Πέντε Ερωτικά του Νίκου Εγγονόπουλου

Εραστές

ΠΟΙΗΜΑ ΠΟΥ ΤΟΥ ΛΕΙΠΕΙ Η ΧΑΡΑ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΣΕ
ΓΥΝΑΙΚΑ ΥΠΕΡΟΧΗ ΔΩΡΗΤΡΙΑ ΠΟΘΟΥ ΚΑΙ ΓΑΛΗΝΗΣ

αφού το θέλεις
γυναίκα αρμονική κι’ ωραία
έτσι καθώς ένα βράδυ του Μαϊού ετοποθέτησες απλά κι’ ευγενικά
μιαν άσπρη ζωντανή γαρδένια
ανάμεσα στα νεκρά λουλούδια
μέσα στο παλιό — ιταλικό μου φαίνεται — βάζο με παραστάσεις
γαλάζιες τεράτων και χιμαιρών
έλα
πέσε στα χέρια μου
και χάρισέ μου
— αφού το θέλεις —
τη θλίψη του πρασίνου βλέμματός σου
την βαθειά πίκρα των κόκκινων χειλιών σου
τη νύχτα των μυστηρίων που είναι πλεγμένη μέσα στα μακρυά
μαλλιά σου
τη σποδό του υπέροχου σώματός σου

ΚΗΠΟΙ ΜΕΣ’ ΣΤΟ ΛΙΟΠΥΡΙ

το λευκό σώμα αυτής της γυναικός
φωτίζονταν
εκ των έσωθεν
μ’ ένα φως τόσο λαμπρό
ώστε
εδέησε
να πάρω τη λάμπα
και να την
ακουμπήσω
χάμω στο πάτωμα
που
να μπορέσουνε
οι σκιές
των δύο τόσο ευγενικών μας σωμάτων
να προβληθούν
στον
τοίχο
με μίαν ιερατικότητα βιβλική

η λάμπα έκαιε συνεχώς
— η πηγή του πετρελαίου είτανε ανεξάντλητη —
όλη τη νύχτα
την ακόλουθη μέρα
κι’ όλη την επόμενη νύχτα
χάμω στο πάτωμα
πάνω στα πλούσια
στοιβαγμένα
χαλιά
τα ωραιότερα φρούτα
τα λαμπρότερα λουλούδια
— όπου επικρατούσαν
οι πικροδάφνες
άσπρες και ρόδινες —

η ατμόσφαιρα — συμβολική — από ένα κίτρινο :
ένα κίτρινο χρυσό

ΕΛΕΟΝΩΡΑ ΙΙ

η νύχτα λύσσαξε στο παραθύρι
αυτά είναι — που λεν — του Διοκλητιανού τα παλάτια;
Ακολουθώ τα ίχνη του βλέμματός σου πάνω στη θάλασσα
οι μυστικές χαρές του σώματός σου είναι ξαπλωμένες
πάνω στα βράχια στο περιγιάλι
ο ήλιος έζωσε μέσα στα μάτια τα πιο ψηλά του κυπαρίσσια
ας προσχωρήσουμε στις μουσικές των τροπικών
τ’ άυλα λόγια πόθου και πίστεως γρηγορούν
Αμαληκίται γρηγορούν
τ’ άλογα που καλπάζουν
τ’ αμάξι άφησε τώρα το δρόμο και προχωρεί στην καρδιά του δάσους
ταχύτης και αδράνεια
κόρη της Αλασίας ωραιοτική
υπερφίαλοι κι’ αλαζόνες και βέβηλοι ερασταί
— όμως ερασταί —
εδώ εγκατεστάθηκαν υδραυλικά πριόνια ανάμεσα στο χώμα
το κόκκινο και το πράσινο των πεύκων
εκεί το τέμενος της Σοφίας
πιο πέρα το γεφύρι το κάστρο η σπηλιά
που ζούμε
τα σώματά μας θα χαθούν θα σβύσουν
από μας θα μείνει μέχρι της συντελείας των αιώνων
αυτό το «σε αγαπώ» που σου ψιθύρισα στις ώρες μας τις πιο κρυφές

