Η λεμονιά ομορφαίνει τους κήπους και τα μπαλκόνια μας όλο το χρόνο με την αειθαλή φυλλωσιά της, χαρίζοντας μας μια ή και περισσότερες φορές μέσα στο έτος τα ευωδιαστά λευκά άνθη της, όσο και τους ξινούς, κιτρινωπούς καρπούς της.
Το λεμόνι μπορεί να είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα εσπεριδοειδή των μεσογειακών κήπων, αλλά έχει και πάρα πολλές χρήσεις στην καθαριότητα, την υγιεινή, την προσωπική φροντίδα και την μαγειρική (που μπορείτε να διαβάσετε εδώ).
Το καρποφόρο αυτό δέντρο, πιθανότατα προήλθε από το πάντρεμα μεταξύ κίτρου και μανταρινιάς. Στις περισσότερες ποικιλίες λεμονιάς η συγκομιδή ξεκινάει από τις αρχές φθινοπώρου και κλιμακώνεται μέχρι την επόμενη άνοιξη. Στους ερασιτέχνες καλλιεργητές προτείνεται η ποικιλία Αδαμοπούλου, η οποία παράγει μεγάλους, ξινούς και χυμώδεις καρπούς που έχουν τραχύ φλοιό με λίγα σπέρματα.
Αν θέλουμε να καλλιεργήσουμε τη λεμονιά στο μπαλκόνι, επιλέγουμε γλάστρα μεγάλου μεγέθους, βάζουμε στον πάτο της μια στρώση ελαφρόπετρας και τη γεμίζουμε μέχρι τη μέση με κάποιο έτοιμο φυτόχωμα κατάλληλο για φυτά εξωτερικού χώρου ή με κοινό χώμα μαζί με κομπόστ. Τοποθετούμε το φυτό μέσα στη γλάστρα, συμπληρώνουμε το υπόλοιπο χώμα και ποτίζουμε καλά. Ιδανικά δενδρύλλια για φύτευση σε γλάστρα θεωρούνται αυτά που έχουν χαμηλή ανάπτυξη και κορμό που ξεκινάει σχεδόν από το έδαφος, τύπου νάνας. Εφόσον η λεμονιά παραμείνει σε γλάστρα το ύψος της δε θα πρέπει να ξεπερνάει τα δύο μέτρα.
Λόγω της ευαισθησίας της στους ψυχρούς βόρειους ανέμους, όσο και στους θερμούς νότιους που κάνουν τα λεμόνια να πέφτουν, φυτεύουμε τις λεμονιές σε ηλιόλουστο σημείο προστατευμένο από τους ανέμους.
Όλα τα νεοφυτεμένα δέντρα σε γλάστρα και στον κήπο πρέπει να δεθούν σε πάσσαλο, για να προστατευτούν από τους ανέμους. Έτσι, τοποθετούμε τον πάσσαλο στο χώμα σε απόσταση 8-10 εκατοστών από τον κορμό του δέντρου και τον δένουμε με αυτόν χρησιμοποιώντας το ειδικό πλαστικό δεματικό για φυτά, ώστε να μην τραυματίσουμε τον κορμό. Για να αποφύγουμε την επαφή του πασσάλου με τον κορμό δημιουργούμε χαμηλά έναν κόμπο σαν διπλό οχτάρι.
Επίσης, πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί αν παρατηρήσουμε έντονη φυλλόπτωση στο δέντρο. Αν η λεμονιά χάσει σε σύντομο χρονικό διάστημα μεγάλο μέρος των φύλλων της τότε υπάρχει έντονη έλλειψη νερού και θρεπτικών στοιχείων. Με υψηλές θερμοκρασίες είναι πιο πιθανό να παρουσιαστούν τέτοια συμπτώματα, γι’ αυτό εμείς θα πρέπει να την ποτίζουμε συχνά.
