Γεννήθηκε στην Καστοριά, σ’ ένα ευτυχισμένο σπιτικό που βρίσκονταν ανάμεσα στην πλατεία της Λιάτσενας και τον αυλόγυρο του Βυζαντινού ναού των Αγίων Αναργύρων. Τα παραθύρια του έβλεπαν την βορεινή μεριά της λίμνης και την συνοικία Απόζαρι. Εδώ ακούστηκαν τα πρώτα της κλάματα. Απαραίτητητη τέτοιες ώρες η έμπειρη γειτόνισσα και μαμή. Ηταν η Μαλεγκάνενα που έφθασε να βοηθήσει, να λευτερώσει την ετοιμόγεννη, 25 Σεπτεμβρίου. Την επομένη, οι γονείς της καλέσανε τον παπα Σωτήρη για να διαβάσει ευχές στην νεογέννητη και ν’ αγιάσει το νερό, για 40 μέρες.
Οι δυό της γιαγιάδες είχαν ετοιμάσει τις μικρές προικοπούλες, το λευκό σκουφάκι, το παπλωματάκι, τα μωρουδίστικα χειροποίητα εσώρουχα. Τρείς μέρες μετά, δίπλα στη κούνια της, αφήσανε χρυσαφικά, ψωμί, ζάχαρι, κρασί – τα δώρα – που προορίζονταν για τις μοίρες, την Κλωθώ, τη Λάχεση και την Ατροπό, περιμένοντάς τες για να δώσουνε και κείνες τις ευχές τους. Ως φαίνεται, η Ιφιγένεια προικίστηκε με μοναδικά και ακριβά χαρίσματα, που την συνόδευαν σε κάθε στάδιο της ζωής. Στα πρώτα της βήματα ήταν οι γονείς νύχτα μέρα και κατόπιν οι γιαγιάδες της Λένκω και Σιάνκω, με τα γλυκομίλητα λόγια. Δίπλα κι οι παππούδες, ο γουναράς Κοσμάς Γυιόκας και ο ζωγράφος κυρ Χατζηαθανάσιος που την μαθαίνανε μαζί μ’ όλα τα εγγονάκια γύρω – γύρω, γλωσσοδέτες, ποιήματα, παραμύθια και ιστορίες απ’ τα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα.
Τα πρώτα θεμέλια, αποκτήθηκαν μεσ’ στο ζεστό οικογενειακό περιβάλλον κι όλοι είχανε προσφέρει με την αγάπη τους από κάτι, για την μελλοντική της πορεία, μέρα με τη μέρα, καθισμένοι γύρω από το καθημερινό οικογενειακό τραπέζι και τ’ αναμμένο τζάκι, όπου ακούγονταν ανάλογα με την εποχή, τα τραγούδια για τα βάγια, τα κόλιεντα, ή τον ερχομό των χελιδονιών και τόσα άλλα.
Τα σχολικά της χρόνια συνδέθηκαν με το Παρθεναγωγείο της μικρής μας πολιτείας, το οποίο βρίσκονταν λίγο πιό πέρα από τον δικό της μαχαλά. Στο τέλος του σχολικού έτους γύριζε τρεχάτη, γεμάτη χαρά δείχνοντας το ενδεικτικό της…πάντα με άριστα. Με τα εφόδια αυτά και το συνεχές ενδιαφέρον, έπεισε τους δικούς της και βρέθηκε ύστερα στην Αθήνα, όπου σπούδασε με υποτροφία στη Χαροκόπειο σχολή.
Η Ιφιγένεια μεγάλωνε κι η τύχη έκλωθε με τα χρωματιστά της νήματα τα μελλούμενα για την καλή ώρα. Το τυχερό, έφτασε στο κατώφλι της. Παντρεύτηκε με τον Γιαννιτσιώτη Γρηγόρη Διδασκάλου, απέκτησε δύο γιούς, τον Γιώργο και την Ακη, μένοντας οριστικά στην νύμφη του Θερμαϊκού, που γίνηκε η δεύτερη πατρίδα της. Εκεί η νεαρή Καστοριανή βρέθηκε σε ανοιχτωτά, περπάτησε στα δικά της μονοπάτια, συναντώντας τους ανθρώπους του στοχασμού, δοκιμάζοντας τις νέες πνευματικές διαδρομές, συναναστρεφόμενη τα νέα πρόσωπα, που είχανε ίδια ενδιαφέροντα για το διάβασμα, τη μάθηση, τη συγγραφή, τη ποίηση, το τραγούδι…
Αριστούχος βγήκε και από τη σχολή μονωδίας του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης, σε ώρες που η Ελλάδα ξανάβρισκε και πάλι το κουράγιο για ζωή, έπειτα από τόσα δεινά, που άφηνε πίσω της.
