Ο τραγικός Τζο Καζάλ, ο κολλητός του Πατσίνο, ο μεγάλος έρωτας της Μέριλ Στριπ και ο συνοδοιπόρος του ΝτεΝίρο
To όνομα του Τζον Καζάλ μπορεί να μη λέει τίποτα σε πολλούς, τον απολαύσαμε όμως σε κλασικά αριστουργήματα της δεκαετίας του 1970. Τον ρόλο του Φρέντο Κορλεόνε εξάλλου δύσκολα τον ξεχνάς!
Ηθοποιός πολύ μεγαλύτερος από τους χαρακτηριστικούς του ρόλους, ο Καζάλ συνεχίζει να κρατά ένα ρεκόρ που του χάρισε η ιδιαιτέρως σύντομη καριέρα και ζωή του.
Όταν πέθανε πρόωρα σε ηλικία 42 ετών χτυπημένος από την επάρατο, το σύντομο πέρασμά του από το Χόλιγουντ θα απέδιδε πέντε ταινίες σε έξι χρόνια. Η μικρή αυτή εργογραφία παραμένει ωστόσο εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και σίγουρα μοναδική στην κατηγορία της, καθώς όλα τα φιλμ που πήρε μέρος ήταν υποψήφια για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας!
Τρία από αυτά, ο «Νονός», ο «Νονός ΙΙ» και ο «Ελαφοκυνηγός» έφυγαν από την απονομή με το χρυσό αγαλματίδιο παραμάσχαλα, ενώ τα άλλα δύο, η «Συνομιλία» και η «Σκυλίσια μέρα», δεν τα κατάφεραν, μπόρεσαν ωστόσο να γίνουν κι αυτά κλασικά. To όσκαρ της «Συνομιλίας» το έκλεψε εξάλλου ο «Νονός ΙΙ»! Είναι όμως και το άλλο: όταν κυκλοφόρησε το τρίτο μέρος του «Νονού» το 1990, δώδεκα χρόνια μετά τον θάνατο του Καζάλ δηλαδή, περιείχε αρχειακό υλικό του ηθοποιού από τα άλλα δύο φιλμ. Και βέβαια προτάθηκε κι αυτό για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας!
Όλα αυτά ανήκουν βέβαια στην ανθολογία του κινηματογράφου, μιας και ο Καζάλ στο σύντομο πέρασμά του από τη ζωή και την έβδομη τέχνη θα κατάφερνε να γίνει ένας από τους πιο ταλαντούχους ηθοποιούς της γενιάς του.
Ο Αλ Πατσίνο συνήθιζε να λέει γι’ αυτόν πως «κανείς δεν μου δίδαξε περισσότερα για την υποκριτική τέχνη από τον Τζον. Ήθελα να δουλεύω μαζί του για το υπόλοιπο της ζωής μου».
Ο «γιος του Νονού» μόχθησε αρκετά για να κερδίσει δικαιωματικά μια θέση στο πλευρό των ιερών τεράτων της υποκριτικής, ονομάτων όπως ο Μπράντο, ο Πατσίνο και ο ΝτεΝίρο δηλαδή, υποδυόμενος άψογα σε μια σύντομη διαδρομή το χαμένο κορμί, τον άνθρωπο της διπλανής πόρτας, τον αδύναμο κρίκο της αλυσίδας, τον αφελή και κουτοπόνηρο απατεωνίσκο.
Και όλους αυτούς τους ρόλους τους ενσάρκωσε με τρόπο υπέροχο και αξιομνημόνευτο και θα ήταν μόνο ο καρκίνος των οστών αυτός που θα του στερούσε τη ζωή. Όχι όμως και την υποκριτική, καθώς άρρωστος πια και στα τελευταία του δεν είπε «όχι» στον «Ελαφοκυνηγό», προσυπογράφοντας μια τελευταία προσωπική επιτυχία στην επικράτεια της έβδομης τέχνης.
