Φίλοι τής protovuliadialogou / AthensBrusselsNewYork πρότειναν να επισημάνουμε τους κλάδους εκείνους που θα μπορούσαν, συνεργιακά και σε σύντομο χρονικό διάστημα, να ωθήσουν την Ελληνική οικονομία στην ανάπτυξη. Τους παρουσιάζω με συνοπτικές αναφορές.
Επιτρέψτε μου πρώτα μια σύντομη εισαγωγή.
Συμφωνούμε πως οι αμετροέπειες τών κάθε λογής λαϊκιστών κατέστησαν την Ελλαδική Κοινωνία όμηρο τού κομματικού και πελατειακού κράτους .
Ως υπέρτατος νόμος αυτού τού παρακμιακού μορφώματος καθιερώθηκε το «δίκιο» τού κομματικού πελάτη και τών Συντεχνιών γεγονός που , με την σειρά του , λειτούργησε ως μηχανισμός αναπαραγωγής στην εξουσία τού ίδιου διεφθαρμένου πολιτικού συστήματος .
Η παρούσα κρίση ίσως παρέχει την ιστορική ευκαιρία να αποδομηθούν τα «μνημεία» του λαϊκισμού. Μέσω γενναίων θεσμικών παρεμβάσεων στα πεδία τής πολιτικής και οικονομικής Διαφάνειας , τής Αξιοκρατίας στην Παιδεία , τον Πολιτισμό , την Πολιτική και την Διοίκηση , τής αποφασιστικής περιστολής δαπανών τής Κεντρικής Κυβέρνησης , τού πληθυσμιακού και λειτουργικού εκσυγχρονισμού τής Δημόσιας Διοίκησης ,
στο κρίσιμο πεδίο τών προσωπικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων όπου , εν πολλοίς , κρίνεται η παραγωγική ισορροπία τής τριγωνικής σχέσης
πολίτη – κράτους , πολίτη – διοίκησης , κράτους – διοίκησης .
Σε μια κοινωνική οργάνωση με κέντρο ενδιαφέροντος τον Άνθρωπο ο Πολίτης τοποθετείται στην κορυφή ενός ισοσκελούς τριγώνου, έτσι ώστε όλες οι εξουσίες και οι κοινωφελείς λειτουργίες να απορρέουν από και να υπηρετούν τον ίδιο τον πολίτη. Στην απτή καθημερινότητά του και όχι στις παρηγορητικές Συνταγματικές αναφορές τών δικαιωμάτων του.
Αντιθέτως , η αποθέωση τών συντεχνιακών «κεκτημένων», η συνακόλουθη ομηρία τής Κοινωνίας τών Πολιτών από τις αυθαιρεσίες τών Συντεχνιών, η πολιτική τών πολλαπλών παροχών με δανεικά και η συνακόλουθη απογείωση τού Δημόσιου Χρέους , η κατάρρευση τών όποιων αξιακών κωδίκων και τών μηχανισμών αξιολόγησης , είναι ό,τι πιο αντιδραστικό έχει υιοθετηθεί και εφαρμοστεί από ιδρύσεως Ελλαδικού κράτους , παρότι εφαρμόστηκε από αυτοαποκαλούμενες «προοδευτικές» κυβερνήσεις .
Και είναι ορατά , ιδιαιτέρως σήμερα , το αποτελέσματα αυτής της πολιτικής διαστρέβλωσης : –
η υποθήκευση (πιο ήπια δεν λέγεται) τής κοινωνικής συνοχής και τού συλλογικού μας δικαιώματος να καθορίζουμε αυτοβούλως την οικονομική και κοινωνική ζωή τής χώρας.
Και αυτό νομίζω πρέπει να χρεωθεί στην μεταπολιτευτική αποθέωση τού λαϊκισμού και σε όσες ηγεσίες δεν τόλμησαν να ανατάξουν την πορεία προς τον εκτροχιασμό , είτε φοβούμενες το πολιτικό κόστος είτε βολευόμενες μέσα στο ίδιο καθεστώς διαπλοκής και ευμάρειας με δανεικά.
Θα κλείσω αυτήν την σύντομη εισαγωγή υπογραμμίζοντας πως Ανάπτυξη με κυρίαρχο τον λαϊκισμό δεν γίνεται. Ανάπτυξη με δανεική ευμάρεια , με προνομιούχες συντεχνίες , με εκτεταμένη διαφθορά , φοροδιαφυγή και εχθρική προς την επιχειρηματικότητα Δημόσια Διοίκηση δεν γίνεται. Όπως και Ανάπτυξη με λιτότητα δεν γίνεται.
Ο αξεπέραστος δάσκαλος της Οικονομίας John Maynard Keynes ( ως αξεπέραστος επιβεβαιώνεται από τις τραγικές επιπτώσεις του Μονεταρισμού-νεοφιλελευθερισμού στην παγκόσμια Οικονομία και στις κοινωνίες τού Πλανήτη ) έγραφε το 1937 , τότε που η Αμερικανική Οικονομία μόλις ανέκαμπτε από το κραχ του ’29 , “The boom, not the slump, is the right time for austerity at the Treasury.” Μέτρα λιτότητας πρέπει να λαμβάνονται κατά την ραγδαία ανάκαμψη και όχι στην ύφεση . Ακριβώς το αντίθετο από ό,τι υιοθετήθηκε στην περίπτωση τής Ελλάδας.
ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ
Πετρελαϊκό Σύστημα Φόρτισης συνιστούν οι θεμελιώδεις προϋποθέσεις , αν θέλετε , τα γεωλογικά προαπαιτούμενα για την ύπαρξη υδρογονανθράκων σε μια περιοχή . Κατά πόσον δηλαδή μια περιοχή διαθέτει πετρώματα γένεσης , θόλους αποθήκευσης και γεωλογικές ζώνες κάλυψης και προφύλαξης υδρογονανθράκων .
Οι έρευνες που κατά καιρούς διεξήχθησαν σε περιοχές της χώρας ανακάλυψαν αρκετές τέτοιες γεωλογικές «συμπτώσεις» γεγονός που πιστοποιεί την ύπαρξη ενεργών συστημάτων υδρογονανθράκων.