ΤΟ ΧΕΡΙ

εις Ανδρέαν Εμπειρίκον

ωραίο δίχτυ
που έπλεξεν η
κόρη
η κόρη-τέκτων
ορθή ως
στέκονταν εις το παράθυρο του Αναπλιού
ωραίο δίχτυ
φιλόξενο
ωσάν καλός θεός
ισχυρό
σαν τα’ άσπρα πλήκτρα
της χαράς
ωραίο δίχτυ
που έβαψε
με το χρώμα των ματιών της
και μύρωσε
με τ’ άρωμα των πλούσιων μαλλιών της
η κόρη που εστέκονταν
ορθή
εις το παράθυρο του Αναπλιού

ωραίο δίχτυ
ωραία κόρη
ωραίο παράθυρο που φώτιζες
μέσα στη νύχτα
τ’ Αναπλιού
ωραίο παράθυρο που φώναζες
ωραία κόρη που φώτιζες
ωραίο δίχτυ
μέσα στο χρώμα
τ’ Αναπλιού
ωραίο δίχτυ
γύρω τρογύρω
εις τον λαιμό μου
είτανε
κόρη
τα ωραία μαλλιά
σου
καθώς τα έπλεκες
εις το παράθυρο
μέσα στο φως

ωραία νύχτα
μέσα στο
βλέμμα σου
είτανε κόρη
καθώς τη ζήσαμε
τρελλοί από έρωτα
γυμνοί θεόγυμνοι
τρελλοί από έρωτα
— μια νύχτα έρωτος —
μέσα στο
δίχτυ
του Αναπλιού

Η επιστροφή των πουλιών (1946)

Η ΝΕΑ ΛΑΟΥΡΑ

οι τεράστιοι θησαυροί
— για τους οποίους τόσα θρυλούνται —
της πτωχής
περιγιαλούς
κόρης
είναι
τα μόνα
χείλη της
τα μόνα
ηδύγευστα χείλη της

πόσο μου λείπουν και πόσο τα νοσταλγώ
— και τα δοξάζω —
σα βρίσκομαι μακρυά
να περιπλανιέμαι
σε τούτα τ’ άχαρα
τ’ απίστευτα ταξείδια
που κάθε τόσο
επιχειρώ

κι’ όμως πόσο τα χαίρομαι
— και τα δοξάζω —
σα βρίσκομαι
κοντά
της

είναι η ζ ω ή

βγαίνει και παίρνει γύρα
σοκάκια
και μαχαλάδες
και με λυγμούς
με φωνάζει
και με ζητά

έλα
μην κάνεις έτσι
είμαστε Έλληνες
συ είσαι
— τι θαύμα! —
μια κόρη
Ελληνίς

όταν κοιμούμαι
τα λουλούδια της αμασχάλης σου
έρχονται
και μου θωπεύουν
όλο το κορμί
και σαν ζωγραφίζω
τότε
έρχονται
τα μάτια σου
τα ωραία
στην άκρια του χρωστήρα μου
και σεργιανίζουν
πάνω
σ’ όλη την επιφάνεια
του μουσαμά

για να ξέρης :
σ’ έχω κάνει αθάνατη

Ελευσίς (1948)

Πηγή: pteroen.wordpress.com

Το διαβάσαμε εδώ

ΝΙΚΟΣ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ

(21 Οκτωβρίου 1907 – 31 Οκτωβρίου 1985)

Ποιητής και ζωγράφος, ο Νίκος Εγγονόπουλος είναι ο κυριότερος εκπρόσωπος του Σουρεαλισμού ή Υπερρεαλισμού στην Ελλάδα. Σπούδασε ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών με δάσκαλο τον Παρθένη. Υπήρξε, μαζί με τον Τσαρούχη, μαθητής και συνεργάτης του Φώτη Κόντογλου, που τον μύησε στο πνεύμα και την τεχνική της βυζαντινής ζωγραφικής. Ταξίδεψε σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες. Το 1967 διορίστηκε καθηγητής στη έδρα ζωγραφικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Συμμετείχε ενεργά στα καλλιτεχνικά δρώμενα του τόπου με τις εκθέσεις που διοργάνωσε, τις σκηνογραφικές του δημιουργίες για το θέατρο και τις ρηξικέλευθες ποιητικές του συλλογές (Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν, 1938, Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής, 1939).