Το 1978, όταν έφυγε από τον κόσμο, ήταν ταυτοχρόνως μια χρονιά-ορόσημο για τη σύντροφό του, κάποια νεαρή και άσημη ηθοποιό ονόματι Μέριλ Στριπ! Την ώρα που το Χόλιγουντ ανακάλυπτε δειλά δειλά πόσο καλή ηθοποιός ήταν, αυτή έχανε τον έρωτα που σημάδεψε τόσο τη ζωή όσο και την υποκριτική της.
Η 29χρονη Στριπ, θεατρική ακόμα ηθοποιός, ζούσε σε ένα νεοϋορκέζικο λοφτ με τον σύντροφό της Τζο Καζάλ και σκόπευαν να παντρευτούν. Αυτός ήταν κατά 14 χρόνια μεγαλύτερός της και θεωρούνταν ήδη σπουδαίος καλλιτέχνης αλλά και εξίσου εκκεντρικός άνθρωπος. Παρά το γεγονός ότι για το κοινό δεν ήταν σταρ, έχαιρε τεράστιας εκτίμησης μεταξύ των συναδέλφων του αλλά και των χολιγουντιανών παραγόντων.
Ο μεγάλος έρωτας και το άδοξο τέλος του θα ζούσε τις δικές του περιπέτειες, στο περιθώριο της μοναδικής δουλειάς του τραγικού Φρέντο Κορλεόνε…
Πρώτα χρόνια
Ο Τζον «Τζο» Χόλαντ Καζάλ γεννιέται στις 12 Αυγούστου 1935 στη Βοστόνη της Μασαχουσέτης από πατέρα ιταλικής καταγωγής και μητέρα Ιρλανδή. Για τα παιδικά του χρόνια δεν είναι και πολλά γνωστά, ο μικρός αγάπησε πάντως την υποκριτική από τρυφερή ηλικία, κι έτσι αμέσως μετά το σχολείο θα βρεθεί να σπουδάζει υποκριτική σε κολέγιο της Μασαχουσέτης και κατόπιν στο Πανεπιστήμιο της Βοστόνης, δίπλα στην Ολυμπία Δουκάκη.
Αποφοιτώντας, μετακομίζει στη Νέα Υόρκη για να κυνηγήσει το όνειρο, θα βρεθεί όμως να δουλεύει ταξιτζής για να ζήσει. Κάποια στιγμή θα πιάσει δουλειά ως κούριερ στη Standard Oil του Ροκφέλερ και εκεί θα γνωρίσει έναν επίσης φέρελπι ηθοποιό, κάποιον Αλ Πατσίνο.
Οι δυο νέοι γίνονται αμέσως φίλοι και συγκατοικούν τώρα σε ένα κοινόβιο της Νέας Υόρκης. Κανείς τους δεν θα έμενε βέβαια στον πετρελαϊκό τομέα για πολύ, καθώς το 1968 εξασφαλίζουν ρόλο στην ίδια παράσταση της εκτός Μπρόντγουεϊ νεοϋορκέζικης σκηνής. Η παράσταση έγινε μεγάλη επιτυχία και ο Πατσίνο τιμήθηκε με θεατρικό βραβείο πρωταγωνιστικού ρόλου. Όσο για τον φίλο του Τζο, απέσπασε το ίδιο βραβείο για δεύτερο ρόλο!
Κάποια στιγμή ο Πατσίνο ειδοποιείται να περάσει από οντισιόν για έναν καλό ρόλο στον «Νονό» που ήθελε να γυρίσει ο Κόπολα. Και πείθει τον κολλητό του να δοκιμάσει την τύχη του για τον κινηματογραφικό αδελφό του Μάικλ Κορλεόνε, Φρέντο. Ο υπεύθυνος κάστινγκ της Paramount, Φρεντ Ρους, είχε προσέξει μάλιστα πρώτο τον Καζάλ και τον πρότεινε ανεξάρτητα για έναν ρόλο στον «Νονό». Όταν έπεσε το τηλέφωνο στον Τζον, εκείνος κατάλαβε πως ήταν ο ίδιος ρόλος που του μιλούσε ο Πατσίνο. Κι έτσι βρέθηκαν και οι δύο για δοκιμαστικό στην Ρaramount!
