Σε κάθε γειτονιά, κάθε χωριό, κάθε σόι υπάρχει και ένας «ιδιόρρυθμος» χαρακτήρας, πιστός σε θεωρίες συνωμοσίας και οπαδός εκκεντρικών ιδεών. Στις μικρές κοινωνίες (χωριά) αυτός ο άνθρωπος αντιμετωπίζεται ως ο «χαζός του χωριού», ένας μάλλον σκληρός χαρακτηρισμός. Αυτός ο άνθρωπος λοιπόν, από τη χλεύη και την αφάνεια του κύκλου του, χάρη στα κοινωνικά δίκτυα μπορεί σήμερα να έχει τεράστια απήχηση και επικοινωνία με άτομα με ανάλογες «ανησυχίες».
Σε καμία περίπτωση δεν συσχετίζουμε τον «χαζό του χωριού» με ανθρώπους που υποφέρουν από ψυχολογικές διαταραχές καθότι και αυτοί πολλές φορές βιώνουν άδικο χλευασμό και απομόνωση.
Στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν, οι άνθρωποι που πίστευαν σε εξωπραγματικές θεωρίες συνωμοσίας, αντιμετωπίζονταν με περιπαικτικό τρόπο και πολλές φορές κατέληγαν στο περιθώριο. Κάποιες φορές μπορεί να γινόντουσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντος σε παρέες και κοινωνικές εκδηλώσεις επιπέδου καφενείου χωριού, όχι για τη καλή παρέα, αλλά ως αντικείμενο πρόκλησης γέλιου. Εκ των πραγμάτων, αυτοί οι άνθρωποι ήταν μοναχικοί στις «εκκεντρικές» ανησυχίες τους μη δυνάμενοι να βρουν εύκολα άλλα άτομα που να συμμερίζονται τις ανησυχίες τους. Η έλευση των κοινωνικών δικτύων όμως τα άλλαξε όλα αυτά.
Είναι πανεύκολο στις μέρες μας, ακόμη και για τον «χαζό του χωριού» να φτιάξει ένα λογαριασμό ή μια ομάδα στο facebook και να αναζητήσει άτομα με κοινά ενδιαφέροντα. Εκατοντάδες σελίδες που ασχολούνται με κάθε είδους συνωμοσιολογία, βρίσκονται σήμερα στο ελληνικό facebook. ΑΕΡΟΨΕΚΑΣΜΟΊ=ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ=ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ, ΑΝΕΞΗΓΗΤΑ, ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΑ, UFO και ΕΠΙΠΕΔΗ ΓΗ (Flat Earth – Greece) είναι μερικά κοινά παραδείγματα. Κάποιοι άλλοι καταπιάνονται με πιο επικίνδυνα θέματα σπέρνοντας παραπληροφόρηση, σε σελίδες όπως Εμβόλια=Απειλή ή Βοήθεια κτλ.
Φτάνοντας στο σήμερα, ο «χαζός του χωριού» έχει μέσω κοινωνικών δικτύων, πρόσβαση σε απεριόριστο κοινό. Η εμπειρία έχει δείξει πως όσο πιο τρελή είναι μια ιδέα, τόσο μεγαλύτερη απήχηση θα έχει. Πράγματι, ο μέσος χρήστης του ίντερνετ, θα κλικάρει μια δημοσίευση με «πιασάρικο» τίτλο όπως «ΣΟΚ: Η NASA και η επίπεδη γη – Μια παγκόσμια συνωμοσία«, παρά μια λιγότερο ελκυστική όπως «Συνέντευξη τύπου της ΝΑSΑ για τις νέες ανακαλύψεις«. Εδώ υπεισέρχονται παράγοντες όπως το μέσο ιντερνετικό μορφωτικό επίπεδο των χρηστών, αλλά αυτό είναι θέμα που από μόνο του αξίζει ξεχωριστή αναφορά.
Ο επικίνδυνος «χαζός του χωριού»
Σε αυτή τη κατηγορία ανήκουν αυτοί που διαδίδουν επικίνδυνες για τη δημόσια υγεία, θεωρίες συνωμοσίας. Το κλασσικότερο (αλλά όχι μοναδικό παράδειγμα) αποτελούν οι αντιεμβολιαστές. Στα προφίλ και τις ομάδες τους (ορισμένες αριθμούν χιλιάδες μέλη) θα δούμε να αναπαράγεται κάθε είδους ανοησία, από προσωπικές εμπειρίες κάθε τυχάρπαστου σχολιαστή, ως άρθρα από αμφιβόλου ποιότητας ιστοσελίδες, εγχώριες και του εξωτερικού. Όλα αυτά για να μας πείσουν για την επικινδυνότητα των εμβολίων, δίχως να λογαριάζουν τις συντριπτικές επιπτώσεις των ψευδών τους στο κοινωνικό σύνολο. Άξιες αναφοράς είναι και δεκάδες σελίδες «εναλλακτικής ιατρικής» που προσφέρουν ίαση για σοβαρές παθήσεις όπως ο καρκίνος με «φυσικά» μέσα, διότι «οι φαρμακοβιομηχανίες είναι μέρος μιας παγκόσμιας συνωμοσίας που αποσκοπεί στο κέρδος, τον έλεγχο ή τη μείωση του πληθυσμού«. Το μεγαλύτερο πρόβλημα σε αυτή τη κατηγορία είναι πως απλοί άνθρωποι ζητούν και παίρνουν συμβουλές υγείας από αγνώστους και ορισμένα άτομα που υπό διαφορετικές προϋποθέσεις θα ήταν στο περιθώριο όντας κυριολεκτικά οι χαζοί του χωριού.
Οι επιτήδειοι
Στον «αγώνα» των «χαζών του χωριού» όμως, έχουν βρει χώρο για αλίευση πελατών, διάφοροι επιτήδειοι. Μιλάμε για εναλλακτικούς «θεραπευτές» όπως ομοιοπαθητικούς, βιοσυντονιστές, νηστειοθεραπευτές, βοτανοθεραπευτές, πωλητές βιβλίων, «εναλλακτικών» σκευασμάτων και κάθε λογής τσαρλατάνος που (όχι προς έκπληξή του) ανακάλυψε έτοιμο πελατολόγιο.
Βλέπουμε λοιπόν πως μια ιδέα, όσο τρελή και αν είναι, θα βρει χώρο να διαδοθεί σε δυνητικά απεριόριστο κοινό μέσω των κοινωνικών δικτύων. Το εάν ο «χαζός του χωριού» είναι απλά γραφικός ή επικίνδυνος, εξαρτάται από το είδος της «χαζομάρας» που κουβαλάει. Κάποιος που πιστεύει στους αεροψεκασμούς ή την επίπεδη Γη, είναι ένας κοινός συνωμοσιολόγος όπως εκατομμύρια άλλοι σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Αυτός όμως που βοηθά στη διασπορά ψευδών ιατρικών ειδήσεων και πληροφοριών, είναι και επικίνδυνος συν τοις άλλοις.
Θάνος Επαχτίτης
Αρθρογράφος – Ερευνητής
