Η Ιφιγένεια Διδασκάλου υπήρξε Ελληνίδα ποιήτρια, λυρική τραγουδίστρια και συγγραφέας. Δραστηριοποιήθηκε σε πολλούς πολιτιστικούς και κοινωνικούς συλλόγους και είχε δημοσιεύσει άρθρα σε πολλά περιοδικά και εφημερίδες. Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί σε αρκετές ξένες γλώσσες.
Βιογραφία
Πρώτα χρόνια και σπουδές
Γεννήθηκε στην Καστοριά το 1916. Όταν ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές της, σπούδασε στη Χαροκοπείο Σχολή Οικιακής Οικονομίας και στη συνέχεια έλαβε το πτυχίο υψίφωνης από το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης. Από νεαρή ηλικία κατοικούσε στην Θεσσαλονίκη, στην οποία γίνεται αναγνωρίσιμη ανάμεσα στους συγγραφείς και ποιητές της πόλης, παρόλο που δεν καταγόταν από την συμπρωτεύουσα.
Θεματολογία του συγγραφικού έργου
Αναφέρεται συνήθως για την εργογραφία της πάνω στην μακεδονική λαογραφία, με έναν τρόπο αφήγησης που χαρακτηρίζεται απλός και περιγραφικός. Εκτός από την λαογραφικά στοιχεία που συνέλεξε και απέδωσε στα έργα της, χρησιμοποιούσε στοιχεία της ιστοριογραφίας της Αρχαίας Μακεδονίας. O τρόπος γραφής της χαρακτηρίστηκε από τον κριτικό και συγγραφέα Πέτρο Χάρη ως ομαλός, και παρόλο που χρησιμοποιούσε ομοιοκαταληξία που συνήθως ενοχλεί, κατορθώνε να αποδώσει με λυρικότητα τους στίχους, που θα μπορούσαν να εκφραστούν σε ένα τραγούδι.
Αρθρογραφία και πολιτιστική δραστηριότητα
Είχε δημοσιεύσει πολλά άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες, όπως και σε λογοτεχνικά ημερολόγια. Η πολιτιστική της δραστηριότητα παράλληλα με την συγγραφική υπήρξε αδιάλειπτη στην Θεσσαλονίκη και στην Μακεδονία, τόσο πολύ ώστε να χαρακτηρίζεται ως καθιερωμένη. Έργα της δημοσιεύτηκαν σε λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής, υπήρξε κεντρική ομιλήτρια σε πολλές φιλολογικές εκδηλώσεις της συμπρωτεύουσας, καλεσμένη ως ομιλήτρια σε πολλές πόλεις της Μακεδονίας, υπήρξε μέλος κριτικών επιτροπών απονομής λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών βραβείων, συμμετείχε στις δραστηριότητες πολιτιστικών και φιλανθρωπικών συλλόγων της πόλης, και εκφωνούσε πανηγυρικούς λόγους σε εκδηλώσεις εθνικής μνήμης.
Συμμετοχή σε συλλόγους και άλλες δραστηριότητες
Διετέλεσε ενεργό μέλος πολλών πολιτιστικών συλλόγων της Θεσσαλονίκης, όπως της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητας, και τον σύλλογο Φίλων του Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου Μακεδονίας, του Συλλόγου Καστοριέων Θεσσαλονίκης του Σωματείου Κυριών και Δεσποινίδων Καστοριάς “Το Κέλετρον” και της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης. Είχε επίσης ραδιοφωνική εκπομπή στον τοπικό ραδιοφωνικό σταθμό του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας με κυρίως λαογραφικά και μουσικά θέματα.
Συναυλίες, φιλόμουσες εκδηλώσεις και μελοποίηση ποιημάτων
Διετέλεσε μέλος σε φιλόμουσους συλλόγους, όπως του Συνδέσμου Αποφοίτων Ωδείων. Έχει συμμετάσχει ως σοπράνο σε παραστάσεις όπερας και συναυλίες, όπως στο Βασιλικό Θέατρο Θεσσαλονίκης, στο θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών και σε άλλες χώρους πολιτισμού. Επίσης πολλά ποιήματά της έχουν μελοποιηθεί από Έλληνες μουσουργούς, όπως οι Χρήστος Δέλλας, Βασίλειος Θεοφάνους. και Βασίλης Δόικος.