Όπως είπαν όσοι τον γνώρισαν, ο σιτσιλιάνικης καταγωγής Καζάλ ήταν ένας ιδιαίτερος άνθρωπος. Είχε μονίμως ένα μελαγχολικό ύφος και του άρεσε να κάνει τα πράγματα πολύ αργά, λες και ζούσε σε εντελώς δικούς του ρυθμούς βραδύτητας. Το παρατσούκλι που του κόλλησαν μάλιστα στο Χόλιγουντ ήταν «Κύριος είκοσι ερωτήσεις», γιατί συνήθιζε να κάνει απανωτές ερωτήσεις για την προσωπικότητα του ρόλου που αναλάμβανε.
Ο Πατσίνο, όντας ο Πατσίνο, είχε περιγράψει ως εξής πώς ήταν να βγαίνεις για φαΐ με τον Καζάλ: «Εσύ είχες φάει, πλυθεί, επιστρέψει σπίτι και πέσει για ύπνο και εκείνος ακόμα έτρωγε. Μετά θα έβγαζε ένα πούρο. Θα το κοίταζε, θα το άναβε, θα το δοκίμαζε και μετά θα το κάπνιζε»…
Σύντομη αλλά δυνατή καριέρα
Ο Τζον Καζάλ ήταν υποκριτικά οι πέντε ρόλοι του. Ο αδύναμος κρίκος της μαφιόζικης οικογένειας των Κορλεόνε στον «Νονό» (1972), που τόσο ανερυθρίαστα τον προσπερνά ο πατέρας του δίνοντας το χρίσμα της διαδοχής στον μικρό του αδελφό, Μάικλ (Αλ Πατσίνο).
Μετά θα έρθει η «Η Συνομιλία» (1974) του Κόπολα, όπου θα ερμηνεύσει τον ύπουλο και αντικοινωνικό Σταν, τον βοηθό του ειδικού των παρακολουθήσεων Χάρι Κολ (Τζιν Χάκμαν) που θα προδώσει με την πρώτη ευκαιρία. Ακολουθεί ο «Νονός ΙΙ» (1974) όπου ο Φρέντο επιστρέφει δριμύτερος και μετά είναι η ώρα της «Σκυλίσιας Μέρας» (1975) του Σίντνεϊ Λιούμετ, όπου ο Καζάλ θα αποσπάσει υποψηφιότητα για Χρυσή Σφαίρα Β’ Ανδρικού Ρόλου.
Ο Λιουμέτ θυμάται χρόνια μετά πως «Αυτό που λάτρεψα στον Τζον Καζάλ ήταν ότι είχε μέσα του μια βαθιά θλίψη. Δεν μπόρεσα ποτέ να καταλάβω από πού προερχόταν. Αλλά ήταν παντού, σε κάθε του λήψη».
Τελευταία του ταινία θα είναι ο «Ελαφοκυνηγός» (1978) του Μάικλ Τσιμίνο, όπου ο Τζο θα παίξει τον Σταν, τον δειλό της παρέας που εγκαταλείπει το χαλυβουργείο για τον πόλεμο του Βιετνάμ. Ο Καζάλ ήταν πολύ αδύναμος όταν ξεκίνησαν τα γυρίσματα και γι’ αυτό ο Τσιμίνο φρόντισε οι δικές του σκηνές να γυριστούν πρώτες. Ο σκηνοθέτης γνώριζε πως ο ηθοποιός του πέθαινε από καρκίνο και έδωσε τις δικές του μάχες με το στούντιο, που ήθελε να τον αντικαταστήσει άμεσα. Η Μέριλ Στριπ απείλησε να παραιτηθεί αν τον έδιωχναν και ο ΝτεΝίρο πλήρωσε από την τσέπη του την αμοιβή για τα έξοδα ασφάλισης του Καζάλ, για να φύγει ευτυχισμένος από τη ζωή λίγο μετά το πέρας των γυρισμάτων.