—Είδη και ποικιλίες της λεμονιάς
Στην Ελλάδα, η κυριότερη ποικιλία είναι η Μαγληνή, η οποία έχει πολλές ομοιότητες με την ιταλική ποικιλία Femminelo. Η ελληνική ποικιλία είναι αρκετά παραγωγική, αλλά ευαίσθητη στη κορυφοξήρα. Ο καρπός της είναι μεσαίου μεγέθους με λείο και λεπτό φλοιό και ωριμάζει νωρίς το φθινόπωρο. Θεωρείται καλή ποικιλία και αποτελεί τη βάση της λεμονοπαραγωγής στηνΕλλάδα αφού αντιστοιχεί στο 55% της συνολικής παραγωγής.
Ακολουθεί σε όγκο παραγωγής η Καρυστινή, μια ποικιλία χωρίς αγκάθια και με μέτρια ανθεκτικότητα στη κορυφοξήρα. Ο καρπός της είναι καλής ποιότητας, πλούσιος σε χυμό με όξινη γεύση και ο φλοιός είναι τραχύς, μετρίου πάχους. Ωριμάζει από τα τέλη φθινοπώρου μέχρι και τις αρχές άνοιξης. Συμμετέχει κατά 20% στη συνολική παραγωγή λεμονιών στην Ελλάδα.
Τώρα τελευταία διαδίδεται και η Αδαμοπούλου που έχει ομοιότητες με τη ποικιλία Libson. Η ποικιλία Αδαμοπούλου είναι πολύ παραγωγική, ανθεκτική στη κορυφοξήρα και προωθείται για τη παραγωγή καλοκαιρινού λεμονιού. Ο καρπός της είναι μετρίου έως μεγάλου μεγέθους, ο φλοιός είναι παχύς με επιφάνεια τραχεία.
Στη Κρήτη, γνωστή είναι η ποικιλία Κιτρολεμονιά, με μεγάλο καρπό, παχύ φλοιό και λίγα οξέα. Χρησιμοποιείται κυρίως στη ζαχαροπλαστική. Επίσης, στην Κρήτη συναντάμε και τη ποικιλία Ζαμπετάκη, γνωστή και στη Πελοπόννησο.
Πολύ καλή ποικιλία είναι η Εύρηκα ή Eureka, όπου το δένδρο δεν έχει καθόλου αγκάθια και οι καρποί της ωριμάζουν καθ” όλη τη διάρκεια του έτους και κυρίως την άνοιξη και το καλοκαίρι.
Μια άλλη ποικιλία που ο καρπός της μοιάζει με τον καρπό της Εύρηκα είναι η Libson, αλλά αυτή έχει αγκάθια. Ο καρπός της είναι πλούσιος σε κιτρικό οξύ και παρουσιάζει μεγάλη περίοδο ωρίμανσης των καρπών.
Στην Κύπρο, ενδιαφέρον παρουσιάζει η ποικιλία Λάπηθος, η οποία έχει ομοιότητες με τη Libson και είναι ανθεκτική στη κορυφοξήρα.
Τέλος, στις ελληνικές ποικιλίες συγκαταλέγεται κα η Μικρόκαρπη Χίου ή αλλιώς γνωστή και σαν “Λεμονάκι της Χίου”.
Υπάρχουν Ιταλικές ποικιλίες όπως: Femminelo, Monachello, Lunario και Interdonato.
Υπάρχουν Ισπανικές ποικιλίες όπως: Verna και Fino.
Την άνοιξη, μόλις αρχίσει να εμφανίζεται η νέα βλάστηση, λιπαίνουμε τακτικά και ποτίζουμε. Για προληπτικούς λόγους μπορούμε να ψεκάσουμε τα δέντρα μας με κάποιο χαλκούχο σκεύασμα ή βορδιγάλιο πολτό.