Μαζί με τον φίλο του Ανδρέα Εμπειρίκο, είναι οι κυριότεροι εκπρόσωποι του Υπερρεαλισμού στην ποίηση.

Ελληνικά και σουρεαλιστικά στοιχειά του έργου του

Εγγονόπουλος, «Ποιητής και ήρωας»

Η ελληνική μυθολογία, η Βυζαντινή παράδοση, ξεσηκωμός, οι νησιώτες καπεταναίοι, οι φουστανελοφόροι, οι αρματολοί, οι ευρωπαίοι φιλέλληνες θα πάρουν σάρκα και οστά, σαν χρώματα εικόνες και καταστάσεις σ’ έναν ορμητικό χείμαρρο, ζωγραφικής και ποιητικής δημιουργίας.

Κοντά στον Παρθένη μελετά τη φύση, νιώθει τη σημασία του χρώματος και της γραμμής. Τον μύησε στην έννοια των αναζητήσεων του Μανέ, τα επιτεύγματα του Σερά, στις κατακτήσεις του Σεζάν, στον Θεοτοκόπουλο. Παρακολουθώντας την πορεία του υπερρεαλισμού στην Ευρώπη, πηγαίνοντας σε εκθέσεις υπερρεαλιστών όντας στο Παρίσι γοητεύεται από τον Ντε Κήρικο, μαθαίνει για τον Κλεέ, εκτιμά τον Νταλί.

Η άγνοια του Δυτικού κόσμου για την νεοελληνική πραγματικότητα συμβάλλει στη βαθιά ελληνικότητα των έργων του. Γυρνά όλη την Ελλάδα και Βυζαντινά κατάλοιπα κι έτσι δημιουργεί πίνακες με αρχοντικά και απλά σπίτια της Ελλάδας.

Εκτός απ’ τα “Βυζαντινής” τεχνοτροπίας έργα του και τις αγιογραφίες του, σ’ όλο το έργο του βλέπουμε στοιχεία της Βυζαντινής παράδοσης, ακόμα και στους πιο σουρεαλιστικούς του πίνακες.

1.Ντε Κήρικο, Οι ανησυχητικές μούσες 2.Εγγονόπουλος, Δήλος

Η ζωγραφική του Εγγονόπουλου μας προτείνει μια ελληνική εκδοχή του μεταφυσικού τοπίου του Ντε Κήρικο ενοικημένο από μυστηριώδη, αλλά αβλαβή φαντάσματα της μεσημβρίας. Ο Εγγονόπουλος υιοθετεί τους κώδικες του Ντε Κήρικο, αλλά και τους εξελληνίζει, επιλέγοντας στοιχεία από την Ελληνική ιστορία: σπασμένα μάρμαρα, αγάλματα, αλλά και μορφές που θυμίζουν αγωνιστές του ?21. Η συνύπαρξη όλων αυτών των στοιχείων δημιουργεί περίεργα συναισθήματα και αυτό ακριβώς επιδιώκει ένας υπερρεαλιστής καλλιτέχνης. Ο τρόπος που ζωγραφίζει τις μορφές του, αλλά και τα χρώματα που χρησιμοποιεί θυμίζουν τη μαθητεία του πλάι στον Κόντογλου και τη γνώση της βυζαντινής μορφολογίας της τεχνικής.

Το ονειρικό, το παράλογο, το αυτόματο (τυχαία και άσχετα μεταξύ τους αντικείμενα όπως και η αυτόματη γραφή στην ποίηση) είναι βασικά στοιχεία του έργου του.

Συναντάμε πρόσωπα απροσδιόριστα, χωρίς χαρακτηριστικά που κινούνται σε χώρους γνώριμους αλλά όχι συγκεκριμένους, πραγματικούς όμως, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με τους μεταφυσικούς, «τεχνητούς» χώρους των ευρωπαίων σουρεαλιστών. Οι μορφές του μοιάζουν να παίρνουν μέρος σε μια θεατρική παράσταση ονειρική κινούνται άλλοτε με αργή επισημότητα, άλλοτε με ηρωική ορμή, η κινούν άγαρμπα τα υπερτροφικά τους πόδια και τα ανάλαφρα σαν φτερά χέρια τους.