Στη «Σκυλίσια Μέρα», ο Πατσίνο κυνηγούσε τον Λιούμετ από πίσω για να δώσει στον κολλητό του μια ευκαιρία να περάσει από οντισιόν για συμπρωταγωνιστής του. Και βεβαίως το «ναι» του σκηνοθέτη δικαίωσε την επιλογή του και με το παραπάνω! Όταν τον είδε στην οντισιόν, κατάλαβε ότι ο Πατσίνο είχε δίκιο: δεν τον πρότεινε γιατί ήταν κολλητός του, αλλά καταπληκτικός ηθοποιός. Ο Αλ εξάλλου που το μόνο που ήθελε εκείνη την εποχή ήταν να συνεργάζεται με τον Καζάλ…
Παρά το γεγονός ότι ο Τζο δεν αναγνωρίστηκε ποτέ από την Ακαδημία, προκαλούσε τον σεβασμό και τον θαυμασμό όλων των συνεργατών του. Η Μέριλ Στριπ τον χαρακτήριζε «μονομανή» με τη δουλειά του και ήταν εξαιτίας αυτής της εμμονής του που μπορούσε να εκμαιεύει καλύτερες ερμηνείες από τους συμπρωταγωνιστές του.
Η συνεργασία Καζάλ και Πατσίνο απέδωσε εξάλλου μια σκηνή κινηματογραφικής ανθολογίας που ήταν όλη απαύγασμα της αυτοσχεδιαστικής δεινότητας του Τζο. Είμαστε στη «Σκυλίσια Μέρα» και ο Πατσίνο ρωτά τον Καζάλ σε ποια χώρα θα ήθελε να ταξιδέψει αν μπορούσε. Ο Καζάλ απαντά «Γουαϊόμινγκ»! Ο Λιούμετ δεν κατάφερε να συγκρατήσει το γέλιο του, αλλά ευτυχώς δεν πέρασε στην ηχητική μπάντα. Ο Πατσίνο μπόρεσε να παραμείνει ψύχραιμος, παρά το ελαφρύ μειδίαμα στη χείλη του που κατέγραψε ο φακός, και του απάντησε κανονικά, ενημερώνοντας τον Καζάλ ότι το Γουαϊόμινγκ δεν είναι χώρα!
Τα προσωπικά ίχνη του Καζάλ ανασυγκροτούνται μάλιστα μόνο από διηγήσεις άλλων, καθώς ο Τζο δεν έδωσε ποτέ καμιά συνέντευξη, δεν εμφανίστηκε στην τηλεόραση και δεν είχε πάρε-δώσε με τον Τύπο. Έκτος από τα δροσιστικά ποτά που τον είδαν να σερβίρει στους ταλαίπωρους ρεπόρτερ στα πλατό του «Ελαφοκυνηγού» λίγο πριν από τον θάνατο του…
Ο κεραυνοβόλος έρωτας με τη Μέριλ Στριπ
O Καζάλ είχε κερδίσει την αναγνωρισιμότητα ως Φρέντο Κορλεόνε μέχρι το 1976, όταν επέστρεψε στο θέατρο. Σαραντάρης εκείνος και φτασμένος, βάζει στο στόχαστρο την 27χρονη ξανθιά συμπρωταγωνίστριά του που έμελλε να γίνει μια από τις μεγάλες κυρίες της έβδομης τέχνης.
Τηλεφωνεί μάλιστα στον Πατσίνο και του εξομολογείται αμέσως τον έρωτά του για «την καλύτερη ηθοποιό που υπήρξε ποτέ». Σύντομα έγιναν ζευγάρι (αμέσως μετά την πρεμιέρα!) και εξίσου γρήγορα θα συγκατοικήσουν. Ο έρωτάς τους ήταν να καταλήξει μάλιστα στην εκκλησία, αν δεν επενέβαινε η τραγική μοίρα: ο Καζάλ διαγνώστηκε με καρκίνο στους πνεύμονες και οι γιατροί δεν του έδιναν ελπίδες.
Παρά ταύτα, ο Τζο ήταν αποφασισμένος να δώσει την άνιση μάχη. Γίνεται δεκτός στο καστ του «Ελαφοκυνηγού», πλάι στον Ρόμπερτ Ντενίρο και τη Μέριλ Στριπ, που ξέρουν πως είναι στα τελευταία του αλλά δεν λένε τίποτα, μιας και λόγω του κόστους ασφάλισης των ηθοποιών οι παραγωγοί της ταινίας θα τον απέλυαν.