Αυτός ο Αιγαιακός βράχος , ενδεχομένως , εδράζεται πάνω σε πλούσια υπεδαφικά αποθέματα .
Οι σχετικές έρευνες και γεωτρήσεις από το 1903 έως το 1998 μεγάλων εταιριών τού κλάδου είχαν ως αποτέλεσμα τον εντοπισμό τών κοιτασμάτων πετρελαίου Βόρειου και Νότιου Πρίνου , Έψιλον και Καβάλας , φυσικού αερίου στην Επανομή Χαλκιδικής , ασφάλτου στην Ζάκυνθο , πετρελαίου στο Κατάκολο , καθώς και τον εντοπισμό των περιοχών τού Άθω και τής Θάσου.
Στα 120 εκατομμύρια βαρέλια ανέρχεται η μέχρι σήμερα απόδοση τών Ελληνικών κοιτασμάτων και σε 900 εκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου . Ποσότητες που υπολείπονται δραματικά τών δυνατοτήτων τής περιοχής.
Ανάταξη αυτής της παρατεταμένης αβεβαιότητας , βραδυκινησίας και προχειρότητας προϋποθέτει την προσέλκυση επενδύσεων σοβαρών Εταιριών Πετρελαίου με τεχνογνωσία και κεφαλαιακές δυνατότητες ικανές να ανταπεξέλθουν σε κοστοβόρες γεωλογικές έρευνες .
Προϋποθέτει επίσης ριζικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας τής Δημόσιας Διοίκησης η οποία , και στον συγκεκριμένο τομέα , παραμένει δυσλειτουργική και αδυνατούσα να κατανοήσει και να εκτιμήσει το κόστος τού επιχειρηματικού χρόνου που χάνεται σε πελάγη αδιαφάνειας και γραφειοκρατίας.
Είναι καιρός μια σοβαρά οργανωμένη κρατική και κοινωνική επανεκκίνηση στον κρίσιμο τομέα των υδρογονανθράκων να πάρει την θέση τών ονειροπόλων υπερβολών και ψυχώσεων περί Ελληνικού Ελντοράντο.
Και μπορεί να ξεκινήσει αμέσως ( βλέπε αντίστοιχη Κυπριακή πρωτοβουλία ) εφόσον αντιμετωπισθούν οι αυτονόητες επιχειρηματικές ισορροπίες μεταξύ ενδιαφερομένων και βέβαια με την ανάπτυξη τών ΑΟΖ στις κρίσιμες περιοχές.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΕΝΤΑΣΗΣ ΓΝΩΣΗΣ
Συγκριτικό πλεονέκτημα τής Ελλάδας η ποιότητα των ανθρώπινων πόρων. Κατακλύζουν τους διεθνείς διαγωνισμούς οι ελληνικές παρουσίες . Νέοι επιστήμονες , νέοι τεχνικοί σαρώνουν τα πρώτα βραβεία και τις διεθνείς διακρίσεις .
Τα βρίσκει κανείς στους ελάχιστους ιστοχώρους που ασχολούνται με αυτήν την ελπιδοφόρα πλευρά τής Ελληνικής Κοινωνίας .
Ευρεσιτεχνίες υψηλής ποιότητας και επιστημονικής πρωτοτυπίας. Σε όλους τους τομείς τής τεχνολογικής πρωτοπορίας . Από hardware και software ηλεκτρονικών υπολογιστών οικιακής και επιχειρηματικής χρήσης έως τα εξαρτήματα δορυφορικών συστημάτων και διαστημικών σταθμών .
Και μετά την βράβευση και την χαρά τής μικρής και άγνωστης στους πολλούς ομάδας επιστημόνων (τα πρωτεύοντα μέσα ενημέρωσης ασχολούνται ,κατά κόρον, με «σοβαρότερα» θέματα ) πού να καταλήγουν άραγε τα λαμπρά τεχνουργήματα ;
Ποιες εταιρίες τού εξωτερικού αγοράζουν αντί πινακίου φακής και αξιοποιούν υπερπολλαπλάσια αυτές τις ιδέες ;
Και σε τούτο τον τομέα υστέρηση και υστεροβουλία.
Μην ασχοληθείτε ποτέ με την κατοχύρωση πνευματικών δικαιωμάτων . Είναι κι εδώ τραυματική η Ελλαδική εμπειρία.
Στο πλαίσιο της Εθνικής Επανεκκίνησης , για την οποία σας έχω επανειλημμένα κουράσει , η εγχώρια Οικονομία έχει πολλά να κερδίσει από την αξιοποίηση αυτού τού συγκριτικού πλεονεκτήματος.
Με την συγκρότηση ειδικού τμήματος στο πλαίσιο της Δημόσιας Διοίκησης ( τα one stop shops μας ενθουσίασαν ως εξαγγελία το ’90 αλλά περιορίστηκαν στην ενθουσιαστική στιγμή ) . Το παράδειγμα των Οικονομικών Εισαγγελέων θα μπορούσε να λειτουργήσει ως πιλοτικό για την μορφή και οργάνωση τού σχετικού τμήματος.
Ένας ισχυρός οργανισμός , ενδεχομένως ως Συνεργασία
Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) , να αναλάβει την χρηματοδότηση , παραγωγή και διακίνηση των τεχνολογικών προϊόντων. Ένα Ελληνικό Silicon Valley που πέραν τής έρευνας και παραγωγής θα διαχειρίζεται και την διάθεση.
Ακόμα και σε περίπτωση αδυναμίας χρηματοδοτικής κάλυψης , ο φορέας θα μπορούσε να διαθέτει τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας σε πλειοδότες τού εξωτερικού αλλά σε τιμή ανάλογη με την σωρευτική εκμετάλλευση τού προϊόντος και όχι σύμφωνα με τις πιεστικές ανάγκες τών νέων επιστημόνων.
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ
Αύξηση των εξαγωγών κατά 27% το 2014 σημείωσαν τα προϊόντα εναλλακτικών γεωργικών καλλιεργειών . Ίσως η μοναδική εξαίρεση εν μέσω Κρίσης και Ύφεσης .
