23 Ιανουαρίου 1963. Κυριακή πρωί. Το μεγαλύτερο τμήμα του Μικρού Χωριού Ευρυτανίας χάνεται εξαιτίας κατολίσθησης του βουνού Κρι. Μέσα σε λίγα λεπτά τεράστιος όγκος από λάσπη, χώμα και βράχια παρασέρνει τα πάντα στο πέρασμά του και φέρνει την καταστροφή. Δεκατρείς άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους, οι περισσότεροι κάτοικοι χάνουν όλα τους τα υπάρχοντα. Όμως δεν χάνουν τη δύναμή τους, η φυσική καταστροφή προκαλεί μία πρωτόγνωρη κινητοποίηση και το χωριό θεμελιώνεται ξανά σε ένα χρόνο.
Την ιστορία καταστροφής και αναγέννησης του τόπου καταγωγής του καταγράφει ο δημοσιογράφος της Δημοτικής Τηλεόρασης “TV 100” και της εφημερίδας “Μακεδονία” Βαγγέλης Πλάκας στο ντοκιμαντέρ “Το Χωριό που νίκησε το θάνατο”, το οποίο επιλέχθηκε να προβληθεί στο 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
“Όταν ήμουν παιδί άκουγα την ιστορία και την ζούσα και εγώ μέσα από τους ανθρώπους που την είχαν ζήσει. Αυτή ήταν και η βασική αιτία που προχώρησα στη δημιουργία του ντοκιμαντέρ. Μπορεί να να είναι μία τραγική ιστορία, αλλά στο τέλος η υπόθεση κλείνει με ένα πολύ θετικό, αισιόδοξο μήνυμα οδηγεί σε μία λύτρωση όλης της περιοχής και κυρίως των ανθρώπων που κατάφεραν να σταθούν ξανά στα πόδια τους” ανέφερε ο Βαγγέλης Πλάκας στην εκπομπή “Πανόραμα” στο “Πρακτορείο FM 104,9”.
“Nομίζω αυτές τις ιστορίες τις έχουμε ανάγκη, ειδικά στις μέρες μας, δηλαδή αναζητούμε μέσα από μικρές ιστορίες του χθες και του σήμερα κάποια θετικά κάποια αισιόδοξα μηνύματα, τα οποία δεν πολυβλέπουμε πλέον στην καθημερινότητά μας” είπε ο Βαγγέλης Πλάκας, ο οποίος έκανε τη δημοσιογραφική έρευνα και την παραγωγή για το ντοκιμαντέρ.
“Όταν ήμουν παιδί, παίζαμε στα Χαλάσματα, την περιοχή, εκεί όπου έπεσε το χωριό, έτσι την λένε. Τα καλοκαίρια κάναμε τις μικρές εξερευνήσεις, ήταν ένα μέρος του τόπου μας, της ζωής μας της καθημερινότητάς μας, αλλά όταν είσαι μέσα στο γεγονός, το ζεις είναι δίπλα σου ενδεχομένως δεν μπορείς να αντιληφθείς και το μέγεθος της σημασίας που μπορεί να έχει” σημείωσε.
“Όταν λοιπόν έτυχε να πω την ιστορία της κατολίσθησης του Μικρού Χωριού και όλης της καταστροφής που ακολούθησε σε κάποιους ανθρώπους, οι οποίοι δεν είναι από εκεί είδα το μεγάλο ενδιαφέρον τους” τόνισε. “Αυτή την ιστορία που εσύ την ξερεις” μου λέγανε “πρέπει κάπως να την πεις”.
“Και έτσι πήρα την πρωτοβουλία της δημιουργίας του ντοκιμαντέρ. Η ιστορία έγινε ταινία τεκμηρίωσης με την πολύτιμη βοήθεια του καλού μου φίλου και σκηνοθέτη, Νίκου Μεζερίδη που υπογράφει την ταινία και του επίσης καλού μου φίλου, Παναγιώτη Κουντουρά που έχει επιμεληθεί το μοντάζ” πρόσθεσε.
Τα γυρίσματα του Ντοκιμαντέρ έγιναν στο Μικρό Χωριό, στη Λαμία και στην Αθήνα. Στην ταινία καταγράφονται μαρτυρίες από ιστορικούς, δημοσιογράφους, ειδικούς επιστήμονες, αυτόπτες μάρτυρες της καταστροφής και πρωταγωνιστές της προσπάθειας αναγέννησης του χωριού. Παρουσιάζονται για πρώτη φορά σημαντικά ιστορικά τεκμήρια και σπάνιο κινηματογραφικό υλικό.
“Το γεγονός έγινε το 1963, πριν από 52 χρόνια. Το να αρχίσεις να αναζητάς στοιχεία για κάτι που έγινε τόσα χρόνια πριν και τους ανθρώπους που έζησαν τα γεγονότα της καταστροφής, τους ανθρώπους που τους είχε πνίξει η λάσπη μέχρι τον λαιμό και προσπαθούσαν οι άλλοι να τους βγάλουν, ή τους ανθρώπους που πρωταγωνίστησαν στο να ξαναγεννηθει από την αρχή μέσα σε μόλις ένα χρόνο ένα ολόκληρο χωριό δεν είναι εύκολη υπόθεση. Και πολύ περισσότερο όταν πρόκειται για τη δημιουργία μίας ταινίας. Χρειάζεσαι και οπτικό υλικό. Αυτή ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία της προσπάθειας, αλλά τελικά είχε πολύ θετικό αποτέλεσμα και βρήκαμε και σπάνιο οπτικό, το οποίο για πρώτη φορά προβάλλεται στο ντοκιμαντέρ, στις κινηματογραφικές αίθουσες” υπογράμμισε.
