Το πείραμα των δύο ετών και τα συμπεράσματα που προέκυψαν
Ήταν πριν δύο χρόνια, όταν η είδηση πως στη Σουηδία θα δοκίμαζαν πιλοτικά την εξάωρη εργασία, έκανε το γύρο του κόσμου μέσα από τα διεθνή ΜΜΕ.
Από τους πρώτους που ξεκίνησαν την δοκιμαστική εφαρμογή του εξάωρου ήταν οι νοσοκόμες σε ένα γηροκομείο στην πόλη Γκέτεμποργκ, ενώ σύντομα ακολούθησαν νοσοκομεία, δημόσιες υπηρεσίες αλλά και ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Τα φώτα της δημοσιότητας έπεσαν κυρίως στο γηροκομείο Svartedalens του Γκέτεμποργκ καθώς ανεξάρτητοι ερευνητές μελέτησαν τις επιδράσεις της αλλαγής πάνω στους εργαζόμενους, πραγματοποιώντας ταυτόχρονα συγκριτικές μελέτες με νοσοκόμες σε παρόμοιο κέντρο οι οποίες, όμως, συνέχισαν να εργάζονται το «παραδοσιακό» οκτάωρο.
Εξάωρες βάρδιες με τον ίδιο μισθό
Το πείραμα στο γηροκομείο επρόκειτο να διαρκέσει μέχρι το τέλος του 2016, όπως κι έγινε. Οι βάρδιες έγιναν εξάωρες, ενώ οι υπάλληλοι διατήρησαν τον ίδιο μισθό. Τα αποτελέσματα της δοκιμής αξιολογούνται ως εξαιρετικά σημαντικά τόσο λόγω της δημοσιότητας του όλου πειράματος, όσο και για προσπάθειες που θα μπορούσαν να επιχειρηθούν στο μέλλον.
Το πρώτο πρόβλημα που φαίνεται πως υπάρχει με την πειραματική δοκιμή του εξάωρου στο Γκέτεμποργκ, είναι… η επιστροφή στο οκτάωρο για τις νοσοκόμες, μιας και το πρόγραμμα έληξε με το τέλος του προηγούμενου έτους.
«Νιώθω ότι είμαι πιο κουρασμένη απ’ όσο ήμουν πριν. Κατά τη δοκιμαστική εφαρμογή όλο το προσωπικό είχε περισσότερη ενέργεια. Έβλεπε ότι όλοι ήταν χαρούμενοι», δήλωσε η 26χρονη βοηθός νοσοκόμα Emilie Telander, μιλώντας στην ανταποκρίτρια του BBC, Maddy Savage. Μετά από 23 μήνες που εργαζόταν σε βάρδια 6 ωρών, η Emilie και μαζί οι περίπου 70 συνάδελφοί της, έπρεπε να επιστρέψουν στις οκτάωρες βάρδιες.
Λιγότερες αναρρωτικές άδειες και υψηλότερη παραγωγικότητα
Τα δεδομένα από το πείραμα που έχουν ήδη δημοσιευτεί, μιας και η επίσημη έκθεση αναμένεται να ολοκληρωθεί τον επόμενο μήνα, δείχνουν να επιβεβαιώνουν τα λεγόμενα της Emilie Telander.
Κατά τους πρώτους 18 μήνες της εφαρμογής του εξάωρου κατεγράφησαν λιγότερες αναρρωτικές άδειες, βελτιωμένες αναφορές για την υγεία των υπάλληλων και υψηλότερη παραγωγικότητα με τη διοργάνωση 85% περισσότερων δραστηριοτήτων για τους ηλικιωμένους, όπως φυσιολατρικούς περιπάτους. Συγκεκριμένα, η μείωση των αναρρωτικών αδειών άγγιξε το 10%, κάτι που σημαίνει μείωση του κόστους κάλυψης των αδειών για το ίδρυμα.
Στον αντίποδα, ωστόσο, κι όπως θα ανέμενε κανείς, οι δύο υπολειπόμενες ώρες εργασίας στο ίδρυμα που προέκυπταν από το εξάωρο, έπρεπε με κάποιο τρόπο να καλυφθούν. Έτσι, το γηροκομείο προχώρησε στην πρόσληψη 17 υπαλλήλων, δίνοντας ένα καλό επιχείρημα σε όσους εξέφραζαν ανησυχίες αν το κόστος του εγχειρήματος θα ξεπερνούσε τα οφέλη του.
Κεντροδεξιοί πολιτικοί στο δημοτικό συμβούλιο της πόλης ζήτησαν τον περασμένο Μάιο τον πρόωρο τερματισμό του προγράμματος, επιχειρηματολογώντας ότι δεν ήταν σωστό να επενδύουν χρήματα των φορολογουμένων σε ένα πιλοτικό πρόγραμμα που δεν ήταν οικονομικό βιώσιμο. Τελικά, έστω και την τελευταία στιγμή, το πρόγραμμα διασώθηκε.
Επιπλέον κόστος 1,2 εκατ. ευρώ
Η πρόσληψη των επιπλέον υπαλλήλων, βέβαια, είχε σαν αποτέλεσμα ένα επιπλέον ετήσιο κόστος της τάξης των περίπου 1,2 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα βέβαια με τον δημοτικό σύμβουλο του Αριστερού Κόμματος και υπεύθυνου για τη φροντίδα των ηλικιωμένων στο Γκέτεμποργκ, Daniel Bernmar, το 10% του επιπλέον κόστους αντισταθμίζεται από τη μείωση της ανεργίας.