—Φύτευση της λεμονιάς
Η κατάλληλη απόσταση για φύτευση λεμονιάς σε κήπο είναι 6-8 μέτρα και η καλύτερη εποχή η άνοιξη, όταν έχει περάσει εντελώς ο κίνδυνος παγετού. Αρχικά σκάβετε έναν λάκκο με πλάτος αρκετά μεγάλο και βάθος μέχρι μία φορά μεγαλύτερο από το ύψος της. Αν θέλετε προσθέτετε και οργανικό λίπασμα και στη συνέχεια γεμίζετε τον λάκκο με το χώμα μέχρι να φτάσει το ύψος του εδάφους. Το δενδρύλλιο αφού φυτευτεί χρειάζεται υποστήριξη και ο κορμός προστασία από τον ήλιο και τα τρωκτικά. Συνήθως περιβάλλεται από λευκό ειδικό χαρτί με τη μορφή του κυλίνδρου.
—Κλάδεμα της λεμονιάς
Το κατεξοχήν σχήμα στη λεμονιά είναι το κύπελλο με 3-5 βραχίονες. Αφού επιλέξουμε τους βασικούς βραχίονες κλαδεύουμε ελαφρώς για να μπει το δένδρο γρήγορα σε καρποφορία. Η λεμονιά κλαδεύεται κάθε 2 χρόνια. Σε κάποιες ποικιλίες όπως η Αδαμοπούλου και η Libson το κλάδεμα γίνεται μετά τη συγκομιδή, Ιανουάριο-Φεβρουάριο, ενώ όψιμες ποικιλίες μπορούν να κλαδευτούν και με τους καρπούς σε όλη τη διάρκεια του έτους. Είναι προτιμότερο όμως να γίνεται άνοιξη-καλοκαίρι όταν η παραγωγή όψιμων λεμονιών έχει μειωθεί.
Μη ξεχνάτε ότι στις τομές του κλαδέματος κάνουμε επάλειψη με μαστίχα ή αλοιφή κλαδέματος. Επίσης, μπορούμε κα φτιάξουμε μόνοι μας αλοιφή με μίγμα θειικού χαλκού, θειϊκού σιδήρου και ασβεστίου ή μίγμα υγρής ασφάλτου σε ανάμιξη με λινέλαιο.
—Άρδευση της λεμονιάς
Η λεμονιά είναι επιπολαιόριζο δένδρο που σημαίνει ότι οι ρίζες του δεν φτάνουν σε πολύ μεγάλο βάθος και ως εκ τούτου η άρδευση θα πρέπει να γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα και με ποσότητα νερού τόση όση να καλύπτουμε το 1 μέτρο βάθος. Τα νεαρά δένδρα καλό είναι να ποτίζονται 2-3 φορές την εβδομάδα ενώ τα δένδρα μεγαλύτερης ηλικίας χρειάζονται λιγότερο τακτικά πότισμα, κάθε 8-0 ημέρες το καλοκαίρι και τον χειμώνα ακόμα πιο αραιά.
—Καλλιέργεια της λεμονιάς σε γλάστρα
Η λεμονιά μπορεί να ευδοκιμήσει σε γλάστρα εφόσον υπάρχουν νάνες ποικιλίες που φτάνουν μέχρι τα 2 μέτρα. Αγοράζετε γλάστρα, με όσο γίνεται μεγαλύτερη διάμετρο, βάζετε φυτόχωμα (σχεδόν μέχρι το μισό του ύψους) και κάποιο λίπασμα, τοποθετείτε το δενδρύλλιο και συμπληρώνετε με χώμα μέχρι πάνω, στο χείλος της γλάστρας. Για καλύτερα αποτελέσματα, στο κάτω μέρος της γλάστρας ανοίγουμε μια τρύπα για καλύτερη στράγγιση αλλά για να μην μας “φεύγει” χώμα, τοποθετούμε μόνιμα ένα κομμάτι ύφασμα ανάμεσα από τη γλάστρα και από το πιατάκι (όπως στη πορτοκαλιά).