Οι λόγοι ; Αφενός το παγκόσμιο ενδιαφέρον , η παγκόσμια ζήτηση για τα αντίστοιχα προϊόντα και αφετέρου η φαντασία, το μεράκι και η επιστημονική συγκρότηση τής νέας γενιάς καλλιεργητών που ασχολούνται πλέον συστηματικά με τον Πρωτογενή Τομέα . Το ίδιο ενδιαφέρον , το οποίο έχει λάβει διαστάσεις παγκόσμιου ρεύματος , αφορά και στα λεγόμενα προϊόντα Υγιεινής Διατροφής (Μεσογειακή κουζίνα , Κρητική κουζίνα , διατροφή Ικαρίας κ.ο.κ.).
Ευνοϊκή συγκυρία για τα Ελληνικά αγροτικά προϊόντα , από το λάδι έως τα αρωματικά φυτά . Αρκεί τα κέρδη τής διακίνησης να τα καρπωθούν οι Έλληνες παραγωγοί .
Εκεί χωλαίνουμε .
Χαρακτηριστικό αυτό που συμβαίνει με το λάδι . Και το μαθαίνουμε από την Washington Post . Ακριβώς όπως το διαβάσατε . Όχι από κάποιο δικό μας κανάλι ή από έναν δικό μας «ψαγμένο» πολιτικό. Όχι . Από την Washington Post .
Σύμφωνα λοιπόν με την Washington Post , το 60% περίπου τής ελληνικής παραγωγής ελαιολάδου παίρνει τον δρόμο προς την Ιταλία όπου συσκευάζεται , τυποποιείται και εξάγεται ως ιταλικό προϊόν στην παγκόσμια αγορά (στοιχεία μετά το 2012).
Σύμφωνα με την WP , οι Έλληνες παραγωγοί αντιμετωπίζουν δυσκολίες δανειοδότησης , υψηλή φορολόγηση και έλλειψη βιομηχανικής συνέργειας . Δεν κατέστη δυνατή , μέχρι σήμερα τουλάχιστον , μια μόνιμη και καθετοποιημένη συνεργασία Γεωργίας και βιοτεχνικών- βιομηχανικών κλάδων , ακόμα και στην στοιχειώδη περίπτωση της παρασκευής φιαλών συσκευασίας ελαιολάδου . Αυτοί είναι μερικοί από τους λόγους που αναγκάζουν τους Έλληνες παραγωγούς να καταφεύγουν στην γειτονική Ιταλία .
Η Ελληνική Γεωργία , ιδίως δε η εναλλακτική και προσανατολισμένη στην Υγιεινή Διατροφή , παρουσιάζει πρωταγωνιστικές δυνατότητες στην παγκόσμια αγορά . Παρόλα αυτά , οι γνωστές χωρικές συνθήκες εχθρότητας προς την επιχειρηματικότητα , η έλλειψη στρατηγικού οράματος, οργάνωσης και κλαδικού οικονομικού σχεδιασμού τής στερούν την δυνατότητα καθετοποιημένης ανάπτυξης και επέκτασης .
Η Ελλάδα , σε μικρή απόσταση από την Ιταλία και την Ισπανία, κατέχει την τρίτη θέση στην παραγωγή Ελαιολάδου καθώς και το 30% της παγκόσμιας αγοράς Φέτας , το 33% της αμερικανικής αγοράς Γιαουρτιού και διεκδικεί δυναμικά υψηλά μερίδια στην νέα αγορά εναλλακτικών αγροτικών προϊόντων ( αρωματικά φυτά , super foods , βότανα κλπ).
Για να αξιοποιήσει τις δυνατότητες της προς όφελος τής Εθνικής Οικονομίας απαιτούνται , μεταξύ των άλλων , ένα φιλικό επιχειρηματικό περιβάλλον (επιστρέφουμε στα γνωστά περί Δ.Διοίκησης) , συνέργεια με βιοτεχνικούς και βιομηχανικούς κλάδους και λογική φορολόγηση των αποτελεσμάτων του κλάδου , αν θέλετε , έμμεση φορολογική κινητροδότηση .
Να μην αφήσουμε αυτήν την θαυμαστή δημιουργική εξόρμηση τών νέων κατηρτισμένων καλλιεργητών να πάει χαμένη .
ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ DESIGN – ORIENTED
Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’80 συνέβη ίσως η σημαντικότερη ανατροπή στον διεθνή καταμερισμό εργασίας, στην πλανητική κλαδική και χωροταξική διάταξη , όπως προτιμώ να χαρακτηρίζω.
Με την νεοφιλελεύθερη φρενίτιδα να κυριαρχεί παντού , πραγματοποιήθηκε η σχεδόν ολοκληρωτική μεταφορά της Μεταποίησης από τα Δυτικά μητροπολιτικά κέντρα στις χώρες του Αναπτυσσόμενου Κόσμου.
Η Ελίτ έπαιξε το χαρτί της με αριστοτεχνικό τρόπο.
Αναπροσανατόλισε τα χρηματοπιστωτικά της προϊόντα . Χρηματοδότησε την μετεγκατάσταση τών Δυτικών επιχειρήσεων και δι’αυτής κλιμάκωσε τον έλεγχο τούΤρίτου Κόσμου .
Υπολόγισε και σωστά ότι η σχετική οικονομική ανάπτυξη των λαών τού Τρίτου Κόσμου θα βελτίωνε δραστικά την αγοραστική τους ευχέρεια και έτσι θα απογείωνε την ζήτηση δικών της προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, οπλικών συστημάτων και χρηματοπιστωτικών προϊόντων από πλευράς τών αναπτυσσόμενων χωρών.
Στο εσωτερικό Δυτικό πεδίο , αφάνησε κυριολεκτικά τους Μεσαίους , τον καταλύτη και εξισορροπητικό παράγοντα τών Δυτικών κοινωνιών, στήνοντας έτσι τις προϋποθέσεις για τις νέες κοινωνίες τών 2/3 ή τών δυο άκρων :- τών νεόπλουτων και τών νεόπτωχων.
Δύο νεοπαγείς «φυλές», η φυλή τών Δανειστών και η κατά Bauman φυλή των Χρεωστών.