Τα νέα μαθεύτηκαν και το στούντιο τον ήθελε τώρα εκτός ταινίας! Ο Καζάλ κόντεψε να χάσει τον τελευταίο ρόλο της ζωής του. Παρενέβη όμως η Μέριλ Στριπ, η οποία απείλησε ότι θα έφευγε κι εκείνη, όπως έκανε και ο Μάικλ Τσίμινο! Αν δεν πλήρωνε πάντως κρυφά ο ΝτεΝίρο τα έξοδα της ασφάλισης του Καζάλ, οι παραγωγοί δεν θα υποχωρούσαν.
Παρά την οφθαλμοφανή αδυναμία του, η ασθένεια δεν επηρέασε καθόλου τον επαγγελματισμό του Καζάλ και για μια ακόμα φορά η ερμηνεία του απέσπασε εξαιρετικές κριτικές. Όλες οι σκηνές του γυρίστηκαν πρώτες και έπειτα από έξι βδομάδες, ο Καζάλ και η Στριπ άρχισαν να προετοιμάζονται για τον τελικό αποχαιρετισμό.
«Δεν έχω ξαναδεί ποτέ τέτοια αφοσίωση σε έναν άνθρωπο που χανόταν μέρα με τη μέρα», είπε συγκινημένος ο Αλ Πατσίνο, που δεν έβγαινε από το νοσοκομείο. «Το να βλέπεις τη Μέριλ απορροφημένη σε μια τόσο αλτρουιστική πράξη αγάπης ήταν συνταρακτικό». Εκείνη όμως δεν είχε συνειδητοποιήσει ακόμα τι γινόταν: «Ήμουν τόσο κοντά του που δεν είχα προσέξει τη φθορά. Ο θάνατός του ήταν ένα φοβερό σοκ για μένα. Δεν το περίμενα καθόλου».
Η Στριπ τον ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα. Το ίδιο και εκείνος. «Δεν έμοιαζε με κανέναν που είχα ήδη γνωρίσει», εξομολογήθηκε αργότερα η ίδια. «Ήταν ιδιαίτερος, με μια ανθρωπιά και περιέργεια για τους συνανθρώπους του, μια συμπόνια». Η σχέση τους έγινε γνωστή αμέσως, μιας και εκείνη ήταν η πιο ταλαντούχα της γενιάς της και εκείνος ένα ακατέργαστο διαμάντι της υποκριτικής.
Όλα πήγαιναν καλά μέχρι εκείνον τον Μάιο του 1977, όταν ο Καζάλ χάνει κάποιες πρόβες της νέας του παράστασης λόγω μιας ξαφνικής αδιαθεσίας. Λίγες μέρες αργότερα, μαθαίνει τα νέα: πάσχει από μεταστατικό καρκίνο του πνεύμονα, που πλέον έχει πάει στα οστά. Η Μέριλ Στριπ δεν υπέκυψε στην απόγνωση. Τον κοίταξε βαθιά μόλις του ξεφούρνισαν τα κακά νέα και τον ρώτησε ατάραχα: «Λοιπόν, πού θα πάμε για φαγητό;»!
Ο Πατσίνο τον πήγαινε στις θεραπείες του, αλλά ο Καζάλ ήθελε διακαώς να επιστρέψει στη δουλειά του. Η Στριπ διαφωνούσε, αλλά για χάρη του πήρε κι εκείνη μέρος στο καστ του «Ελαφοκυνηγού» για να τον προσέχει.
«Με απείλησαν ότι θα σταματούσαν την παραγωγή αν δεν τον έδιωχνα», εξομολογήθηκε χρόνια αργότερα ο Τσιμίνο. «Ήταν απαίσιοι. Πέρασα ώρες στο τηλέφωνο, φωνάζοντας και ουρλιάζοντας για να τους αλλάξω τα μυαλά». Τους τα άλλαξε ο ΝτεΝίρο, που πλήρωσε το κόστος της ασφάλισης (κάτι που δεν παραδέχτηκε ποτέ ανοιχτά).