Τη λεμονιά στη γλάστρα τη ποτίζουμε συχνά αλλά θα ήταν σοφό το πότισμα να γίνεται με βάση την αποστράγγιση του χώματος και τη θερμοκρασία. Σχετικά με τη λίπανση θέλει κάθε 15-20 ημέρες και το λίπασμα πρέπει να είναι πλούσιο σε άζωτο και στα απαραίτητα ιχνοστοιχεία.
—Λίπανση της λεμονιάς
Οι απαιτήσεις σε λίπανση ποικίλουν από έδαφος σε έδαφος και από εποχή σε εποχή. Τη προηγούμενη δεκαετία υπήρχε η τάση να χρησιμοποιούνται μικτά λιπάσματα σε συνδυασμό με συμπληρωματική αζωτούχο λίπασμα (θειική αμμωνία, νιτρική αμμωνία, ουρία κ.α.) Αυτό γινόταν σε επαναληπτική βάση με αποτέλεσμα να υποβαθμιστεί η ποιότητα των καρπών όχι μόνο της λεμονιάς αλλά όλων των εσπεριδοειδών. Κατά τη φύτευση σε κάθε δέντρο χορηγείται μέσα στο λάκκο φύτευσης λίπασμα αναλογίας 1:3:2, με ιχνοστοιχεία, σε ποσότητα 100-250 γρ. ανά δέντρο, ανάλογα με την ανάπτυξη του και το μέγεθος του λάκκου.
—Λίπανση της λεμονιάς κατά την ανάπτυξη
Τον χειμώνα χορηγείται ποσότητα 0,5-1 κιλό λίπασμα κοκκώδες ανά δέντρο, αναλογίας 1:1:2 σε όλη την επιφάνεια προβολής της κόμης του δέντρου.
Επιφανειακά, μπορούμε να χορηγήσουμε πολλές μικρές δόσεις υδατοδιαλυτού λιπάσματος αναλογίας 4:1:2 με ιχνοστοιχεία σε συνολική ποσότητα 1,5-2 κιλά ανά δέντρο και ανά καλλιεργητική περίοδο, δηλ. Μάρτιο-Οκτώβρη.
—Ασθένειες της λεμονιάς
Κορυφοξήρα
Η κορυφοξήρα ήταν γνωστή και σαν «ασθένεια του Πόρου», διότι είχε παρατηρηθεί στο ομώνυμο νησί από το 1900. Εκδηλώνεται συνήθως με απότομο μαρασμό και ξήρανση των ακραίων βλαστών στην αρχή και μπορεί να φτάσει και στα μεγάλα κλαδιά και στους βραχίονες του δένδρου. Τα φύλλα συστρέφονται, ξηραίνονται και παραμένουν επάνω στα ξερά κλαδιά για κάποιο χρονικό διάστημα, ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες και την εξέλιξη της προσβολής. Προσβεβλημένα δένδρα λεμονιάς ξηραίνονται τελείως συνήθως σε 1-2 χρόνια. Είναι ασθένεια των αγγείων του ξύλου και προσβάλει ιδιαίτερα τις λεμονιές και τις κιτριές. Κατά κανόνα, οι προσβολές από την συγκεκριμένη ασθένεια γίνονται τους χειμερινούς μήνες στα φύλλα και στα κλαδιά.
Η κορυφοξήρα που αρχίζει με προσβολές από τις ρίζες είναι γνωστή ως Mal nero και χαρακτηρίζεται από ένα σκούρο μεταχρωματισμό του ξύλου στο τμήμα της βάσης του κορμού που προχωρεί προς τους βραχίονες.
Όταν ένα δένδρο προσβληθεί από κορυφοξήρα, θα πρέπει να αποφεύγεται η λίπανση με λιπάσματα όπως νιτρική αμμωνία και ουρία και να χρησιμοποιούνται λιπάσματα όπως το νιτρικό ασβέστιο και το φωσφορικό μονοκάλιο.