Λογική αντίδραση για να περισωθούν οι μεταποιητικές μονάδες στις χώρες τού Ευρωπαϊκού Νότου ήταν και παραμένει η στροφή στην ποιότητα και τον Σχεδιασμό.
Οι αναπτυσσόμενες χώρες στερούνταν στελεχών και τεχνογνωσίας και , σε κάποιες περιπτώσεις, όπως της Κίνας, οργάνωσαν πολυπληθείς βιοτεχνικές και βιομηχανικές μονάδες χιλιάδων και δεκάδων χιλιάδων εργαζόμενων , με αποτέλεσμα την σχετική δυσκινησία στις ξαφνικές αλλαγές τής Μόδας και άρα τής γραμμής παραγωγής.
Αντίθετα, στην ευκινησία τους και στο υψηλό design βασίστηκαν οι Ιταλικές, Ισπανικές και οι λίγες Ελληνικές βιοτεχνίες.
Δρόμος σωτηρίας για την Ελληνική Μεταποίηση είναι η εμμονή σε αυτά τα δύο προαπαιτούμενα . Και εδώ τίθενται πάλι με ένταση ζητήματα παιδευτικού προσανατολισμού , χρηματοδοτικής ευχέρειας και φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος .
ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ
Όποιος μελέτησε το κλασσικό έργο του Ευ. Λεμπέση «Η τεραστία κοινωνική σημασία των βλακών εν τω συγχρόνω βίω» δεν εκπλήσσεται με την αλληλουχία των ανερμάτιστων μέτρων που υιοθετήθηκαν μεταξύ 2010 και 2014, ειδικά εναντίον τού Οικοδομικού Τομέα , τα οποία , αντί να βελτιώσουν την γενικότερη κατάσταση , βάθυναν την ύφεση και συρρίκνωσαν, ακόμα περισσότερο, την φοροδοτική δυνατότητα τής Ελληνικής κοινωνίας.
Ο επώνυμος συνομιλητής μου, με ύφος νομπελίστα της Οικονομίας, προσπαθούσε να αιτιολογήσει την ολομέτωπη επίθεση στα ακίνητα. Τα διατιθέμενα στην οικοδομική δραστηριότητα κεφάλαια, έλεγε, σταδιακά απονεκρώνονται. Χάνουν την αναπτυξιακή τους δυναμική. Αντίθετα, η μετατόπιση κεφαλαίων στη Βιομηχανία πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα της μετα-μνημονιακής Ελλάδας. Εκεί τα κεφάλαια αποδίδουν πολλαπλασιαστικά. Για δες τι γίνεται στη Γερμανία, στην Ολλανδία, στην Φιλανδία.
Παραλείπω τα εξ αμάξης που άκουσε και μεταφέρω εδώ μονάχα τα επιχειρήματα.
Ασφαλώς και πρέπει να σχεδιάσουμε την είσοδο τής εγχώριας Οικονομίας στους νεο-βιομηχανικούς, κυρίως , τομείς. Στους τομείς «έντασης γνώσης». Χωρίς όμως να παραβλέπουμε το γεγονός ότι δεν υπάρχουν υπερ-τοπικές και υπερ-χρονικές συνταγές επιτυχίας στην Οικονομία. Κάθε άλλο μάλιστα. Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα κάθε χώρας συνεχίζουν να αποτελούν ανεπανάληπτες ευκαιρίες ανάπτυξης. Και κυρίως, η μετάβαση πρέπει να γίνεται σταδιακά και παράλληλα με τους άλλους εγχώριους κλάδους. Χωρίς δηλαδή να πατάει στα πτώματα τους.
Ο Τομέας των Ακινήτων συνιστούσε την ατμομηχανή, έως πρότινος τουλάχιστον, τής Ελληνικής Οικονομίας.
Απασχολεί ( σύμφωνα με στοιχεία του ΤΕΕ) περισσότερα από διακόσια ογδόντα επαγγέλματα και απογειώνει τα Έσοδα. Γιατί ; Απλούστατα γιατί από τον συνολικό τομεακό τζίρο προκαταβάλλεται στο Δημόσιο ένα ποσοστό της τάξης του 55– 65% υπό μορφήν φόρων( 23%ΦΠΑ) , προκαταβλητέων φόρων και κρατήσεων που αποτελούν την φορολογική ιδιαιτερότητα τού κλάδου (20 – 24% ) και προκαταβολών εισφορών στα Ταμεία ΙΚΑ, ΟΑΕΕ κλπ (15-20%), ενώ το υπόλοιπο 35 – 45% ακριβώς επειδή κατανέμεται σε πλήθος επαγγελματικών ομάδων, ενισχύει θεαματικά την ζήτηση και συμβάλλει στην τόνωση τής Αγοράς και τής Πραγματικής Οικονομίας.
Είναι γνωστό πως κανείς δεν υποχρέωσε τις τότε Ελληνικές κυβερνήσεις να απαξιώσουν με τέτοιο φορομπηχτικό μένος τον Οικοδομικό Τομέα . Από τους Θεσμούς απλώς ετέθη το θέμα τού υψηλού ποσοστού ιδιόκτητης κατοικίας στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες τής Ένωσης . Κάτι που ευχερώς αντιμετωπίζεται με το επιχείρημα ότι όσο παράλογο θα ήταν , λόγου χάριν , για τον Σκανδιναβό, ο οποίος απολαμβάνει πλουσιοπάροχες (ανταποδοτικές) κοινωνικές υπηρεσίες και ένα σταθερό αίσθημα ασφάλειας, να αναζητήσει καταφύγιο στην ακίνητη περιουσία, άλλο τόσο είναι απολύτως δικαιολογημένο να το κάνει ο Έλληνας πολίτης μιας χώρας όπου κυβερνούσε πάντοτε η αβεβαιότητα και η ανασφάλεια . Γιαυτό άλλωστε ο κύριος όγκος των ακινήτων μας είναι οικογενειακά συγκροτήματα και λιγότερο επενδυτικά ακίνητα .
Με την επίθεση διαρκείας στα ακίνητα κατέστρεψαν ακριβώς αυτήν την «ομπρέλα ασφαλείας» της Ελληνικής κοινωνίας και απαξίωσαν την ακίνητη αποταμίευση τών Ελλήνων.
