Ευρύτατα διαδεδομένη είναι η λαϊκή πίστη στους ιαματικούς αγίους της Εκκλησίας μας. Η πίστη αυτή έχει βαθιά τις ρίζες της στο παρελθόν της φυλής μας, που φθάνει ως την αρχαιότητα. Όπως αναφέρουν οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς, από τα πολύ παλιά χρόνια οι πρόγονοί μας επικαλούνταν το Θεό, για τη θεραπεία των ασθενειών τους και γι’ αυτό τιμούσαν ιδιαίτερα τους Ιατρούς αγίους της εκκλησίας μας. Οι άγιοι αυτοί που ονομάζονταν Ανάργυροι, επειδή κατά την επίγειο ζωή τους είχαν εξασκήσει αφιλοκερδώς την ιατρική επιστήμη, είναι οι έξης: Κοσμάς και Δαμιανός, Κύρος και Ιωάννης, Παντελεήμων και Ερμόλαος, Σαμψών και Διομήδης, Φώτιος και Ανίκητος, Θαλλέλαιος και Βλάσιος κ.ά.
Οι ευσεβείς κάτοικοι της Καστοριάς, όπως και όλοι οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, τιμούσαν και τιμούν ιδιαίτερα δύο από τους αναφερόμενους αγίους Αναργύρους, τον Κοσμά και τον Δαμιανό, και γι’ αυτό, ήδη από τα Βυζαντινά χρόνια, κτίζουν κι αφιερώνουν ιερούς ναούς στα σεπτά πρόσωπά τους, φιλοτεχνούν τοιχογραφίες και φορητές τους, και χαρίζουν τα τιμημένα ονόματα αυτών στα τέκνα τους (: Αργύρης, Αργυρώ, Κοσμάς ,Δαμιανός).
 |
| Ο βυζαντινός ναός των Αγίων Αναργύρων Καστοριάς (10ος – 11ος αιών). |
Σήμερα, στην εκκλησιαστική περιφέρεια της Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς υπάρχουν πέντε ιεροί ναοί κι ένα μοναστήρι (του Μελισσοτόπου) με την επωνυμία των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού. Υπάρχουν επίσης αρκετές φορητές εικόνες και τοιχογραφίες τους σε όλους σχεδόν τους ναούς της υπόψη περιοχής.
Θα κλείσω την παρούσα σύντομη αναφορά στους ιαματικούς αγίους Κοσμά και Δαμιανό ζητώντας για τους ασθενείς μας από τη χάρη τους, ό,τι και ο πρόγονός μας Θεόδωρος Λημνιώτης, κτήτορας του Βυζαντινού ναού τους στην Καστοριά: «Εκείσε (στην άλλη ζωή) την αείδροσον χλόην (παράδεισον), τανύν δε ρώσιν σαρκός ησθενημένης».
Τροπάριο των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού.
Ιατροί των ασθενούντων, θησαυροί των ιαμάτων, σωτήριοι των πιστών, Ανάργυροι πανευκλεείς, τους εν ανάγκαις κράζοντας και οδυνωμένους ιάσασθε, ικετεύοντες Θεόν τον αγαθόν, λυτρώσασθαι ημάς των παγίδων του εχθρού.
 |
| Ο ναός των Αγίων Αναργύρων του Γυμνασίου στην Καστοριά (15ος αιών;). |
 |
| Τοιχογραφία των αγίων Αναργύρων Παντελεήμονος Κοσμά και Δαμιανού (17ος αιών;) στο ναό Αγίου Νικολάου Βογατσικού. |
 |
| Ο ναός των Αγίων Αναργύρων στο Ντολτσό Καστοριάς (19ος αιών). |
 |
| Η ιερά μονή αγίων Αναργύρων Μελισσοτόπου Καστοριάς (11ος αιών) |
 |
| Οι άγιοι Ανάργυροι Κοσμάς, Δαμιανός και Παντελεήμων. Ψηφιδωτό στο μοναστήρι του Μελισσοτόπου. |
 |
| Η Παναγία και οι άγιοι Κοσμάς και Δαμιανός. γλυπτικό σύμπλεγμα του Μιχαήλ Αγγέλου, έτ. 1532. |