Τιμητικές διακρίσεις
Στις 29 Δεκεμβρίου 1962, η μελέτη της “Το δημοτικό τραγούδι της Καστοριάς” έλαβε το πρώτο βραβείο από το “Λασκαρίδειο Διαγωνισμό” του Λυκείου των Ελληνίδων. Στις 30 Απριλίου 1969, η Ιφιγένεια Διδασκάλου τιμήθηκε από τον Ροταριανό Όμιλο Θεσσαλονίκης με το χρυσό μετάλλιο για την πνευματική και καλλιτεχνική της δραστηριότητα στη πόλη. Στις 12 Φεβρουαρίου 1979, απονεμήθηκε στην Ιφιγένεια Διδασκάλου το Χρυσό Βραβείο Γραμμάτων, σε ειδική εκδήλωση προς τιμήν της ίδιας, και του ποιητή και κριτικού Τάκη Γκοσιόπουλου, που διοργανώθηκε στην Θεσσαλονίκη από την Μουσική Εταιρεία Βορείου Ελλάδος και υπό την αιγίδα Παμβορειοελλαδικής Ομοσπονδίας Βορειοελλαδικών Σωματείων στο θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Στην ίδια εκδήλωση τιμήθηκαν επίσης ο μουσικός Νικόλαος Αστρινίδης και ο ερευνητής και συγγραφέας Αλέκος Δαφνομήλης.
Το 1997, τιμήθηκε για την προσφορά της λαογραφία και τον πολιτισμό της Βόρειας Ελλάδας από την Ακαδημία Αθηνών, ενώ έχει τιμηθεί τα τελευταία χρόνια από τον Δήμο Θεσσαλονίκης το 2009 και τον Δήμο Καστοριάς το 2010.
Εργογραφία
Παρακάτω παρουσιάζονται ενδεικτικά έργα της λαογράφου και ποιήτριας:
Ποιητικές συλλογές
- «Άνθινες ώρες», εκδ. Τέχνη, 1958, σσ. 45
- «Λυρικός Αμφορέας», εκδ. Κουσκουράς, 1960, σσ. 31
- «Μνήμες και παρουσίες», εκδ. Νικολαΐδης, 1964, σσ. 41
- «Παράθυρο στον ουρανό», εκδ. Νικολαΐδης, 1966, σσ. 42
- «Χρονικά», εκδ. Αγροτικαί Συνεταιριστικαί, 1969, σσ. 28
- «Ελεγείο στον πατέρα», 1976 (Α’ Μομφερράτειο Βραβείο Αθηνών, 1977)
- «Σε τόνο προσωπικό», 1982
Πεζογραφία
- «Καστοριανά» (ηθογραφίες), εκδ. Τέχνη, 1959, σσ. 119
- «Απλός κόσμος: διηγήματα», εκδ. Νικολαϊδης, 1963, σσ. 86
- «Στα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα» (διηγήματα), 1989
Μελέτες
- «Το δημοτικό τραγούδι της Καστοριάς», Σειρά Μακεδονική Εστία 2, Αθήνα: Μακεδονική Εστία, 1963 (Α’ Βραβείο Λασκαρίδειου Διαγωνισμού, 1962)
- «Ο ποιητής Τάκης Γκοσιόπουλος», 1968
- «Καστοριά, πατρίδα μου» (λαογραφία), 1976
- «Τόποι και τραγούδια της Μακεδονίας» (ανθολογία), 1976
- «Η γυναίκα της Πίνδου», Θεσσαλονίκη: Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης, 1975
- «Η πρώτη εγκυκλοπαίδεια της Θεσσαλονίκης Θ. Κοντέου και ο Γενικός Διευθυντής της λογοτέχνης και κριτικός Τάκης Π. Γκοσιόπουλος», [Μελέτη, Έρευνα], Θεσσαλονίκη: [άγνωστος], 1983, σ. 39
- «Μια γνωριμία με τον ποιητή Τάκη Γκοσιόπουλο, Παρουσίαση», Θεσσαλονίκη: [άγνωστος], 1984
- «Ιστορίες και παραδόσεις της Μακεδονίας», Θεσσαλονίκη: Ζattas Publications, 2010
Διάφορα
- «Από την πολιτιστική ανάπτυξη της δυτικής Μακεδονίας», Σειρά Πανδυτικομακεδονικό Συνέδριο 1, Θεσσαλονίκη: Ομοσπονδία Δυτικομακεδονικών Σωματείων Θεσσαλονίκης, 1987
Βιβλιογραφικές αναφορές
- Αλεξάνδρα Παραφεντίδου, Τρεις ποιηταί της Θεσσαλονίκης Γιώργος Θ. Βαφόπουλος, Τάκης Π. Γκοσιόπουλος Ιφιγένεια Γ. Διδασκάλου: Μελέτη, χ.έ., Θεσσαλονίκη: 1968.