Τι θα μπορούσε να γίνει σήμερα ; Να αναθερμανθεί η ζήτηση με εξαγωγικό, θα έλεγα, προσανατολισμό. Εκατομμύρια φίλων τού εξωτερικού θα ήθελαν να ζήσουν στην Ελλάδα. Να αξιοποιήσουμε αυτήν ακριβώς την ζήτηση. Όχι βέβαια ξεπουλώντας , αλλά παρέχοντας την ευκαιρία στην αγορά ακινήτων να επαναπροσδιορίσει τις τιμές σε λογικά, για όλους, επίπεδα.
Η Ελλάδα μπορεί να μετατραπεί σε προορισμό ποιοτικής
( βιοκλιματικής, ενεργειακώς αυτόνομης) κατοικίας μέσα στις , ούτως ή άλλως, ιδανικές κλιματικές συνθήκες διαβίωσης, για όλη την υπόλοιπη Ευρώπη και όχι μόνο.
Και αυτό βέβαια δεν αναιρεί τις όποιες ανακατανομές κεφαλαίων και αναπροσανατολισμούς τής Οικονομίας στους ανταγωνιστικούς νεο-βιομηχανικούς κλάδους.
Τα κεφάλαια που επενδύονται σε αυτά τα ακίνητα κάθε άλλο παρά απονεκρώνονται. Αντίθετα, ενισχύουν θεαματικά τον όγκο του ΑΕΠ και τον ρυθμό ανάπτυξης του.
Με την επανεκκίνηση τού Τομέα οι ασχολούμενοι σε αυτόν κλάδοι αναβαθμίζουν τον εξοπλισμό τους , οι ίδιοι αναβαθμίζονται τεχνογνωσιακώς , δημιουργούν νέες θέσεις απασχόλησης και τονώνουν την ευρύτερη κίνηση της Αγοράς. Ποια νεκρά κεφάλαια λοιπόν ;
Τέλος , σε αντίθεση με άλλες αγορές ( θυμηθείτε τα Τιτλοποιημένα Ενυπόθηκα Στεγαστικά Δάνεια που δρομολόγησαν την κατάρρευση στις ΗΠΑ το 2008 ) η Ελληνική αγορά ακινήτων παραμένει υγιής και μακριά από τοξικές περιπέτειες τιτλοποιημένων δανείων. Κοντολογίς θα μπορούσε να μετεξελιχθεί σε εξόχως ανταγωνιστικό οικονομικό πεδίο.
ΝΑΥΤΙΛΙΑ
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση των Lloyd’s του 2014 , ο Ελληνόκτητος Εμπορικός Στόλος απαριθμεί 3901 πλοία χωρητικότητας 291 εκατομμυρίων τόνων και μεταφορικής ικανότητας 650 εκατομμυρίων (dwt) τόνων εκτοπίσματος .
Θεωρείται η σημαντικότερη πλοιοκτητική κοινότητα του κόσμου ελέγχοντας το 15% της παγκόσμιας χωρητικότητας και το 18% της μεταφορικής ικανότητας .
Πολλοί διατείνονται πως αυτός , ο πρώτος εμπορικός στόλος στον κόσμο , υπήρξε το κύριο διαπραγματευτικό όπλο της χώρας για την ένταξή της στην ΕΟΚ και την Ευρωπαϊκή Ένωση .
Η προσφορά τής Ελληνικής Ναυτιλίας στους τομείς τής Απασχόλησης , τής εισροής ξένου συναλλάγματος και ενίσχυσης συναφών υποστηρικτικών κλάδων θεωρείται ιδιαιτέρως σημαντική .
Η συμμετοχή της στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν αγγίζει το 7% , η εισροή συναλλάγματος έφτασε τα 19,2 δις ευρώ το 2008 , ενώ συνοδεύεται και από σημαντικές επενδύσεις τών πλοιοκτητών στα διυλιστήρια, στο μεταφορικό έργο και στα ναυπηγεία.
Υπολογίζεται ότι λόγω των εξειδικευμένων υπηρεσιών υποστήριξης που απαιτούνται, η Ναυτιλία απασχολεί , εκτός θαλάσσης , περί τις 200.000 στελέχη , τεχνίτες και ειδικευμένους εργάτες.
Θα πρότεινα το πρωτεύον ζήτημα της Ελληνικής Ναυτιλίας (ΕΝ) να μας απασχολήσει σε δύο επίπεδα .
Το πρώτο είναι η ανάγκη να υπερκεραστούν λαϊκιστικές δοξασίες και εμμονές περί τών «κακών πλοιοκτητών που φοροδιαφεύγουν και ελάχιστα ουσιαστικά προσφέρουν στην Εθνική Οικονομία».
Η εκτίμηση τών παραπάνω πολλαπλών άμεσων και έμμεσων συνεισφορών τής ΕΝ να πρυτανεύσει στις αναλύσεις και τις πολιτικές αποφάσεις .
Το δεύτερο , και σε αυτό καλούνται να συναινέσουν οι Έλληνες πλοιοκτήτες , αφορά στις αντικειμενικές συνιστώσες τής ΕΝ που σχετίζονται με το χαμηλό ποσοστό τής Ελληνικής Σημαίας , μόλις 22% , το θέμα τών Ελληνικών πληρωμάτων , την αύξηση τής συμμετοχής τους και την εξειδίκευση τών Ελλήνων ναυτικών.
Θα αποτελούσε άσκοπο πλεονασμό να υπογραμμίσει κανείς το αυτονόητο , δηλαδή , ότι δεν πρέπει να χαθεί από τα μάτια μας , και , κυρίως , από το μυαλό μας και τους πολιτικούς σχεδιασμούς το Εθνικό καθήκον να διαφυλάξουμε ως κόρη οφθαλμού αυτήν την μοναδική θετική παγκόσμια πρωτιά που κέρδισε για μας η ΕΝ (γράφω «μοναδική θετική» γιατί από αρνητικές πρωτιές υπερχείλισαν οι τροπαιοθήκες).
ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Έχει ανεβάσει τον πήχη η νέα γενιά απασχολούμενων στις υπηρεσίες παροχής τουριστικών προϊόντων. Ό,τι αναζητούνταν την δεκαετία του ’80 αρχίζει και αποτελεί πλέον κατάκτηση .
