Μερος Γ: Ευχαριστωντας τους αλλους
Τελικά μοιάζει να είμαστε ιδιαίτερα εφευρετικοί όταν πρόκειται να ισοπεδώσουμε την αυτοεκτίμησή μας. Πέρα από τις ενοχές, την ανάγκη μας για τελειότητα και την αίσθηση αποτυχίας που έχουμε διαρκώς για τον εαυτό μας, ένας εξαιρετικός τρόπος για να καταρρακωθούμε είναι να προσαρμόζουμε με τέτοιον τρόπο τη συμπεριφορά μας ώστε να ικανοποιούμε τους άλλους.
Χμμμ… ενδιαφέρον ε; Κάτι σου θυμίζει; Εμένα σίγουρα ναι. Για να το δούμε όμως λίγο πιο αναλυτικά.
Η βαθιά αναγκη που έχουμε να αρέσουμε και να μας αποδέχονται, πολλές φορές κυριαρχεί και διαστρεβλώνει ολόκληρη την εικόνα που έχουμε για τις πραγματικές μας ανάγκες. Η γνώμη των άλλων αρχίζει και αποκτά μεγαλύτερη βαρύτητα από ότι η γνώμη που έχουμε εμείς για τον εαυτό μας και έτσι ξεκινά να μας κοστίζει σε ενέργεια, χρόνο και αυτοεκτίμηση. Πολλά παιδιά, μεγαλώνουν σε περιβάλλοντα όπου για να επιβιώσουν προσαρμόζουν διαρκώς τη συμπεριφορά τους ώστε να κερδίζουν την εκτίμηση των γονιών τους. Έρευνες δείχνουν πως τα παιδιά που έχουν κακοποιηθεί συναισθηματικά είναι περισσότερο ικανά να αναγνωρίσουν ένα θυμωμένο πρόσωπο, παρά τα παιδιά που δεν έχουν κακοποιηθεί.
Επιπλέον η αίσθηση της απόρριψης μοιαζει να έχει μεγαλύτερη βαρύτητα σε ανθρώπους που τείνουν να ευχαριστούν τους άλλους, και έτσι προσπαθούν να την αποφύγουν. Παιδιά καταθλιπτικών ή ουσιοεξαρτώμενων γονιών έμαθα καθώς μεγάλωναν πως η μόνη περίπτωση που κέρδιζαν την προσοχή των γονιών τους ήταν όταν εκείνα φρόντιζαν τις συναισθηματικές ανάγκες των γονιών τους.
Οι άνθρωποι που προσπαθούν να ευχαριστήσουν τους άλλους, κάνουν ουσιαστικά μια κάκιστη χρήση της ενσυναίσθησης. Ακριβώς επειδή ενδεχομένως να «γνωρίζεις» πως νιώθει ο άλλος, αυτό δεν σημαίνει πως είναι και υποχρέωσεή σου να τον ανακουφίσεις ή να τον κάνεις να νιώσει καλύτερα. Πάντα έχεις μια επιλογή.
Σκέφτομαι πραγματικά πόσο πολύ κοστίζει η μάταιη προσπάθεια να ευχαριστώ τους άλλους. Πόσο στρεσογόνα κατάσταση είναι να απαιτώ από τον ίδιο μου τον εαυτό να βρεί εκείνα τα λόγια κι εκείνες τις πράξεις που θα ανακουφίσουν τον άλλο, που θα του καλύψουν τις ανάγκες ή τις προσδοκίες, που θα ανταποκριθούν στην εικόνα που έχουν ή περιμένουν οι άλλοι από εμένα. Πολλές φορές παραγνωρίζοντας τις δικές μου ανάγκες. Καταπατώντας τες τόσο αδιάκριτα. Βάζοντάς τες στην άκρη. Σαν ξαφνικά να μην καταφέρνω να δω ξεκάθαρα που ξεκινούν οι δικές μου ανάγκες και που του άλλου. Σαν να ετεροπροσδιορίζομαι, να αποκτώ αξία μόνο αν μου αποδώσουν αξία οι άλλοι. Σαν να υπάρχει μια εξωτερική πηγή που αξιολογεί τις κινήσεις και τις συμπεριφορές μου, αλλά τις αξιολογεί αρνητικά εάν αυτές δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες που έχει ο άλλος για εμένα.
Σκέψου ένα μικρό παιδί. «Εάν χοροπηδάς στον καναπέ η μαμά στεναχωριέται!» Η μαμά γίνεται η εξωτερική πηγή αξιολόγησης. Η μαμά περιμένει, το παιδί δεν ανταποκρίνεται, άρα τότε δεν επαρκεί. Κάνει λάθος. Το παιδί όμως έχει βαθιά ανάγκη να ευχαριστεί τη μαμά. Παραγνωρίζει την ανάγκη του για παιχνίδι, και στεκει ήρεμο, αθόρυβο, τόσο ώστε να μην στεναχωρεί τη μαμά.
Πόσο απλά τα πράγματα και πόσο σύνθετα συνάμα.
Μάλλον ξεχάσαμε να λέμε όχι. Ή καλύτερα θεωρήσαμε πως εάν πούμε όχι, θα καταστραφεί ο κόσμος. Να σου πω κάτι. Δεν θα καταστραφεί. Εάν πω όχι εκεί που δεν θέλω, έχω κάνει ένα βήμα πιο κοντά στο να με σεβαστώ. Και έτσι τα καταφέρνω.
Άρθρο: Βασίλειος Ν. Κιοσσές
Ψυχολόγος – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Pollak, S. D., & Tolley-Schell, S. A. (2003). Selective attention to facial emotion in physically abused children. Journal of Abnormal Psychology, 112, 323–338.
Flett, G. L, Hewitt, P. L, Heisel, M. J. (2014). The destructiveness of perfectionism revisited: Implications for the assessment of suicide risk and the prevention of suicide. Review of General Psychology, 18, 156-172.
Ο Βασίλειος Κιοσσές αποφοίτησε από το τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης καθός και ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην «Προσωποκεντρική Συμβουλευτική», μια τριετία στη ζωή του, που του «δίδαξε πως είναι να υπάρχεις ολόκληρος». Από το 2012 είναι υποψήφιος Διδάκτωρ στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Είναι εμπνευστής και εκπαιδευτής του «Empathize with me Doctor – Έλα στη θέση μου Γιατρέ!», ενός πρότυπου βιωματικού προγράμματος εκπαίδευσης φοιτητών ιατρικής στην ενσυναίσθηση, του μοναδικού τόσο στοχευμένου προγράμματος στην Ευρώπη.