Ένα δύσκολο σημείο, όπως είπε, ήταν να πείσει ανθρώπους που δεν ήθελαν να αναμοχλεύσουν αρνητικές μνήμες, δεν ήθελαν να ξαναζήσουν τα αρνητικά γεγονότα και πολύ περισσότερο να τα διηγηθούν να μιλήσουν για τα όσα συνέβησαν.
“Νομίζω κατάφερα τους περισσότερους να τους πείσω ότι αυτό που φτιάχνουμε δεν είναι μια ιστορία θλιβερή, αλλά μία ιστορία η οποία στηρίζεται στην ανθρώπινη δύναμη, στο πως νίκησαν αυτοί οι άνθρωποι τον θάνατο”, ανέφερε.
Στο ντοκιμαντέρ μιλά ο γνωστός συγγραφέας, Βασίλης Βασιλικός, ο οποίος ήταν τότε νεαρός ρεπόρτερ, απεσταλμένος του περιοδικού “Ταχυδρόμος” στην περιοχή και τονίζει ότι “είναι ένας τόπος που νίκησε το θάνατο που κατάφερε να αναγεννηθεί πολλές φορές μέσα από τις καταστροφές που υπέστη”.
Η κατολίσθηση του Μικρού Χωριού Ευρυτανίας το 1963 είναι η μεγαλύτερη μέχρι σήμερα στον ελλαδικό χώρο από άποψη ανθρωπίνων θυμάτων και ζημιών που προκάλεσε. Χάθηκαν 13 άτομα, χάθηκε το σύνολο του ζωικού κεφαλαίου ενός πλούσιου τόπου και γνωστού τουριστικού θέρετρου και φυσικά χάθηκαν τα 2/3 του χωριού.
Ο Βαγγέλης Πλάκας όμως μέσα στην τραγικότητα των στιγμών αναδεικνύει και ιστορίες ελπίδας και αισιοδοξίας, όπως την ιστορία του δάσκαλου Ανδρέα Μπετένιου.
“Ήταν Κυριακή πρωί και όλος ο κόσμος ήταν στην εκκλησία, περνούσαν οι δάσκαλοι από τα σπίτια έπαιρναν τα παιδιά, τα οποία ήταν υποχρεωτικό να πάνε στην εκκλησία. Όταν άρχισε να κατεβαίνει το βουνό προκλήθηκε πανικός, παιδιά έψαχναν τους γονείς, γονείς αναζητούσαν τα παιδιά για να τα σώσουν. Πήγε ο δάσκαλος, Ανδρέας Μπετένιος – ο οποίος βραβεύτηκε για την ηρωική του πράξη από την Ακαδημία Αθηνών – (μιλά στο ντοκιμαντέρ η σύζυγός του δασκάλου Ρωξάνη Μπετένιου) συγκέντρωσε όλα τα παιδιά, με την ομπρέλα του απομάκρυνε τους γονείς που έτρεχαν αλλόφρονες να τα βρουν. Συγκέντρωσε όλα τα παιδιά από την εκκλησία στο σχολείο και στη συνέχεια τα οδήγησε σε ασφαλές σημείο και έτσι δεν υπήρξαν περισσότερα θύματα” ανέφερε.
Ειδική αναφορά ο δημιουργός του ντοκιμαντέρ έκανε στον αείμνηστο Μικροχωρίτη, Δημήτρης Κρίκο, στέλεχος του παράνομου τυπογραφείου της Αντίστασης που λειτούργησε στο Μικρό Χωριό και στα παιδιά του, τα οποία του εμπιστεύτηκαν το σπάνιο φωτογραφικό και κινηματογραφικό αρχείο του 1963. Στο ντοκιμαντέρ προβάλλονται σπάνιες εικόνες του αρχείου από τις μέρες της κατολίσθησης.
Η καταστροφή ένωσε τους κατοίκους του Μικρού Χωριού, αλλά και τους κατοίκους των γύρω χωριών. Υπήρξε μία πολύ μεγάλη κινητοποίηση και αλληλεγγύη. Οι άνθρωποι έμειναν χωρίς εστίες έπρεπε να φιλοξενηθούν κάπου, φιλοξενήθηκαν σε σπίτια γνωστών στα γύρω χωριά. Υπήρξε επίσης μία τεράστια κινητοποίηση του κρατικού μηχανισμού, ανέφερε ο δημοσιογράφος και δημιουργός του ντοκιμαντέρ. Διοργανώθηκε πανελλαδικός έρανος για να συγκεντρωθούν χρήματα, ώστε να ξαναστηθούν τα σπίτια των ανθρώπων. Σε ένα χρόνο μέσα θεμελιώθηκε ο νέος οικισμός από τον ΓΓ του υπουργείου Πρόνοιας, μετέπειτα πρόεδρο της Βουλής, Απόστολο Κακλαμάνη.
Η ιστορία του Μικρού Χωριού είναι μία ολοκληρωμένη ιστορία που δίνει το μήνυμα της νίκης απέναντι στις καταστροφές, το μήνυμα της ελπίδας και της αισιοδοξίας, υπογράμμισε ο Βαγγέλης Πλάκας.
Το Ντοκιμαντέρ «Το Χωριό που Νίκησε το Θάνατο» θα προβληθεί στο πλαίσιο του 18ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης την Κυριακή 13 Μαρτίου και ώρα 17:30 στην αίθουσα «Παύλος Ζάννας» στο «Ολύμπιον» και την Τετάρτη 16 Μαρτίου και ώρα 17:30 στην αίθουσα «Τόνια Μαρκετάκη» στην Αποθήκη Δ’ στο Λιμάνι.