Απομένει και εδώ ο στρατηγικός σχεδιασμός για δωδεκάμηνο τουρισμό .
Αυτό σημαίνει καλοσχεδιασμένες επενδύσεις στους τομείς τού εναλλακτικού τουρισμού , δηλαδή , τού περιβαλλοντικού (ορειβατικού, περιπατητικού, ζωοφιλικού παρατηρητικού) , πολιτισμικού, εκκλησιαστικού, αθλητικού τουρισμού που μπορούν να εξασφαλίσουν ρεύμα επισκεπτών καθ’όλη την διάρκεια τού έτους.
Παράλληλα, να βελτιωθεί η προσβασιμότητα σε πλεἰστες ορεινές και νησιωτικές περιοχές .
Είχα προτείνει τόσο στην μελέτη ΙΝΤΕΡΡΑΖ (Ευρωπαϊκή Ζώνη Διασυνοριακών Δράσεων) όσο και στο ILANDIA (Δράσεις Ανάπτυξης και Ενσωμάτωσης των Νησιωτικών Περιοχών της Ευρώπης) την εκτεταμένη χρήση ειδικού τύπου ελικοπτέρων παντός καιρού για την μεταφορά κοινού και cargo ως τού καταλληλότερου ίσως μεταφορικού μέσου για την δεδομένη γεωμορφολογία της Νοτιοανατολικής Ευρωπαϊκής και Νοτιοβαλκανικής ζώνης.
Ας διερευνήσουν το θέμα και επικαιροποιήσουν το κόστος οι υπεύθυνοι τού οικονομικού σχεδιασμού .
Εξίσου σημαντική η συνέργεια μεταξύ Τουρισμού και Εκσυγχρονισμένου Πρωτογενούς Τομέα . Ήδη μας απασχόλησε το παγκόσμιο ενδιαφέρον το οποίο έχει λάβει διαστάσεις παγκόσμιου ρεύματος , για τα λεγόμενα προϊόντα Υγιεινής Διατροφής (Μεσογειακή κουζίνα , Κρητική κουζίνα , διατροφή Ικαρίας κ.ο.κ.) και τα αρωματικά φυτά , βότανα, super foods κλπ , τομέας που κυριολεκτικά «ξελάσπωσε» την Ελληνική Οικονομία στα χρόνια τής Κρίσης με εντυπωσιακή αύξηση τών εξαγωγών σε ποσοστά μεταξύ 24% και 27%.
Η φαντασία , το μεράκι και η επιστημονική συγκρότηση τής νέας γενιάς καλλιεργητών που ασχολούνται πλέον συστηματικά με τον Πρωτογενή Τομέα , θα υποβοηθήσει νομίζω αποφασιστικά την ποιοτική αναβάθμιση και τού
Τουριστικού προϊόντος , εφόσον εξασφαλιστούν ευνοϊκοί όροι συνέργειας .
ΑΟΖ & ΖΩΝΕΣ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ
Όταν το 1994 παρουσίαζα , παρέα με Έλληνα πολιτικό , στην Γερμανίδα Επίτροπο Περιφερειακής Πολιτικής Monika Wulf Mathies την Μελέτη για Ενιαίο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα υπό τον ακρωνυμικό τίτλο E.U. INTERR.A.Z. ήτοι European Union Interregional Action Zone – Ευρωπαϊκή Ζώνη Διασυνοριακών Δράσεων , η Επίτροπος δεν μπόρεσε να κρύψει τον ενθουσιασμό της και , υπερβαίνοντας την γνωστή φλεγματικότητα , μας φόρτωσε φιλοφρονήσεις με περισσή γενναιοδωρία . Μεταξύ των φιλοφρονήσεων και μία που , θα έλεγα, περισσότερο με ενόχλησε απ’ ότι με χαροποίησε , όταν είπε , χαμογελώντας , «…Έλληνες επεξεργάστηκαν ενιαίο πρόγραμμα δράσης για την ΕΕ , αυτό κι αν είναι ευχάριστη έκπληξη».
Η ζώνη διασυνοριακών δράσεων από την Φιλανδία έως τον Έβρο , με πιλοτικό μέγεθος την ζώνη κατά μήκος της Εγνατίας Οδού , από Αλβανία μέχρι βορειοδυτική Τουρκία έδινε , με μετριοπαθείς υπολογισμούς , έναν ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης ( annual growth rate ) τού Ακαθάριστου Περιφερειακού Προϊόντος τής τάξης του 9,00% , όταν ο εγχώριος στόχος τής εποχής περιοριζόταν στο εξαιρετικό για τα δεδομένα 3,50%.
European Union Interregional Action Zone,
European Commission, Brussels, 1994.
………………………………….
Ευρωπαϊκή Ζώνη Διασυνοριακών Δράσεων.
Μελέτη για ενιαίο ευρωπαϊκό πρόγραμμα.
To πρόγραμμα INTERRAZ βασίστηκε στη διαπίστωση ότι η οικονομική και πολιτισμική συνεργασία ανάμεσα στους λαούς της Ε.Ε και τής τότε Ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων που εξαρτάτο ,εν πολλοίς, από την διακριτική ευχέρεια τής Ιδιωτικής Πρωτοβουλίας , θα μπορούσε να υποβοηθηθεί από ένα Ενιαίο Ευρωπαικό Πρόγραμμα.
Ο καθορισμός μιας Ζώνης Πολλαπλών Δράσεων στα πλαίσια αυτού ακριβώς του Ενιαίου Προγράμματος, παρείχε την δυνατότητα στα κράτη μέλη της Ε.Ε να συντονίζουν , με τρόπο συστηματικό ,τις διασυνοριακές επενδυτικές και αναπτυξιακές τους πρωτοβουλίες κάτι που δεν εξασφαλίζονταν από τα ειδικά διασυνοριακά προγράμματα INTERREG, PHARE και TACIS.
Ειδικότερα , προτείνονταν Ενιαία Ζώνη Ειδικών Κινήτρων, βάθους 25-50 χιλιομέτρων κατά μήκος των συνόρων της Ε.Ε με τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης , με πιλοτική την ζώνη κατά μήκος της Εγνατίας .