- Αλέκος Δαφνομήλης, Τάκης Γκοσιόπουλος και Ιφιγένεια Διδασκάλου δύο πολύπλευρα πνευματικά αναστήματα του βορειοελλαδικού χώρου: Παρουσίαση – μελέτη, εκδ. Μουσική Ἑταιρεία Βορείου Ἑλλάδος, Θεσσαλονίκη: 1979.
Από wikipedia
Ακολουθούν ποιήματα της Ιφιγένειας Διδασκάλου τη συλλογή Άνθινες ώρες (1959)
Από translatum.gr
Άνθινες ώρες
Άνθινες ώρες να χαρώ, αγάπη, μ’ έχει στείλει,
τριαντάφυλλα ανοιξιάτικα, ήλιο λαμπρό τ’ Απρίλη,
κι εγώ, κοντά στην τόση τους αμέτρητη λαμπρότη,
ανθίζω σαν τη μυγδαλιά στη ζεστασιά την πρώτη.
Στοχασμοί
Εσένα συλλογίζομαι, την ανθισμένη ιτιά,
που σκόρπιζα στην άνθινη γιορτή σου με καμάρι,
τον πρώτο πρώτο στοχασμό, μια τρυφερή ματιά
από κλαδάκι σε κλαδί τ’ αγέρι να τα πάρει.
Και να τα φέρει μακρινά σε μια γωνιά της γης
ψηλά από δάση και βουνά, σ’ ενός γιαλού την άκρια
εκεί που κάθε ξύπνημα γλυκόλαλης αυγής
θάφερνε αγάπη στην καρδιά κι όχι του πόνου δάκρυα.
Ο αχός απ’ τα τραγούδια μου —αχ! πόθος μου κρυφός—
στα κλώνια σου ν’ αντάμωνε τον μυρωμένο αγέρα
και νάφτανε ο αντίλαλος του φεγγαριού το φως,
να γίνονταν και ο γιαλός γαλάζιος πέρα ως πέρα.
Τώρα, καθώς σ’ αντίκρισα, δεν πίστευα πως θάσαι
γριά, γυμνή σαν φάντασμα, με κλώνια ξεραμένα∙
τι γίναν τα τραγούδια μου που τ’ άκουγες; Θυμάσαι
τους παιδικούς μου στοχασμούς που πήρες από μένα;
Αγάπη…
Δεν μπόρεσα ποτέ να ξεχωρίσω
και να μετρήσω πόσο σ’ αγαπώ.
Πρωτόγνωρη αγάπη νιώθω,
πώς να σ’ το πω;
Πότε σαν λούλουδο γεμάτο μύρο
πότε σαν ρόδο του Μαγιού κλειστό
πότε σαν χείμαρρος με σέρνει,
πού να πιαστώ;
Και κάθε μέρα κι ώρα που περνάει,
σαν νάναι πρώτη μου φορά τρελή,
ξεχνώ τον κόσμο κι ό,τι θέλω
σ’ ένα φιλί.
Κι έτσι ποτέ μου δεν μαθαίνω τόσο
μήτε κι αν άλλο πόσο σ’ αγαπώ.
Γλυκά πά’ στο κορμί σου γέρνω
για να σου πω:
Καλέ μου, την καρδιά μου πέρα ως πέρα
αγάπης φλόγα καίει και διαπερνά.
Αστείρευτα να λάμπει κάνε
ως τα στερνά!
Επίκληση…
Η νύχτα θάμπωσε κάθε γωνίτσα κι άκρια
σ’ όλη την πόλη, στην ακρολιμνιά
κι άρχισαν απ’ τον ουρανό να πέφτουν δάκρυα,
γύρω ψυχή δεν φαίνεται καμιά.
Κι εγώ, στη διάθεση του σκότους αφημένη
με τ’ όνειρου και της αγάπης τα φτερά,
νιώθω πως είμαι για τον έρωτα πλασμένη
για την κρυφή που πρόσμενες χαρά.
Έλα πριν η βροχή ξεπλύνει τ’ όνειρό μου,
τ’ αχνάρια σου θα σβήσουνε στη γη,
έλα και σίμωσε κοντά μου, στο πλευρό μου,
κι αμαρτωλούς ας μας ξυπνήσουν την αυγή.
Φαντασία
Ας ήταν, λέει, να ‘ρχόσουνα
σαν μες στα παραμύθια
σε άτι χρυσοκάπουλο
με γυμνωμένα στήθια
μ’ ανάκατα σγουρά μαλλιά
στ’ αντρίκειο σου κεφάλι
και να με σέρναγες με βια
μες στη ζεστή σου αγκάλη.
