Η σοβιετική γεώτρηση της Kola εκτός των απίστευτων γεωλογικών ανακαλύψεων, βοήθησε τους επιστήμονες να εντοπίσουν απολιθώματα μονοκύτταρων οργανισμών ηλικίας 2 δισεκατομμυρίων ετών
Λέγεται ότι η ανθρώπινη φυλή ξέρει περισσότερα για ορισμένους μακρινούς γαλαξίες από ό, τι για το έδαφος που βρίσκεται κάτω από τα πόδια της. Στην πραγματικότητα, ενώ το περίφημο διαστημόπλοιο Voyager 1 χρειάστηκε 26 χρόνια για να βγει από το ηλιακό μας σύστημα και να φθάσει 16,5 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από τη Γη, χρειάστηκε περίπου το ίδιο χρονικό διάστημα για την ανθρωπότητα, για να διεισδύσει μόλις 12 χιλιόμετρα μέσα στην επιφάνεια της Γης .
Ενώ οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση συναγωνίζονταν για την εξερεύνηση του διαστήματος, μια διαφορετική, λιγότερο δημοσιοποιημένη κόντρα, πραγματοποιήθηκε μεταξύ των ισχυρότερων γεωτρυπάνων των δύο εθνών. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και στις αρχές της δεκαετίας του 1960, οι Αμερικανοί και οι Σοβιετικοί άρχισαν να σχεδιάζουν ξεχωριστές προσπάθειες για τη διεισδύσουν όσο το δυνατόν βαθύτερα στο φλοιό της Γης, το βραχώδες κέλυφος που περιλαμβάνει τα εξωτερικά 30-50 χιλιόμετρα από τη συνολική απόσταση των 6.730 χιλιομέτρων από τον πυρήνα του πλανήτη μας.
Το αμερικανικό “Project Mohole”, που ήταν εγκατεστημένο στα ανοικτά των ακτών του Ειρηνικού του Μεξικού, διεκόπη το 1966 λόγω έλλειψης χρηματοδότησης, αλλά αποτέλεσε σημαντικό προηγούμενο για μελλοντικά προγράμματα γεωτρήσεων. Οι Σοβιετικοί, χάρη στο σχεδιασμό του Διατμηματικού Επιστημονικού Συμβουλίου για τη Μελέτη του Εσωτερικού της Γης και Υπερβαθέων Γεωτρήσεων, είχε μεγαλύτερη επιτυχία. Από το 1970 έως το 1994 το τρυπάνι τους στη χερσόνησο Κόλα με αργές και προσεκτικές κινήσεις δημιούργησε ένα απίστευτο ρεκόρ: τη βαθύτερη τρύπα στον κόσμο.
Στην πραγματικότητα, η γεώτρηση της Κόλα αποτελείται από αρκετές τρύπες που διακλαδώνονται γύρω από μία κεντρική τρύπα. Η βαθύτερη από αυτές, που ονομάζεται “SG-3”, μέτρα μόλις 23 εκατοστά σε διάμετρο, αλλά επεκτείνεται 12.226 μέτρα μέσα στη Γη. Αυτό είναι περίπου το ένα τρίτο της διαδρομής μέσα από τον ηπειρωτικό φλοιό που βρίσκεται κάτω από τη Βαλτική. Για να ανταποκριθεί η γεώτρηση στους επιστημονικούς στόχους και να παρέχει μια σχεδόν συνεχή ματιά στο προφίλ του φλοιού, οι Σοβιετικοί είχαν αναπτύξει μέσα για να μπορούν να λάβουν άμεσες φυσικές μετρήσεις στο κάτω μέρος της γεώτρησης.
Η συσκευή γεώτρησης είχε έτσι τη δυνατότητα για μεγαλύτερη ακρίβεια στις μετρήσεις αφού τα δείγματα πετρωμάτων αν έπρεπε να ανέβουν στην επιφάνεια, θα παραμορφώνονταν κάτω από την απίστευτη εσωτερική πίεση. Περιττό να πούμε ότι, το έργο παρήγαγε τεράστια ποσά γεωλογικών δεδομένων, τα περισσότερα εκ των οποίων απέδειξαν πόσο λίγα γνωρίζουμε για τον πλανήτη μας.
Η μελέτη της Γης συχνά περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό στις παρατηρήσεις της επιφάνειας και τις σεισμικές έρευνες, αλλά η γεώτρηση της Kόλα επέτρεψε μια άμεση ματιά στη δομή του φλοιού και επιβεβαίωσε ή απέρριψε διάφορες θεωρίες των γεωλόγων. Ένα από τα πιο εκπληκτικά ευρήματα ήταν η απουσία της μετάβασης από τον γρανίτη στον βασάλτη, κάτι το οποίο οι επιστήμονες πίστευαν για καιρό ότι υπήρχε μεταξύ τριών και έξι χιλιομέτρων κάτω από την επιφάνεια. Γνωστή για τους γεωλόγους ως «Ασυνέχεια Conrad», αυτή η μετάβαση στα είδη των βράχων επιβεβαιωνόταν από τα αποτελέσματα των ερευνών σεισμικής ανάκλασης.