Πρόσφερε γενναία κίνητρα στις επιχειρήσεις εκείνες που θα μετεγκαθίσταντο και σε όσες ήδη λειτουργούσαν στα όρια της ζώνης , με την καθιέρωση ειδικού χρηματοδοτικού και φορολογικού καθεστώτος και ενός συστήματος τομεακών επιχορηγήσεων και επιδοτήσεων κόστους εργασίας, ασφαλίστρων, κόστους μεταφορών, τιμολογίων υπηρεσίων κ.λ.π.
Στην Ελλάδα το πρόγραμμα ενσωμάτωνε περιοχές της Ηπείρου, της Μακεδονίας και ολόκληρη τη Θράκη.
Μια κύρια ζώνη με τους νομούς:-
Θεσπρωτίας, Ιωαννίνων, Καστοριάς, Φλώρινας, Πέλλης,
Κιλκίς, Σερρών, Δράμας, Ξάνθης, Ροδόπης και Έβρου
και μια “ζώνη υποστήριξης” με τους νομούς:-
Γρεβενών, Κοζάνης, Ημαθίας, Θεσσαλονίκης και
Καβάλας .
Εντός των ορίων της Ζώνης αναπτύσσονταν οι ακόλουθες Δράσεις:-
1.ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΛΑΔΙΚΗΣ ΑΝΑΔΙΑΤΑΞΗΣ (BI.ΠΕ.TECH) – Industrial Renovation Zones όπου αξιοποιούνταν ενισχύσεις έρευνας, τεχνολογίας, καινοτομίας και ανανέωσης εξοπλισμού και μεθόδων παραγωγής.
2.ΒΙΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ (ΒΙ.ΠΕ.ECO) – Environment & Health Oriented Production Zones.
3.ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣΠΕΡΙΟΧΕΣ (ΤΟΥΡ.ΠΕ)- Environment and Culture Oriented Tourism Zones ,πολιτιστικού, περιηγητικού ,ορεινού τουρισμού , με στόχο την δημιουργία προϋποθέσεων για τουρισμό 12 μηνών που θα συνδυάζει θάλασσα, βουνό, ιστορικά κέντρα ,οικολογία και υγιεινή διατροφή.
4. ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ – Environmental Action Zones , πάρκα προστασίας οικοσυστημάτων, ανάπλαση και διαχείριση περιβαλλοντικών και βιολογικών αποθεμάτων (λ.χ Δέλτα Έβρου και Νέστου, Δαδιά, Γράμμος, Βίτσι, Λίμνες Κερκίνης, Καστοριάς, Πρεσπών, κοιλάδα Βίκου Αώου κλπ.) και
5. ΖΩΝΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ
σε επιλεγμένα σημεία της κύριας ζώνης με στόχο την τόνωση τού διαμετακομιστικού εμπορίου, τού μεταφορικού και μεταποιητικού έργου τών παραμεθόριων περιοχών.
Για την ελληνική ζώνη τού INTERRAZ η μελέτη προσδιόριζε τις υφιστάμενες υποδομές, κυρίως τα διευρωπαικά δίκτυα ΕΓΝΑΤΙΑ (Ηγουμενίτσα-Θεσσαλονίκη-Κήποι) και ΠΑΘΕ (Πάτρα-Αθήνα-Θεσσαλονίκη-Εύζωνοι) και πρότεινε επιπρόσθετες υποδομές , δίκτυα περιφερειακών οδικών αξόνων, την διεθνοποίηση τών αερολιμένων Ιωαννίνων, Καστοριάς και Χρυσούπολης και ένα πλέγμα ελικοδρομίων για ελικόπτερα μεταφοράς προσωπικού και μικρού cargo. H αξιοποίηση τού ελικοπτέρου ως μέσου πολλαπλών χρήσεων για μια χώρα με την γεωμορφολογία τής Ελλάδας θα μπορούσε να επεκταθεί , πέρα από τις απαιτήσεις του INTERRAZ , και σε χρήσεις σχετικές με την πυροπροστασία, την αστυνόμευση και, κυρίως, τον απεγκλωβισμό τών απομακρυσμένων οικισμών της χώρας.
Στην μελέτη καθορίζονταν τα Κέντρα της ζώνης (διοικητικά, οικονομικά , ιστορικά ) καθώς και τα κέντρα υποστήριξης. Επιτελικό ρόλο στο INTERRAZ θα αναλάμβανε η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
Το INTERRAZ θα λειτουργούσε ως Ζώνη Εφαρμογής Πρότυπων Δράσεων σε μια σειρά προτεραιοτήτων της Ε.Ε όπως:-
– Συναρτήσεις Πολιτισμού-Τουρισμού.
– Κλαδική Αναδιάταξη του Βιομηχανικού Τομέα
– Οικολογικές εφαρμογές στην παραγωγή και
– Τόνωση της απασχόλησης στις υποβαθμισμένες συνοριακές περιφέρειες της Ε.Ε , απασχόλησης κυρίως στελεχιακού δυναμικού.
Υπό μια διαφορετική οπτική γωνία το INTERRAZ ανεμένετο να λειτουργήσει ως ζώνη δοκιμασίας και συμφιλίωσης τών οικονομιών τής τότε Ανατολικής Ευρώπης με τους κανόνες τών αντίστοιχων οικονομιών τής Ε.Ε . , ιδιαίτερα εν όψει τής πιθανολογούμενης ( κατά την συγκεκριμένη περίοδο ) προς ανατολάς διεύρυνσης τής Ευρωπαϊκής Ένωσης.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Το INTERRAZ πραγματοποιούσε πολλαπλές διασυνοριακές δράσεις με τις αγορές και πολιτισμικές κοινότητες τών Βαλκανίων. Οι επιχειρήσεις και κάθε είδους οργανισμοί που ήδη παρουσίαζαν ζηλευτή κινητικότητα στις γειτονικές χώρες θα αποκτούσαν τις υποδομές εκείνες αλλά και τα οικονομικά κίνητρα για μια πιο δυναμική παρουσία στην ευρύτερη περιοχή.
