Επιμέλεια Μαρούλα Βέργου – Γκαμπέση
αναπόληση γιομίζει την καρδιά της την ώρα αυτή, της δίνει φτερά και δύναμη και πάει στα περασμένα πίσω. Ξαναβρίσκει τον εαυτό της μέσα στον κόσμο του παλιού καιρού που τόσο γνώριμος της είναι και καλός κι άθελα νοιώθει μια ευτυχία στην ανάμνηση αυτή που γιομίζει το παρελθόν της, μια διάθεση να σας πάρει και σας μαζί της, συντροφιά στις ώρες εκείνες τόση συγκίνηση κι ομορφιά και που ο χρόνος τις πήρε μαζί του. Θέλει να γνωρίσετε, να χαρείτε τον τρύγο στην Καστοριά.
Από μέρες τώρα οι βαενάδες έχουν έρθει στην Καστοριά και γυρνούν, στους δρόμους φωνάζοντας «Βαένια, βαένια για φτιάσιμο». Σε πολλά σπίτια βγάλανε στην πόρτα απ΄ έξω βαένια και τα πλένουν, αλλάζουν τα σαπισμένα σανίδια, σφίγγουν τα σιδερένια τους στεφάνια κι ύστερα τα γιομίζουν με νερό για να φουσκώσουν. ΄Αλλοι τα βαρελάκια τα κουβαλούν στη λίμνη και τα χώνουν στο νερό μέσα. Θα βάλουν σε λίγες μέρες το φρέσκο κρασί το φετινό και δεν πρέπει να τρέχουν. Οι νοικοκυρές τα κατώγια τους από μέρες τάχουν καθαρίσει, ξεράχνισαν τις γωνιές με τις ξυλόσκουπες, κάρφωσαν τα στηρίγματα που θα μπουν τα βαένια, πέρασαν καινούριους τίτλους στις βαρέλες τους. Θ΄ αρχίσει σε λίγες μέρες ο τρύγος και πρέπει νάναι όλα έτοιμα.
Απάνω στο «Κελάρι» τοίμασαν τις καλαμωτές για να βάλουν τα διαλεχτά σταφύλια και χτύπησαν καινούρια καρφιά στους τοίχους και στο ταβάνι για να κρεμάσουν τα «κρεμαστάρια» από σταφύλια, σούρβα, κυδώνια κ.α. για τον χειμώνα.
Δυο τρείς μέρες πριν φρόντισαν για τους «Κυρατζήδες» και τους καπάρωσαν για το κουβάλημα των σταφυλιών. Τοίμασαν τα καλάθια και τα κοφίνια, κάλεσαν και καναδυό κορίτσια της γειτονιάς νάρθουν στ΄ αμπέλι για το μάζεμα, τοίμασαν και τις φορτωτήρες. Το αμπέλι δεν είναι μακριά. Θα πάνε πεζοί και τα μικρά καβάλα στα μουλάρια.
΄Εφτασεν η παραμονή. Ο ύπνος το βράδυ δύσκολα τους κλείνει τα μάτια , περιμένουν να ξημερώσει ο τρύγος πώχει πολύ δουλειά μα και άπειρες χαρές.
Τα μικρά παιδιά μαλώνουν να τα πάρουν κι αυτά στ΄ αμπέλι. Γιόμισαν τα καλάθια με φαγιά και τ΄ άφησαν σε μια άκρη , τοίμασαν τις ποδιές και τα ψάθινα καπέλα.
Καλοξημέρωσε. Το σπίτι έγινε ανάστατο από τις φωνές, τ΄ ανεβοκατεβάσματα στη σκάλα κι από τις χαρές και τις παιδιάστικες λαχτάρες. Μαλώνουν ποιο θα κάτσει στο σαμάρι στ΄ άλογο καβάλα και ποιο στην ουρά, κλαιν, κακιώνουν, παρακαλούν από δω παρακαλούν από κει, πεισμώνουν, ώσπου τρώνε κανένα μπάτσο αναπάντεχο για να σωπάσουν και βάζουν άλλα παιδιά στα κοφίνια μέσα, άλλα στο σαμάρι δυο, δυο, άλλα πίσω στην ουρά καβάλα στ΄ άλογο και ξεκινούν όλοι για το αμπέλι πούναι στη Σιούτιστα.
Η φύση είναι ντυμένη με την πιο φανταχτερή φορεσιά της λες κι ο πιο τρανός ζωγράφος την στόλισε με τόσες φλύαρες πινελιές, με τόση χάρη θηλυκή, που κρατά κάθε ματιά σκλάβα και γιομίζει την ψυχή μ΄ αλαφράδα και συγκίνηση, ξεχωριστή.
Βουβάθηκαν τώρα τα παιδιά κι όπως κουνιούνται πηγαίνοντας για το αμπέλι από το περπάτημα των μουλαριών, το δέχονται σαν νανούρισμα στην πρωϊνή δροσιά, στην ολοκάθαρη ατμόσφαιρα, στης φύσης την μοσχοβολιά.
Οι Κυρατζήδες πάνε πεζή μαζί με την μητέρα και τον πατέρα και κουβεντιάζουν, διηγούνται ιστορίες με δυνατές φωνές. Στο δρόμο ανταμώνουν μ΄ άλλους πολλούς Καστοριανούς που πάνε και κείνοι να τρυγήσουν και μ΄ ευχές.
΄Αλλοι πάνε στην «Πέτρα» άλλοι στο «Σπαχιλούκι» άλλοι στο «Φουντουκλή» άλλοι στο «Κιούγκι» κι άλλοι με τα καράβια από τη λίμνη, όπως ο αξέχαστος Θουχάρης, οι Καλλινικάδες κι ο Μαϊμάκης με τα τραγούδια.
Μόλις φτάσουν στ΄ αμπέλι, απλώνουν κάτω τις κουβέρτες σε μέρος σκιερό, κρεμούν στα κλωνάρια τα καλάθια να μην γεμίσουν μερμήγκια κι αφού για λίγο ησυχάσουν, παίρνουν στο χέρι το καλάθι, το μαχαίρι, φορούν την ποδιά κι αρχίζουν να τρυγούν σταφύλια, αφού πρώτα ξεχωρίσει ο καθένας το μέρος το δικό του.
Άλλοι φορούν καπέλο στο κεφάλι, άλλοι μαντήλια για να μην τους κάψει ο ήλιος. Ανάμεσα στα κλήματα σκυμμένοι, κόβουν, κόβουν, τσιμπούν και τρώνε ρόγες κόκκινες και άσπρες ζουμερές όλο γλύκα και μοσχοβολιά. Ευλογημένος καρός!…
Ώρα που είναι τόσο υπέροχη σε χαρά! Αγαπάς την φύση όλη, τη γη που τόσο άφθονα σου δίνει τους καρπούς της, τον πλούτο της γι ανταμοιβή στους κόπους σου, στην στοργή που της έδειξες και την περιποιήθηκες , που δεν την ξέχασες στο χρόνο όλο και την προετοίμασες για την μέρα αυτή, για την σημερινή.
