφέρεται ο ιερός υμνογράφος επαναλαμβάνοντας τα λόγια του Αποστόλου Πέτρου : «Θείας γεγόναμεν κοινωνοί φύσεως δια σου αειπάρθενε»10 και ακόμη : “εψεύσθη πάλαι Αδαμ, και Θεός επιθυμήσας ου γέγονεν • άνθρωπος γίνεται Θεός, ίνα Θεόν τον Αδάμ απεργάσηται”11. Γι’ αυτό και αυτή η γιορτή είναι “της σωτηρίας ημών το κεφάλαιον και του απ’ αιώνος μυστηρίου η φανέρωσις”12. Για τον λόγο αυτό τιμούμε την Παναγία• γιατί κατέβασε στην γη, όχι απλώς την ουράνια βροχή, αλλά αυτόν τον Κύριον των νεφελών, όπως θα πει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, τον Σωτήρα Χριστό και συγχρόνως ανέβασε εμάς τους ανθρώπους στη θεία μακαριότητα.
“Ω συ ο αδιάσπαστος σύνδεσμος των υπερκοσμίων και των εγκοσμίων”
Η Κυρία Θεοτόκος είναι ο σύνδεσμος του ουρανού και της γης. Στέκεται ανάμεσα στον Θεό και τον άνθρωπο. Δέχεται την προσφορά, την ικεσία και την παράκληση, και χρησιμοποιώντας την λειτουργία της πρεσβείας και της ικεσίας, μεταφέρει τα αιτήματα των ανθρώπων της γης στον Θρόνο του Υιού και Θεού της. Από τον Χριστό, την κεφαλή του σώματος της Εκκλησίας, πηγάζει “παν δώρημα τέλειον” και δια της Θεομήτορος, που είναι ο αυχένας του σώματος, η θεία δωρεά φθάνει στους πιστά μέλη του Σώματος13.
Με το “ιδού η δούλη Κυρίου” που απηύθυνε στον αρχάγγελο Γαβριήλ την ημέρα του Ευαγγελισμού της και την διακονία της στο σχέδιο της Θείας Ενανθρωπήσεως, έγινε τροφός του Κτίστου της. Και ο Υιός της εν συνέχεια, Τον οποίο βάσταξε στην άχραντη αγκαλιά της και Τον έθρεψε με το γάλα της, ανταποδίδοντας το χρέος προς την μητέρα Του, της έδωσε το ιδιαίτερο γνώρισμα να γίνει τροφός αγγέλων και ανθρώπων.
Σ’ αυτήν καταφεύγουμε και σήμερα, αδελφοί μου, ζητώντας την μεσιτεία της στον Θρόνο του Υιού και Θεού της.
Σ’ αυτήν απευθυνόμαστε καθημερινά και την παρακαλούμε δια των ιερών υμνογράφων : “Δέσποινα πρόσδεξαι τας δεήσεις των δούλων σου και λύτρωσε ημάς από πάσης ανάγκης και θλίψεως”.
Σ’ αυτήν κατέφευγε πάντοτε το ορθόδοξο Γένος μας, ψάλλοντας τον επινίκιον ύμνον «Τη υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια, ως λυτρωθείσα των δεινών ευχαριστήρια, αναγράφω Σοι η πόλις Σου, Θεοτόκε».
Σ’ αυτήν θα πρέπει να ακουμπήσουμε και σήμερα μέσα στο ζοφερό σκοτάδι που επικρατεί, από την παρουσία της αμαρτίας, της απιστίας, των όπλων και της βίας.
Και επειδή σήμερα, μαζί με τον χαριέστατο Ευαγγελισμό της Αειπαρθένου Θεοτόκου, γιορτάζουμε εμείς οι Έλληνες και τον εθνικό μας ευαγγελισμό, την ανάσταση του υπόδουλου Γένους μας έπειτα από την σκλαβιά και την τυραννία πολλών χρόνων, οφείλουμε ιδιαιτέρως να θυμηθούμε :
Χάθηκε η αρετή, που είχε την κοιτίδα της στον αγιασμένο αυτό τόπο;
Χάθηκε η ανδρεία, που ήταν το χαρακτηριστικό γνώρισμα της φυλής μας;
Χάθηκε η αγάπη και η φιλοπατρία;
Χάθηκε η λεβεντιά, η ελπίδα και κυρίως η πίστη που μας διέκρινε πάντα;
Χάθηκαν όλα αυτά;
Χάθηκαν η υπάρχουν;
Υπάρχουν και σήμερα όλα αυτά • αλλά τα ξεχάσαμε. Και καθίσταται πλέον επιτακτική ανάγκη, στο σημερινό γίγνεσθαι, να τα επαναφέρουμε στην σκέψη μας, στην καρδιά μας, στην καθημερινή μας ζωή. Αυτή θα είναι η μεγαλύτερη απάντηση σε εκείνους που μας αμφισβητούν… Και το μεγαλύτερο μάθημα σ’ εκείνους που πάλι και πάλι μας ταπεινώνουν. Θα είναι και το καλύτερο μνημόσυνο για κείνους που πάλεψαν, θυσιάσθηκαν, μαρτύρησαν για να είμαστε εμείς ελεύθεροι σήμερα.
Έτσι μόνο θα μπορούμε να μεγαλουργήσουμε. Έτσι μόνο θα μπορούμε να σταθούμε στα πόδια μας : με την βαθιά μας πίστη στον Θεό, με την ευλάβεια στην Παναγία, με την ενότητα, την ομόνοια και την ομοψυχία μας. Έτσι μόνο θα έχουμε, όπως το πάλαι, την προστασία της Κεχαριτωμένης Θεοτόκου.
1 Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου, «Μαρία, η μητέρα του Θεού», Θεσσαλονίκη 1998, σελ. 14.
2 Ακολουθία Μικρού Αποδείπνου.
3 Θεοτοκίον β’ ήχου.
4 Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, Εγκώμιον εις την πάνσεπτον Κοίμησιν της Θεομήτορος, Λόγος Β , κεφ. 1, «Η Θεοτόκος», εκδ. Αποστολικής Διακονίας 1990, σελ. 145.
5 Αγίου Γρηγορίου Νεοκαισαρείας, Εις τον Ευαγγελισμόν της υπεραγίας Θεοτόκου Παρθένου της Μαρίας, Λόγος Α , PG 10,1156
6 Αγίου Γερμανού Β , Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, Λόγος ΣΤ’, Εις τον Ευαγγελισμόν, κεφ. ΜΗ , PG 140,732C.
7 Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, ο.π., Λόγος Γ , σελ. 220.
8 Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, «Η Θεοτόκος», Αποστολική Διακονία 1990, σελ. 49.
9 Ματθ. 11,7.
10 Θεοτοκίον β’ήχου. Πρβλ. Β Πετρ. 1,4.
11 Δοξαστικόν Αίνων εορτής.
12 Απολυτίκιον εορτής Ευαγγελισμού.
13 Ιερομονάχου Γρηγορίου, «Η Θεία Λειτουργία», Ιερόν Κουτλουμουσιανόν Κελλίον Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, Άγιον Όρος, Ε’ έκδοση, σελ. 104.