Η χωροταξική οργάνωση τού INTERRAZ κατά μήκος των διευρωπαικών οδικών αξόνων αλλά και η προβλεπόμενη προσέλκυση επενδύσεων σύγχρονης τεχνολογίας εξασφάλιζε , συγχρόνως , την υποδομή για δυναμική παρουσία των ελληνικών επιχειρήσεων και οργανισμών στις χώρες της Βορειοανατολικής Ευρώπης.
Τα παρεχόμενα κίνητρα στα όρια της ζώνης, ανεμένετο να εξασφαλίσουν εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάπτυξης τών παραμεθόριων περιοχών και να συγκρατήσουν μέσω της τόνωσης τής απασχόλησης το τοπικό στελεχιακό δυναμικό που τότε , όπως και σήμερα , ακολουθούσε την αναγκαστική μετανάστευση.
Επιπρόσθετες στοχεύσεις τού Προγράμματος συναποτελούσαν τόσο η ελεγχόμενη απορρόφηση εργατικού δυναμικού γειτονικών χωρών , όσο και η εξασφάλιση ενός “φράγματος ανεξέλεγκτης μετανάστευσης” .
Αργότερα , και οι δύο μελέτες ενσωματώθηκαν σε Περιφερειακά Προγράμματα τής Ένωσης.
Στην Ελλάδα αντιμετωπίστηκαν με μια πανηγυρική κάλυψη από όλα τα μέσα ενημέρωσης (1994, 1995) , αλλά με τη γνωστή αδιαφορία από πλευράς Πολιτείας.
Ευχάριστη εξαίρεση η περίπτωση τού τότε Νομάρχη Εύρου ο οποίος αξιοποίησε την ιδέα τής Ζώνης Ελευθέρων Συναλλαγών και οριοθέτησε Ειδική Ζώνη στο Τρίγωνο τής Ορεστιάδας το 1996 .
Τουλάχιστον η μελετητική εμπειρία τών Ζωνών Διασυνοριακών Δράσεων και η αντίστοιχη επιτόπια επεξεργασία οικονομικών στοιχείων συνηγορούν υπέρ τής πρωτοφανούς δυναμικής που αναπτύσσεται σε ένα διασυνοριακό , διμερές ή πολυμερές επιχειρηματικό περιβάλλον. Πολλώ μάλλον όταν στα πεδία συνεργασίας προστίθεται και εκείνο τής συνεκμετάλλευσης υποθαλάσσιων ή και υπεδαφικών πόρων .
Αυτό που θα ονόμαζα χωροταξική ιδιαιτερότητα τής Ελλάδας προσφέρει μοναδικές ευκαιρίες ανάπτυξης μιας γεωστρατηγικής και γεωπολιτικής ομπρέλας σταθερότητας και ειρήνης στην περίμετρο της .
Θα αρκούσε να ενεργοποιηθούν συνεργατικές ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας- Ισραήλ – Κύπρου , Αιγύπτου-Ελλάδας-Κύπρου , μιας ευρύτερης ζώνης τής Αδριατικής με συμμετοχή τής Ιταλίας και , αναλόγως τών πολιτικών εξελίξεων στην Λιβύη , μεταξύ Ελλάδας-Ιταλίας-Λιβύης.
Επιπροσθέτως , θεωρώ ιδιαίτερα σημαντική την επικαιροποίηση τών Ζωνών Διασυνοριακών Δράσεων με την γείτονα Τουρκία και κατά μήκος τών νοτιοβαλκανικών συνόρων .
Το γνωστό μότο «είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε μαζί», με έναν ρυθμό ανάπτυξης που θα πλησιάζει το 9% και με την δυναμική που γεννάει η δημιουργική άμιλλα , θα μπορούσε να διασκευαστεί στο «είμαστε τυχεροί που είμαστε γείτονες».
Ας σημειωθεί εδώ ότι τα «παραδοσιακά» διασυνοριακά προγράμματα αναλώθηκαν σε δαπανηρές τελετές με τους βαλκάνιους γείτονες , κυρίως σε παχηλές αποδοχές κάποιων ποσοτικώς υπερστελεχωμένων αλλά ποιοτικώς υποστελεχωμένων «Αναπτυξιακών Εταιριών», δημοτικών ή περιφερειακών , οι οποίες ελάχιστα πρόσφεραν και προσφέρουν στην πραγματική Οικονομία και την Ανάπτυξη και που , εν πάση περιπτώσει , δεν έκαναν και δεν κάνουν τίποτα καλύτερα ή φθηνότερα από ό,τι μπορούν να κάνουν τα σοβαρά Τεχνικά Γραφεία.
ΣΤΑΘΕΡΟ ΚΑΙ ΣΑΦΕΣ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Όσο πιο συνοπτικά μπορώ , πρόκειται για το μέγα ζητούμενο τής οικονομικής προοπτικής μας. Θα επαναλάβω την ανάγκη μετατροπής τής Δημόσιας Διοίκησης σε ένα ενεργητικώς φιλικό προς την επιχειρηματικότητα περιβάλλον με κάθε μέσον.
Από κει και πέρα νομίζω μπορούμε να υιοθετήσουμε το πρότυπο της συνταγματικής κατοχύρωσης ενός νέου Ελληνικού Δημοσιονομικού και Φορολογικού Συστήματος . Σαφούς , σταθερού και (αντι-γραφειοκρατικώς) ευέλικτου.
Χαρακτηριστική είναι η αντίστοιχη ομοσπονδιακή συνταγματική εμπειρία τών ΗΠΑ , όπου , πέραν τών
άλλων , προβλέπεται ακόμα και το μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος εξωτερικού δανεισμού και χρέους (συγκεκριμένα 13,6 τρις δολλάρια).
Εδώ βέβαια η Εθνική Συνεννόηση είναι conditio sine qua non . Ελπίζω να την προκαλέσει η κοινή πλέον διαπίστωση ότι χωρίς ένα σταθερό και αξιόπιστο φορολογικό , δημοσιονομικό και επιχειρηματικό περιβάλλον, η Ελλάδα θα παραμείνει μία από τις λιγότερο ελκυστικές χώρες για σοβαρές στρατηγικού χαρακτήρα επενδύσεις .
Νίκος Δόικος 9-1-2017
