Είχα δει την τηλεοπτική προσαρμογή του «Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω» πριν χρόνια σε κάποια από τις προβολές του θεάτρου της Δευτέρας. Ήμουνα μικρό παιδάκι και θυμάμαι πόσο πολύ γελούσα σε όλη της διάρκεια της παράστασης με τις αστείες ατάκες και τις σουρεαλιστικές καταστάσεις του έργου: τις έγκυες με τις ψεύτικες κοιλιές από πακέτα ζάχαρης και ρυζιού, τη σούπα με το καναβούρι και το γεύμα με την κομπόστα σκύλων, τον Λουΐτζι που έφαγε την ελιά του παιδιού του, τον Τζιοβάνι που πίστευε ότι τα μωρά πριν γεννηθούν βρίσκονται μέσα σε σαλαμούρα με ελιές, τον «έγκυο» αστυνόμο που νόμιζε ότι τυφλώθηκε και μετά ξαναβρήκε το φως του χάρη στο θαύμα της αγίας Ευλαλίας, τα κρυμμένα ελεύθερα – κλεμμένα τρόφιμα κάτω από το κρεβάτι…
Χθες βράδυ, με χαρά είδα όλη την ιστορία να ξαναζωντανεύει από το θέατρο «Έκφραση» με την ευρηματική σκηνοθετική καθοδήγηση του Χρήστου Χρήστου και ταλαντούχους νέους ηθοποιούς. Είδα παιδάκια να ξεκαρδίζονται και μεγάλους να απολαμβάνουν μια ωραία πλοκή και σπιρτόζικους διαλόγους που έβγαλαν άφθονο γέλιο, χωρίς εξαναγκασμό.
Πόσο χιούμορ έχει ο Ντάριο Φο και πόσο σπουδαία προσωπικότητα υπήρξε. Αδιαφιλονίκητα μαέστρος στη θεατρική συγγραφή και ταυτόχρονα ηθοποιός , σκηνοθέτης, ευθυμογράφος, ζωγράφος, σκηνογράφος, συνθέτης, χορογράφος. Είχα την τύχη να τον απολαύσω ζωντανά σε μια διάλεξη που έδωσε στο Ηρώδειο, με τίτλο «η μάσκα και το θέατρο». Ήταν πολύ καλός χρήστη του λόγου, άμεσος, ευχάριστος, πνευματώδης, συναρπαστικός. Κατείχε τόσο καλά την τέχνη της αφήγησης που, παρόλο που η διάλεξη ήταν στα ιταλικά (με ταυτόχρονη μετάφραση στα ελληνικά) και χωρίς οπτικοακουστικά μέσα, κρεμόμασταν κυριολεκτικά από τα χείλη του. «Η μάσκα», είχε πει, «έχει μια παράξενη ιδιότητα. Όποιος τη φοράει δεν μπορεί πια να πει ψέματα. Γι΄αυτό φαντάζεστε τι θα γινόταν, αν οι πολιτικοί έμπαιναν στα κοινοβούλια φορώντας μάσκες;»
Ο Ντάριο Φο ήταν πάντα πολιτικοποιημένος, στρατευμένος στο χώρο της αριστεράς. Έγραψε το «Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω» θέλοντας να κάνει μια πολιτική δήλωση για την κοινωνικο-πολιτική κατάσταση της Ιταλίας την εποχή του ΄70. Με το έργο αυτό σατιρίζει τις συνθήκες ζωής, την οικονομική κρίση, την ακρίβεια, τη φτώχεια, το αδιέξοδο των ανθρώπων που παλεύουν μόνοι, χωρίς κανένα ιδεολογικό, πολιτικό ή θρησκευτικό στήριγμα, μέσα στη βαρβαρότητα της κοινωνίας. Βέβαια το έργο δεν κάνει προπαγάνδα, ούτε παρακινεί στη βία. Είναι μια ευφυής πολιτική σάτιρα που μέσα από το ξεκαρδιστικό πνεύμα της κωμωδίας προσπαθεί να ενεργοποιήσει την κριτική σκέψη και να διευρύνει το μυαλό των ανθρώπων. «Το γέλιο είναι όπλο πολιτικό», δήλωνε πάντα ο Ντάριο Φο.
Σήμερα, 43 χρόνια μετά, το έργο «Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω» παραμένει επίκαιρο. Όχι γιατί δεν άλλαξε τίποτα. Ο κόσμος αλλάζει, δεν μένει ίδιος. Όμως καθώς φαίνεται αλλάζει προς το χειρότερο. Διότι δεν θεωρείται θετική εξέλιξη, η νέα οικονομική κρίση, οι τιμές που ολοένα αυξάνονται, η ανεργία, η φτώχεια, η πείνα, το νέο ρεύμα μετανάστευσης. Δεν προοδεύει η κοινωνία όταν οι πολίτες αισθάνονται μόνοι, αβοήθητοι και απελπισμένοι. «Ο ίδιος μου ο εαυτός αισθάνεται εξαπατημένος» αναφέρει προς το τέλος ο πρωταγωνιστής. Πράγματι, έρχονται στιγμές που ο ίδιος μας ο εαυτός αισθάνεται εξαπατημένος και προδομένος και αυτό στο οποίο είχαμε πιστέψει και στηριχθεί δεν είναι εδώ, τώρα, αυτή τη στιγμή που το χρειαζόμαστε. Υπάρχει όμως το θέατρο, η ποίηση και γενικότερα η κάθε μορφή τέχνης. Και η τέχνη έχει τη δύναμη να επουλώσει πληγές και να θεραπεύσει. Μπορεί να δώσει κουράγιο και να κάνει τη ζωή μας πιο όμορφη, κι ας είναι πιο ρημαγμένη.
Όλγα Ιακωβίδου
Φωτο από aboutkastoria.gr
Δείτε ρεπορτάζ κι σειρά φωτογραφιών από την παράσταση στο aboutkastoria.gr