Συχνά εμφανίζονται σαν μια εντελώς αλλοπρόσαλλη συνάθροιση όντων και πραγμάτων από διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς χώρους σ? ένα αλλόκοτο συνταίριασμα που μόνο στο χώρο των πιο παράλογων ονείρων θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί.

1. Ομηρικό με τον ήρωα 2. Ποιητής και μούσα

Φανταχτερά γυναικεία κοστούμια, φουστανέλες, χλαμύδες κι άλλα ελληνικά στοιχεία ανδρικά και γυναικεία γυμνά σώματα με έντονα τα χαρακτηριστικά του φύλου τους, οι γυναικείες παρουσίες πολύμορφες, αινιγματικές και βαθιά αισθησιακές, κινούνται με άνεση και ζουν διάφορες καταστάσεις ανάμεσα σε αρχαία ερείπια, νεοκλασικά σπίτια, νησιώτικα μπαλκόνια, απροσδιόριστους χώρους, παρμένους από την ελληνική ιστορία και φύση.

Κι όλα αυτά συμβαίνουν με μια παράλογη φυσικότητα και εξοικείωση. Κι ο παραλογισμός εξακολουθεί. Σώματα έχουν για κεφάλι μια αιολική άρπα, λουλούδια, κλουβί πάπυρο. Άλλοτε βλέπουμε αντικείμενα με συμβολική ή καμία σημασία και άσχετα με τα πρόσωπα ή όσα διαδραματίζονται. Υπάρχει ένα αστέρι κάτω, ένας μύλος του καφέ, γεωμετρικά σχήματα, ναζιστικά κράνη, ρολόγια. Όλα αυτά, εκτός απ? το ότι συμβάλλουν στη σύνθεση και τη χρωματική ισορροπία τονίζουν και τον παραλογισμό της ζωής, αλλά και του θανάτου που συμβαίνει παρά τη θέληση και τα όνειρα του ανθρώπου, παράκαιρα συχνά και αδικαιολόγητα.

Ο έμφυτος και όχι τεχνητός υπερρεαλισμός του Εγγονόπουλου δημιουργεί έναν ελληνικό υπερρεαλισμό, δίνοντας στο διεθνή περισσότερα λογικά και ανθρώπινα στοιχεία, με πρόσωπα από την ελληνική μυθολογία και ιστορία με χρώματα όπως αυτά κάτω απ? τον ελληνικό ουρανό, συμμετρία και ζύγισμα, παλμό και ορμητική κίνηση στις συνθέσεις του. Φανερή είναι η αποθέωση του ανθρώπινου σώματος, αφού δεν υπάρχουν καν τα πρόσωπα τους. Γυναικεία στήθη γεμάτα ερωτισμό, γυμνασμένα ανθρώπινα σώματα σε πρώτο πλάνο. Όλα τα άλλα στοιχεία έρχονται σε 2η μοίρα, είναι φόντο ή γεμίζουν γωνίες. Άλλο ελληνικό στοιχείο είναι η έλλειψη αχανών χώρων και υπερφυσικών τοπίων, που εκμηδενίζουν με την κλίμακα τους τον άνθρωπο. Όλα, όπως στην ελληνική φύση, είναι ντεκόρ που πλαισιώνει τον άνθρωπο. Στο διεθνή σουρεαλισμό ο χώρος, αχανής και ψευδαισθησιακός είναι περισσότερο σημαντικός από την ίδια την ανθρώπινη μορφή.

1. Θέτις και Πηλεύς 2. Σύνθεση με τον Ερμή

Ο καλλιτέχνης υπήρξε πάντα ανατρεπτικός και αντικομφορμιστικός. Το έργο του κρίθηκε και κατακρίθηκε από κοινό και κριτικούς που δεν γνώριζαν τον υπερρεαλισμό και δεν ήταν έτοιμοι να τον δεχτούν. Πικράθηκε αλλά δεν υποχώρησε ποτέ. Τελικά αναγνωρίστηκε, αφού πάνω απ’ όλα υπήρξε αυθεντικός.

 

Πηγή: hartmag.gr

o-klooun.com