Γνωριστήκαμε με την Ιφιγένεια, ως μέλη των φιλανθρωπικών και πολιτιστικών συλλόγων, όταν είχε γίνει πιά πασίγνωστη στους Θεσσαλονικείς που τους εντυπωσίασε με το πηγαίο ταλέντο της. Οι κριτικές που γράφτηκαν, αμέτρητες και ενθουσιώσεις.
Το 1961 το ποίημά της «Τριανταφυλλιά», ντύθηκε με την υπέροχη μελωδία του αξέχαστου δασκάλου της μουσικής Βασίλη Δόϊκου, η χορωδία της Καστοριάς βραβεύτηκε – πρώτη – στο Παναθηναϊκό στάδιο, ανάμεσα σε αντάξιες χορωδίες.
Η Ιφιγένεια έβρισκε πάντα χρόνο για την Καστοριά. Οι γυναικείοι σύλλογοι την προσκαλούσαν πάντα στις εκδηλώσεις τους. Οι αίθουσες του Πνευματικού Κέντρου, του Επιμελητηρίου, των κινηματογράφων, ο κήπος του ΗOTEL TSAMIS σε ώρες «Κλήδωνα» συγκέντρωναν πλήθος κόσμου. Εκείνη είχε πάντα το δικό της μοναδικό τρόπο να μαγεύει το κοινό, με τον καρπερό της λόγο, την ευχάριστη φωνή, καθώς αφηγούνταν ή απήγγειλε στίχους των ποιημάτων της.
Στις τοπικές εφημερίδες υπάρχει από παλιά πλήθος λαογραφικών κειμένων και ποιημάτων, που ξεχωρίζουνε, όπως τ’ αστέρια σε καθαρό ουρανό. Τα λόγια από καρδιάς έχουν απόσταση, από τα δημοσιεύματα της τετριμένης καθημερινότητας.
Ετσι ως αναγνώστες γνωρίσαμε πολλοί από μάς, τη δική της Καστοριά, έτσι όπως την βίωσε από μικρή.
Πώς να μήν συγκινηθεί ο αναγνώστης – η αναγνώστρια από τις «παλιές γιάτρισσες», τις «χάντρες και τα καϊσοκόκκαλα», το «καυγά» κι’ όλα όσα αποδίδονται στην Καστοριανή ντοπιολαλιά…
Στο Δεληνάνειο λαογραφικό μουσείο, βρίσκονται φυλαγμένα τ’ ακριβά της ενθύμια, που ο Προοδευτικός Σύλλογος έχει την τιμή, να τα κρατά στις βιτρίνες του. Τα μωρουδιακά της, το νεανικό της ημερολόγιο, τα ωραία φορέματά της, το πορτραίτο που βρίσκεται στο δουξάτο του μουσείου – αρχοντικού – Δεληνάνου, στην οδό Ρήγα Φεραίου.
Το 2001 δημοσίευσε με το ψευδώνυμο Ιφινόη Καστριώτη, νέα συλλογή ποιημάτων της. Οπως έγραφε «γεννηθήκανε χωρίς τίτλο και χωρίς ηλικία. Δεν ήξεραν πως απλώς είχαν αργοπορήσει».
Την ευχαριστούμε από καρδιάς για όσα προσέφερε στο τόπο της, για την γενναιοδωρία, την αισιοδοξία, την φιλοξενία που χαρήκαμε στο σπιτικό της.
Γίνηκε συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο χτές και το σήμερα, προσφέροντας με απλοχεριά τα πανάκριβα δώρα στη γενέτειρά της και τον Ελληνικό κόσμο, ενθύμια που περνούν από γενιά σε γενιά.
Εφυγε χορτάτη από την αγάπη της οικογένειάς της, των παιδιών της των εγγονών και των δισεγγόνων και όλων όσων την γνωρίσανε, αποχαιρετώντας μας στις 27 Σεπτεμβρίου, 2016.
– ταξιδεύοντας στο φώς -.
Μαρούλα Βέργου Γκαμπέση