Αν και η ασυνέχεια έχει ανιχνευθεί κάτω από όλες τις ηπείρους, το τρυπάνι στην Κόλα δεν συνάντησε ποτέ στρώμα βασάλτη. Αντ `αυτού, τα γρανιτικά πετρώματα βρέθηκαν να επεκτείνονται πέρα από το σημείο των δώδεκα χιλιομέτρων. Αυτό οδήγησε στο συμπέρασμα των επιστημόνων ότι τα αποτελέσματα της σεισμικής ανάκλασης οφείλονταν σε μεταμορφωσιγενή αλλαγή στο βράχο (δηλαδή από την έντονη θερμότητα και την πίεση), και όχι σε αλλαγή στον τύπο του βράχου όπως πιστευόταν μέχρι τότε.
Και αν η μη ύπαρξη ενός ολόκληρου στρώματος του φλοιού της Γης δεν είναι σημαντική έκπληξη, ρωγμές των βράχων πολλά χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια, βρέθηκαν να είναι γεμάτες με νερό. Ενώ το ελεύθερο νερό υποτίθεται ότι δεν υπάρχει σε τέτοια μεγάλα βάθη, οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτές οι αποθήκες ύδατος αποτελούνται από άτομα υδρογόνου και οξυγόνου που έχουν συμπιεστεί από την τεράστια πίεση του περιβάλλοντα βράχου και διατηρούνται κάτω από την επιφάνεια λόγω του στρώματος του αδιαπέραστου πετρώματος που βρίσκεται παραπάνω.
Αλλά η πιο ενδιαφέρουσα ανακάλυψη που έγινε από τους ερευνητές της γεώτρησης της Κόλα είναι αναμφίβολα η ανίχνευση βιολογικής δραστηριότητας σε βράχους πάνω από δύο δισεκατομμυρίων ετών. Η σαφέστερη απόδειξη της ζωής ήρθε με τη μορφή μικροσκοπικών απολιθωμάτων: τα διατηρημένα απομεινάρια είκοσι-τεσσάρων ειδών μονοκύτταρων θαλάσσιων φυτών, αλλιώς γνωστών ως πλαγκτόν. Συνήθως απολιθώματα μπορούν να βρεθούν πχ σε ασβεστόλιθο, ωστόσο αυτά τα «μικροαπολιθώματα» ήταν καλυμμένα από οργανικές ενώσεις που παρέμειναν ανέπαφες παρά τις ακραίες πιέσεις και τις θερμοκρασίες του περιβάλλοντος πετρώματος.
Ενώ τα δεδομένα που παρήχθησαν από το έργο της γεώτρησης της Κόλα εξακολουθούν να αναλύονται, η ίδια η γεώτρηση αναγκάστηκε να σταματήσει στις αρχές του 1990 όταν συνάντησε απροσδόκητα υψηλές θερμοκρασίες. Ενώ η βαθμίδα θερμοκρασίας ήταν σύμφωνα με τις προβλέψεις μέχρι τα 3.000 μέτρα, οι θερμοκρασίες μετά από αυτό το σημείο αυξήθηκαν με υψηλότερο ρυθμό έως ότου έφθασαν στους 180 °C στο κάτω μέρος της οπής.
Αυτό αποτέλεσε μια σημαντική διαφορά από τους αναμενόμενους 100 ° C . Επίσης απροσδόκητη ήταν η μείωση στην πυκνότητα του πετρώματος μετά τα πρώτα 4.500 μέτρα. Πέρα από αυτό το σημείο ο βράχος είχε μεγαλύτερο πορώδες και διαπερατότητα που, σε συνδυασμό με τις υψηλές θερμοκρασίες, προκάλεσε μια συμπεριφορά του βράχου που έμοιαζε περισσότερο σε πλαστικό παρά σε ένα στερεό κάνοντας τη γεώτρηση σχεδόν αδύνατη. Σήμερα υπάρχουν μόνο συντρίμμια στο χώρο γεώτρησης, όπως φαίνεται στις φωτογραφίες και τίποτε δεν θυμίζει την τεράστια επιστημονική αξία του εγχειρήματος.
Ένα αποθετήριο από τα πολλά δείγματα του πυρήνα της Γης υπάρχει στην πόλη Zapolyarny γνωστή για το ορυχείο νικελίου της, περίπου δέκα χιλιόμετρα νότια από την τρύπα. Για τη φιλόδοξη αποστολή του και τη συμβολή του στην γεωλογία και τη βιολογία, η γεώτρηση της Κόλα παραμένει ένα από τα πιο σημαντικά απομεινάρια της επιστήμης της σοβιετικής εποχής.