Μετά την ολοκλήρωση των γυρισμάτων, η Στριπ το μόνο που ήθελε ήταν να σταματήσουν να δουλεύουν για να τον φροντίζει. Τα έξοδα της θεραπείας του ήταν ωστόσο πολλά, κι έτσι εκείνη φεύγει για την Αυστρία για να πάρει μέρος σε μια μίνι σειρά μόνο και μόνο για τα χρήματα.
Όταν επέστρεψε στη Νέα Υόρκη, ο σύντροφος της ήταν πολύ χειρότερα από ό,τι περίμενε. Εξαφανίστηκαν από δημόσια θέα για πέντε μήνες, μακριά από όλους. Εκείνος πονούσε πια αφόρητα και στις αρχές Μαρτίου του 1978 μπήκε στο νοσοκομείο. Εκεί δίπλα του θα γευτεί την πίκρα της απώλειας στις 13 Μαρτίου 1978, όταν ο γιατρός την ενημέρωσε πως ο σύντροφός της δεν ήταν πια στη ζωή.
Ο «Ελαφοκυνηγός» βγήκε στις αίθουσες εννέα μήνες αργότερα και απέσπασε -φυσικά- το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας. Οι συντελεστές είδαν για άλλη μια φορά την Ακαδημία να αγνοεί επιδεικτικά τον Καζάλ για το Όσκαρ Β’ Ανδρικού (δεν ήταν καν προτεινόμενος, όπως δεν ήταν και στον «Νονό ΙΙ», την ώρα που ήταν όλοι οι δευτεραγωνιστές της ταινίας!).
Μετά τον θάνατο του Καζάλ, η Στριπ έπαθε μελαγχολία. Αυτός που της στάθηκε ήταν ο αδερφός της και ένας φίλος του γλύπτης, κάποιος Ντον Γκάμερ. Όλοι έπαθαν σοκ όταν λίγους μήνες αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 1978, έμαθαν ότι η Μέριλ και ο Ντον παντρεύτηκαν! Είπαν πως η Μέριλ είχε τρελαθεί, αλλά η 38χρονη πορεία του γάμου της απέδειξε το ακριβώς αντίθετο. Το ρολάκι που ανέλαβε μάλιστα στον «Ελαφοκυνηγό» για χάρη του Καζάλ θα της άνοιγε διάπλατα την πόρτα του σινεμά.
Υποψήφια για Όσκαρ στην ταινία, την πήραν αμέσως στο «Κράμερ εναντίον Κράμερ», όπου και έγινε σταρ. Και μάλιστα ο Καζάλ χρησιμοποιήθηκε εν αγνοία του για άλλη μια φορά για να βγάλει την καλύτερη δυνατή υποκριτική στη σύντροφό του. Ο Ντάστιν Χόφμαν τη χλεύαζε στα γυρίσματα για τον εραστή της που είχε μόλις πεθάνει προκειμένου να αποδώσει καλύτερα στον ρόλο της! Το «Κράμερ εναντίον Κράμερ» ήταν υποψήφιο για εννιά Όσκαρ και απέσπασε πέντε τελικά, μεταξύ των οποίων Α’ Ανδρικού για τον Χόφμαν και Α’ Γυναικείου για τη Στριπ. Δεκαεννιά υποψηφιότητες για Όσκαρ αργότερα, η Μέριλ είναι για πάντα το κορίτσι εκείνο που τόσο στάθηκε στον Τζον. Ή έτσι τουλάχιστον τη θυμάται ο Πατσίνο.
Ο Τζον Καζάλ άφησε πίσω του μια γενιά επώνυμων θαυμαστών, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται ο Πατσίνο, η Στριπ, ο ΝτεΝίρο, αλλά και οι Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν, Στιβ Μπουσέμι και Σαμ Ρόκγουελ. Και μια χούφτα ρόλων που άλλοι πάσχισαν μια ολόκληρη ζωή να καταφέρουν…