Ο Bernmar επιχειρηματολογεί υπέρ του προγράμματος και αρνείται κατηγορηματικά δημοσιεύματα που έκαναν λόγο για αποτυχία. «Το κόστος της δοκιμής για τη δημόσια οικονομία ήταν στην πραγματικότητα το μισό από όσο αναμέναμε», δήλωσε στον Guardian, αν και ο ίδιος παραδέχεται ότι δεν θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε ολόκληρη τη δημοτική αρχή.
«Υψηλό το κόστος για μια γενική μείωση των ωρών εργασίας»
«Θα μπορούσαμε να το κάνουμε σε όλο το δήμο; Η απάντηση είναι όχι, θα ήταν πολύ ακριβό», παραδέχτηκε στο BBC, ενώ στο Bloomberg είπε: «Είναι πάρα πολύ ακριβό να προβούμε σε μια γενική μείωση των ωρών εργασίας μέσα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα». Έσπευσε βέβαια να επισημάνει ότι προσωπικά πιστεύει στη μείωση των ωρών εργασίας σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, προσθέτοντας ότι «όσο πλουσιότεροι γινόμαστε, τόσο περισσότερο πρέπει να εκμεταλλευτούμε τα πλεονεκτήματα του πλούτου αυτού με άλλους τρόπους απ’ ότι ένα νέο αυτοκίνητο ή μια μεγαλύτερη κατανάλωση.
Άλλωστε, το πιλοτικό πρόγραμμα στο Γκέτεμποργκ, «βάζει στην ατζέντα τη μείωση της εργάσιμης ημέρας για όλη τη Σουηδία και την Ευρώπη, το οποίο είναι υπέροχο», δηλώνει.
Μια άλλη νοσοκόμα του γηροκομείου, μάλλον θα συμφωνούσε: «Ήμουν εξουθενωμένη όλη την ώρα. Θα επέστρεφα σπίτι μου από τη δουλειά και θα την περνούσα στον καναπέ. Τώρα δεν είμαι. Είμαι πιο σβέλτη, έχω περισσότερη ενέργεια για τη δουλειά μου και επίσης για την προσωπική μου ζωή», δήλωνε η 41χρονη Lise-Lotte Pettersson.
«Η εξάωρη εργασία δεν ταιριάζει στον κόσμο των επιχειρήσεων»
Το πρόγραμμα της εξάωρης εργασίας προγραμματίζεται να δοκιμαστεί και σε άλλους εργασιακούς χώρους στη Σουηδία. Την ίδια στιγμή, όμως, υπάρχουν και φωνές που αμφισβητούν τη χρησιμότητα ενός τέτοιου μέτρου.
«Ειλικρινά δεν νομίζω ότι η εξάωρη εργασία ταιριάζει σε έναν επιχειρηματικό κόσμο ή στο σύμπαν μιας start-up», δηλώνει στο BBC ο Erik Gatenholm, γενικός διευθυντής εταιρείας βιο-μελανιού. Όπως εξήγησε, δοκίμασε τη μέθοδο αφού έμαθε γι’ αυτήν μέσω Facebook, ελπίζοντας ότι θα αποβεί αποτελεσματική. Τα αποτελέσματα ήταν μάλλον αποθαρρυντικά και το πείραμα εδώ διακόπηκε σε έναν μήνα, μετά κι από την ανταπόκριση των εργαζομένων.
«Νόμιζα ότι θα ήταν πραγματικά διασκεδαστικό, όμως ήταν με κάποιο τρόπο στρεσογόνο», εξηγεί ένας υπάλληλος, ο Gabriel Peres. «Είναι μια διαδικασία και παίρνει χρόνο κι όταν δεν έχει τόσο χρόνο, θυμίζει λίγο σαν να μην κάνεις τα μαθήματά σου για το σχολείο».
«Πιο αποτελεσματική η εξάωρη εργασία σε χώρους όπως τα νοσοκομεία»
Τις απόψεις του Gabriel Peres φαίνεται πως συμμερίζεται και ο δρ Aram Seddigh, ο οποίος πρόσφατα ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στο Ινστιτούτο Έρευνας του Στρες στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης.
«Πιστεύω ότι η εξάωρη εργασία θα ήταν πολύ πιο αποτελεσματική σε οργανώσεις, όπως νοσοκομεία, όπου δουλεύεις για 6 ώρες κι έπειτα απλά φεύγεις και πας σπίτι. Θα ήταν μάλλον λιγότερο αποτελεσματικό σε οργανώσεις όπου τα όρια μεταξύ δουλειάς και προσωπικής ζωής δεν είναι τόσο ξεκάθαρα», εξηγεί.
«Αυτού του είδους η λύση θα μπορούσε ακόμη και να αυξήσει τα επίπεδα του στρες, δεδομένου ότι οι εργαζόμενοι μπορεί να προσπαθούν να χωρέσουν όλη τη δουλειά που κανονικά θα έκαναν σε 8 ώρες, μέσα σε 6 – ή εάν ήταν υπάλληλοι γραφείου μπορεί να έπαιρναν δουλειά στο σπίτι», προσθέτει.
Για την ιστορία αξίζει να σημειωθεί ότι τα δεδομένα σε βάθος ετών δείχνουν ότι κατά μέσο όρο η διάρκεια των εργάσιμων ημερών έχει μειωθεί στη Σουηδία, αν και μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν σχέδια για την καθιέρωση του εξάωρου σε εθνικό επίπεδο. Υπάρχουν βέβαια επιχειρήσεις στη χώρα που έχουν εφαρμόσει εδώ και καιρό το μειωμένο ωράριο, όπως είναι η Toyota η οποία προχώρησε στην αλλαγή πριν από 13 χρόνια κι έκτοτε οι αναφορές μιλούν για πιο ευτυχισμένους υπαλλήλους και αύξηση των κερδών.
