Ο Μαξίμ Γκόρκι, ένας Ρώσος συγγραφέας, έλεγε πως “όταν η εργασία είναι χαρά, η ζωή είναι ωραία. Όταν η εργασία είναι καθήκον, η ζωή είναι σκλαβιά.”. Η εργασία που κάνουμε μόνοι μας, είναι κάτι δημιουργικό. Πρέπει να συνδυάσουμε ένα σωρό πράγματα για να να καταφέρουμε να δημιουργήσουμε κάτι πρακτικό ή έστω κάτι όμορφο. Όταν η εργασία οργανώνεται και καταμερίζεται σε συγκεκριμένες ενέργειες που σκοπό έχουν την απόδοση της παραγωγής εμπορευμάτων, τότε η δημιουργία χάνεται.
Ο Κάρλ Μαρξ, διαχώρισε την εργασία από την εργατική δύναμη. Η εργασία είναι χρόνος δημιουργικός. Είναι αναγκαία για την επιβίωση και ανγκάζει τους ανθρώπους να είναι εφευρετικοί. Η εργατική δύναμη πάλι είναι εμπόρευμα. Είναι ένα μέρος του χρόνου των ανθρώπων που μπαίνει στην υπηρεσία κάποιου άλλου ανθρώπου που έχει τα λεφτά και τα εργαλεία για να παράγει εμπορεύματα.
Θα λέγαμε ότι αν η εργατική δύναμη είναι το κρασί στο ποτήρι, η εργασία είναι το μεθύσι. Είναι το αίσθημα της ευχαρίστησης ότι τα καταφέραμε.
Κάποτε την εκμετάλλευση αυτής της ξένης εργατικής δύναμης την αποκαλούσαν δουλεία. Σήμερα όμως είμαστε άνθρωποι ελεύθεροι. Μόνοι μας αποφασίζουμε να διαθέσουμε χρόνο για κάποιον άλλον αρκεί να μας πληρώνει. Την εκμετάλλευση αυτή δεν την λέμε πλέον δουλεία, αλλά δουλειά.
Γίναμε μισθωτοί δούλοι λένε κάποιοι.
Γίναμε υποτελείς της μετατροπής του χρόνου σε χρήμα.
Η τυποποίηση του χρόνου διέφθειρε την φύση του. Αντιλαμβανόμαστε τον χρόνο σαν ένα ρολόι.
Σαν έναν τρόπο μέτρησης. Το ρολόι μετράει απλά στιγμές. Κάθε στιγμή του παρελθόντος είναι ίδια με μια στιγμή του μέλλοντος. Τίποτα δεν αλλάζει ριζικά με αυτήν την αντίληψη. Οι αλλαγές θέλουν διάρκεια.
Ο αφέντης θεωρεί δεδομένο ότι θα είναι για πάντα αφέντης. Η σκλάβα μπορεί να ονειρεύεται ένα διαφορετικό μέλλον, αλλά και την επόμενη μέρα γνωρίζει ότι θα είναι πάλι σκλάβα. Μεταθέτει συνεχώς αυτό που ονειρεύεται σε ένα απώτερο μέλλον. Ίσως και πέρα από τον θάνατο, σε κάποιον μεταφυσικό παράδεισο, όπου θα βρει δικαίωση και ξεκούραση.
Έτσι η αλλαγή, οι πράξεις καλύτερα που θα επιφέρουν μια αλλαγή σε ένα δεδομένο καθεστώς, φαίνονται μάταιες. Έτσι είναι η ζωή λέμε. Έτσι είναι τα πράγματα. Αυτή είναι η κατάσταση.
Η αλλαγή δεν έρχεται ποτέ γιατί ο χρόνος δεν είναι αρκετός να την συλλάβουμε. Έχουμε παραχωρήσει τον χρόνο μας σε κάποιον άλλον και τον μετατρέψαμε σε εργατική δύναμη. Σε χώρο. Σε χρήμα.
Ο χρόνος δεν προκύπτει από αυτά που θέλουμε να κάνουμε, αλλά από αυτά που μας επιβάλλονται να κάνουμε.
Και αυτή η επιβολή δεν ήταν τόσο εύκολη. Έπρεπε να επιβληθεί η πειθαρχία και η τάξη. Χρειάστηκε η τιμωρία της καθυστέρησης. Η επιβράβευση της συνέπειας και μια εργασιακή ηθική στο χορό του ρολογιού.
Ο εχθρός που έπρεπε να νικηθεί ήταν το χάσιμο χρόνου.
Για το κεφάλαιο ο χρόνος είναι απόδοση υπεραξίας. Όσο περισσότερο χρόνο δουλεύει τα εργαλεία ο εργάτης, τόσο περισσότερο δωρεάν απλήρωτος χρόνος, μετατρέψιμος σε χρήμα, απορρέει για την επιχείρηση και γι αυτόν.
Όσο γρηγορότερα μετατραπεί το κεφάλαιο από μορφή εμπορεύματος στη σφαίρα της κατανάλωσης, σε μορφή χρήματος: Όσο περισσότερο και γρηγορότερα καταναλωθεί το εμπόρευμα δηλαδή, τόσο πιο παραγωγικό σε υπεραξία και κέρδος θα γίνει αυτό το κεφάλαιο.
Ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ έλεγε πως “Μόνο αυτός που δεν τραβάει κουπί έχει χρόνο να ταρακουνήσει τη βάρκα”.
Μόνο αυτός που μπορεί να δει τον τρόπο εκμετάλλευσης του χρόνου και την αληθινή του αξία μπορεί να φέρει μια επανάσταση. Να ξεφύγει από την επιβεβλημένη αντίληψη του χρόνου σαν ρολόι.
Ακόμα και οι διεκδικήσεις δεν έγιναν ενάντια στον κλεμμένο χρόνο, αλλά για αυτόν.
Θεωρούσαν και θεωρούμε ότι έτσι πρέπει να είναι η κατάσταση. Πρέπει να δουλεύουμε για να ζούμε.
Κι ας ζούμε για να δουλεύουμε.
Καινούριες τεχνολογικές ανακαλύψεις θα υποκαθιστούσαν υποτίθεται την ανθρώπινη εργασία και υπόσχονταν περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Αλήθεια; Για ποιους;
Σας θυμίζει μήπως την ζωή σας;
Πως μπορείτε να κερδίσετε τον χρόνο που σας κλέβουν;
Θα το μάθουμε στο επόμενο επεισόδιο.
Μέχρι τότε να κοιτάτε με άλλο μάτι τα ρολόγια σας!
Σάκης Καρανικολόπουλος