Να μ’ έπαιρνες, να μ’ έφερνες
σε ξένα μονοπάτια,
μ’ αντρειωμένο το κορμί
με θολωμένα μάτια,
να μάτωνες τη σάρκα μου
με νύχια και με χέρια
κι ας ήταν νύχτα του χαμού,
νύχτα χωρίς αστέρια!
Τα χείλια σου απ’ τα χείλια μου
τον πόθο να ρουφούσαν
κι αντάμα με τον έρωτα
τον ίλιγγο να ζούσαν,
τη σάρκα σου στη σάρκα μου
επάνω νάχα νιώσει
και στων κορμιών μας τον ρυθμό
νάχε η ζωή τελειώσει!
Φτωχός πραματευτής
Ο ήλιος στα μαλλάκια της σκορπιέται κι αναλυέται
κι η θάλασσα ξαπλώνεται στα μάτια της τα δυο,
τριαντάφυλλων στα μάγουλα το μύρο τους σκορπιέται
κι όταν μιλά κι όταν γελά, μου παίρνει όλο το βιο.
Φτωχός εγώ πραματευτής στην πόρτα της γυρίζω
κι όλη την πραμάτεια μου στα πόδια της σκορπίζω.
Αλλάζω στράτες και χωριά στολίδια να της φέρω,
απ’ τα μαλλιά της πιο χρυσά φλουριά, διαμαντικά,
μήτε μπορώ, κι όλο γυρνώ, πού να τα βρω δεν ξέρω
κι ένας φτωχός πραματευτής είμαι παντοτινά.
Παραπονιέμαι τώρα
Αγάπης λόγια θάθελα
σαν πριν να σου μιλήσω,
τα μάτια σου βαθιά να δω
γλυκά να τα ρωτήσω
κι ενώ λαχτάρα φώλιαζε
στα χείλια, στην ψυχή μου,
ένα πικρό παράπονο
έπνιγε τη φωνή μου.
Ας ήτανε να μούδινες
να μούταζες και πάλι
ό,τι πανώριο κι ακριβό
μι’ αγάπη πιο μεγάλη,
να μη παραπονιόμουνα
να μη ξαναζητούσα,
γλυκά να μ’ αποκοίμιζες
σαν σ’ όνειρο να ζούσα.
Κι ως θάρχονταν τριγύρω μου
οι χάρες σου κοντά μου,
να με τυλίξουν στοργικά
να γιάνουν την καρδιά μου
το ξέρω, δε θα μούφταναν
τα τόσα τους τα δώρα∙
αχ, μη με συνερίζεσαι
παραπονιέμαι τώρα!
Νανούρισμα
Γείρε κι αποκοιμήσου
χρυσόνειρα καρτέρει
πόσες χαρές θυμήσου
το ξύπνημα θα φέρει.
Πέτα με τ’ αγγελούδια
σ’ αγάπης, φως μου, μέρη
ξύπνα με τα λουλούδια
στη δρόσο και στ’ αγέρι.
Γείρε κι αποκοιμήσου
στη μητρική μου αγκάλη
κι άνθια θα σου σκορπίσω
να τάχεις προσκεφάλι.
Κι έλα, γλυκιά μορφή μου,
στον κόρφο μου και στάσου
ζέστανε την ψυχή μου
και γλυκοξαποστάσου!
Ύπνε, στα δυο παιδάκια μου
Ύπνε, στα δυο παιδάκια μου —της νιότης μου βλαστάρια—
έλα με ονείρατα γλυκά τα βλέφαρα να κλείσεις∙
έλα με πούπουλα κι ανθούς την κούνια να στολίσεις
και μες στη νύχτα κάνε τα μεγάλα παλικάρια.
Σεργιάνισε τα στους αγρούς, στις λαγκαδιές, στα δάση,
κει που το κρίνο της χαράς φυτρώνει μια φορά,
να τόβρουν, να το κόψουνε —θεέ μου, τι χαρά!—
μην τη ζωή του αδάμαστο κι αμύριστο τη χάσει.
Κι όταν εδώ γυρίσουνε απ’ τ’ όνειρου τη στράτα
θάχουν γλυκά, γελούμενα τα ρόδινά τους χείλη,
και με κρινάκια της χαράς, ροδόφυλλα τ’ Απρίλη,
θα στρώνουν, θα στολίζουνε τα τρυφερά τους νιάτα.