Αντιμετώπιση: γενικά μπορούμε να περιορίσουμε την εξάπλωσή της, με έγκαιρο κλάδεμα και αφαίρεση των ξηρών κλαδιών μαζί με τμήμα υγιούς ξύλου, αργά την άνοιξη, νωρίς το καλοκαίρι και το φθινόπωρο πριν την έναρξη των βροχών. Τα ξηρά κλαδιά πρέπει να καίγονται. Επίσης πρέπει να ξεριζώνονται και να καίγονται τα δένδρα που ξεράθηκαν. Μετά από κάθε κλάδεμα και κατά την επικίνδυνη για μολύνσεις περίοδο (από τέλος Οκτωβρίου και σε μηνιαία διαστήματα) ή μετά από χαλάζι ή παγετό, συστήνεται να γίνονται 3-4 ψεκασμοί με χαλκούχα σκευάσματα.
Μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα εξής σκευάσματα:
1. Bordo Mix 25 WG: διαλύουμε 3-3,5 γραμ. σε 1 λίτρο νερό και ψεκάζουμε τα φύλλα το φθινόπωρο. Εφαρμόζεται όμως 20 ημέρες πριν τη συγκομιδή, όχι πιο μετά,
2. P.B. Manica 20 WP: όμοια, διαλύουμε 4 γραμ. σε 1 λίτρο νερό, εφαρμόζεται το φθινόπωρο, 20 ημέρες πριν τη συγκομιδή και ψεκάζουμε τα φύλλα και
3. Βορδιγάλειος πολτός-Αγκροσιντ Κανδηλίδη 20 WP: όμοια με τα παραπάνω, σε ποσότητα 4 γραμ. σε 1 λίτρο.
Ανθράκωση
Η ανθράκωση είναι ασθένεια που εμφανίζεται όταν παραμελούμε εμείς οι ίδιοι τα δένδρα μας και τα συμπτώματα στους βλαστούς και τα κλαδιά μοιάζουν με της κορυφοξήρας και τελικά τα δένδρα μπορεί να ξεραθούν ολόκληρα. Αυτή είναι η πιο σοβαρή μορφή της ασθένειας και ονομάζεται «ξήρανση κορυφών». Όταν η αποξήρανση είναι απότομη τα φύλλα παραμένουν νεκρά πάνω στο δένδρο ενώ στα προσβεβλημένα φύλλα εμφανίζονται σκούρες νεκρωτικές κηλίδες, με κόκκινο περιθώριο. Στους καρπούς, τα συμπτώματα εμφανίζονται με την μορφή μικρών κυκλικών, βυθισμένων, ξηρών κηλίδων σκούρου χρώματος, στις οποίες σχηματίζονται οι καρποφορίες του μύκητα (μικρά μαύρα στίγματα).
Αντιμετώπιση: κατάλληλο είναι το Coupradin 52 SC: 1,8-2 γραμ. /λίτρο, με τις πρώτες βροχές του φθινοπώρου στο φύλλωμα, γύρω στις 20 ημέρες πριν τη συγκομιδή. Το συγκεκριμένο μυκητοκτόνο κάνει και για τη κορυφοξήρα, ακριβώς με τις ίδιες οδηγίες που χρησιμοποιείται και για την ανθράκωση.
Φυτόφθορα ή Περονόσπορος των καρπών
Προσβάλλονται οι καρποί της λεμονιάς τις χρονιές που το φθινόπωρο και ο χειμώνας είναι πολύ βροχερά.
Αντιμετώπιση: συνιστώνται ψεκασμοί με χαλκούχα ή παραφινικά και φυτικά λάδια ή εκχύλισμα από πολυκόμπι. Στην περίπτωση της σήψης των καρπών από φυτόφθορα είναι καλό να διατηρείται η επιφάνεια του εδάφους καλυμμένη με ελεγχόμενα αγριόχορτα και επίσης να ψεκάζουμε με φωσφορικό κάλι. Τα παθογόνα της πράσινης και κυανής σήψης των καρπών ελέγχονται σημαντικά με τη χρησιμοποίηση αιθέριων ελαίων από τα εσπεριδοειδή.
—Εχθροί της λεμονιάς
Ψευδόκοκκος
Γνωστό και ως “Μπαμπακίλα” εξαιτίας του λευκού κηρού που αφήνει στους καρπούς, στα φύλλα και στα κλαδιά. Προσβάλλει όλα τα φυτικά μέρη και τα καλύπτει με αυτά τα βαμβακώδη κέρινα νημάτια. Οι καρποί υφίστανται σημαντική υποβάθμιση από τα διάφορα αποχωρήματά του εντόμου και την άφθονη μελιτώδη ουσία που εκκρίνει. Εξασθενεί τα φυτά με την απομύζηση χυμών κι επιπλέον προκαλεί την ανάπτυξη καπνιάς στα μελιτώδη εκκρίματά του.
Τα μυρμήγκια έλκονται από τον ψευδόκοκκο και εν συνεχεία τον προστατεύουν, οπότε αν δείτε πολλά μυρμήγκια μαζεμένα…
Αντιμετώπιση: βασικό στοιχείο στην καταπολέμηση του ψευδόκοκκου αποτελεί το κλάδεμα για αραίωμα του φυλλώματος. Επίσης, οι φερομονικές παγίδες βοηθούν αποτελεσματικά στον προσδιορισμό του πληθυσμού του ψευδόκοκκου και συνεπώς και στην έγκαιρη καταπολέμησή του. Χρησιμοποιείτε θερινό πολτό αλλά πριν από κάθε ψεκασμό πρέπει να γίνεται άρδευση και να μην χρησιμοποιούνται σε θερμοκρασίες πάνω από 30 βαθμούς Κελσίου. O θερινός πολτός συνδυάζεται με οργανοφωσφορικά εντομοκτόνα και δίνει καλύτερα αποτελέσματα, ενώ δεν συνδυάζεται με καρβαμιδικά.
Όσον αφορά τη βιολογική του καταπολέμηση συστήνεται εξαπόλυση του παρασιτοειδούς Leptomastix dactylopii και του αρπακτικού Cryptolaemus montrouzieri, προκειμένου να μειωθεί σημαντικά ο πληθυσμός του ψευδόκοκκου.
Φυλλοκνίστης
Προσβάλλεται η τρυφερή βλάστηση, κυρίως τα φύλα, αλλά και οι νεαροί βλαστοί και οι πράσινοι καρποί. Τα φύλλα καρουλιάζουν, αποχρωματίζονται και η επιφάνειά τους καλύπτεται από στοές. Σε ένα φύλλο μπορούμε να δούμε περισσότερες από μια προνύμφες να τρέφονται. Η ζημιά μπορεί να είναι ιδιαίτερα σοβαρή στα νεαρά δενδρύλλια και στα τρυφερά εμβόλια, αφού καταστρέφεται η βλάστηση. Η προσβολή φαίνεται ότι είναι εντονότερη το καλοκαίρι και το φθινόπωρο. Τα δένδρα που βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία, φαίνεται ότι ανέχονται χωρίς επιπτώσεις μεγάλες προσβολές στα φύλλα τους.
Αντιμετώπιση: η χημική καταπολέμηση γίνεται στην αρχή του καλοκαιριού, όταν αρχίζει να εμφανίζεται η νέα βλάστηση. Με το ριζοπότισμα, σε νέα μη παραγωγικά δένδρα: 1γραμ./φυτό. Για να ψεκάσουμε τα φύλλα: 0,2-0,25 γραμ./λίτρο νερού. Για βιολογική καταπολέμηση συνίσταται Βάκιλος της Θουριγγίας.
Ζιζάνια
Χρειάζονται προσοχή στη λεμονιά, είτε στον κήπο είτε στη γλάστρα. Σε δένδρα που μόλις έχετε φυτέψει, καλύψτε το χώμα με μαύρο πλαστικό.