Κείμενο Γιώργου Τ. Αλεξίου.
Μία υπέροχη φορητή εικόνα της «Παναγίας – Ρόδον το Αμάραντον», απ’ τις ωραιότερες που υπάρχουν στον ελλαδικό χώρο, φυλάσσεται σε οικία κατοίκου του Άργους Ορεστικού, του κ. Αλέξανδρου Κουτλεμάνη. Πρόκειται για μία εξαίρετη εικαστική δημιουργία του 19ου (;) αιώνα, πλάτους 30 εκ. και ύψους 40 εκ, περίπου, που αποτελεί σεβαστό κειμήλιο προσφύγων της Μικράς Ασίας.
Η εν λόγω εικόνα παρουσιάζει πολλές κι ενδιαφέρουσες ιδιαιτερότητες, σε σχέση με τον βασικό εικονογραφικό της τύπο. Αυτές οι ιδιαιτερότητες σημειώνονται στην αναλυτική περιγραφή που παρατίθεται ακολούθως:
Η εξεταζόμενη εικόνα έχει ζωγραφισμένα στο άνω μέρος της δύο βήλα («πανία ως παραπετάσματα», είδος κουρτινών), τραβηγμένα στις αντίστοιχες γωνίες, που επιτρέπουν να φανούν μέσα και κάτω απ’ το άνοιγμά τους τα τέσσερα άγια Πρόσωπα της όλης σύνθεσης. Συγκεκριμένα, στο κέντρο της σκηνής εικονίζεται η Παναγία όρθια, απ’ τους μηρούς κι επάνω, στραμμένη λίγο αριστερά, με ελαφρώς σκυμμένη τη σεπτή κεφαλή της, με όψη ευγενική και βλέμμα ενθαρρυντικό. Στη δεξιά της παλάμη κρατάει τον μίσχο ενός κίτρινου τριαντάφυλλου, ενώ με το ευώνυμο χέρι της ανακρατάει στην αριστερή αγκαλιά της τον μικρό Χριστό, καθώς κι ένα στάχυ σίτου. Εσωτερικά η Αειπάρθενη φοράει χειριδωτό, πρασινόχρωμο, πολύπτυχο καμίσιο κι εξωτερικά φέρει ερυθρό μαφόριο, που σκεπάζει τη φωτοστεφανωμένη κεφαλή της και που συγκρατείται με μαργαριτόμορφη καρφίτσα – κόσμημα στο ύψος του στέρνου της. Το μαφόριο είναι διακοσμημένο με σχηματοποιημένους ρόδακες, με κεντημένη τραχηλιά κι επιμανίκια και με χρυσά σιρίτια στα τελειώματά του.
Ο μικρός Χριστός απεικονίζεται ως τριετές παιδίον, να στέκεται όρθιος και να πατάει στον κάλυκα ενός μεγάλου τριαντάφυλλου (ρόδου), που βρίσκεται πάνω σ’ ένα οκταγωνικό βάθρο. Στη σοφή κεφαλή Του με τ’ ανδρικά χαρακτηριστικά ο Κύριος έχει ηγεμονικό στέμμα, ενώ στο παιδικό σώμα Του φοράει διακονικό στιχάριο, με ροδόμορφες και ταινιόσχημες διακοσμήσεις. Στο δεξί Του χέρι κρατάει τη Σφαίρα του Κόσμου, ενώ στ’ αριστερό βαστάει φυλλοφόρο σκήπτρο με κόκκινο άνθος στην κορυφή του.
Στο βάθος (φόντο) της παράστασης, και ειδικότερα, στην ανώτερη απ’ τις τέσσερις ζώνες του, τη χρυσόχρωμη, εικονίζονται οι δύο Αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ, να στέκονται στηθαίοι επάνω σε κατακόκκινα συννεφάκια, να κρατούν με το ένα χέρι τους, απλωμένη επάνω απ’ την κεφαλή της Παναγίας, μία λευκή χαρτοταινία, όπου είναι γραμμένο το εικαστικώς αποδιδόμενο τροπάριο «Ρόδον το Αμάραντον…», και να βαστούν στο άλλο τους χέρι ανοιγμένα ειλητάρια με αναγραφές ομοειδών τροπαρίων του Ακάθιστου Ύμνου.
Κάτω ακριβώς απ’ τον Ταξιάρχη Μιχαήλ απεικονίζεται ο ακτινοβόλος Ήλιος, ενώ πιο κάτω απ’ τον Άρχοντα Γαβριήλ παριστάνεται η Σελήνη, προσωπόμορφη κι ερυθρόχρωμη.
Στη δεξιά μεριά της Θεοτόκου προβάλλεται ένα όμορφο ανθοδοχείο με δέσμη (μπουκέτο) έξι ρόδων εντός του, ενώ στ’ αριστερά της απεικονίζονται, ένα μυροδοχείο (στατικό λιβανιστήρι;) κι ένα διακοσμημένο κηροπήγιο με μια αναμμένη λευκή λαμπάδα επάνω του.
Στη βάση της εικόνας και κάτω ακριβώς απ’ τα προβαλλόμενα άγια Πρόσωπα της Παναγίας και του Σωτήρα Υιού της, είναι ζωγραφισμένη μία ταινιόσχημη ζώνη, διακοσμημένη μ’ έναν ελισσόμενο φυτικό κλαδίσκο, που έχει επάνω του πέντε μισόκλειστα τριαντάφυλλα, πορφυρόχρωμα και ροδόχρωμα, εναλλάξ.
Περαίνοντας την περιγραφή της εφέστιας εικόνας «Παναγία – Ρόδον το Αμάραντον» που φυλάσσεται στο Άργος Ορεστικό, τονίζουμε και πάλι, ότι πρόκειται για ένα εκκλησιαστικό αντικείμενο μεγάλης θεολογικής, συμβολικής και καλλιτεχνικής αξίας, που πρέπει, κατά τη γνώμη μας, να τύχει ευρείας προβολής και πολλαπλής αντιγραφής.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ. Το παρόν κείμενο αποτελεί απόσπασμα εκτενέστερης ομοθεματικής μελέτης του Γιώργου Αλεξίου.
| «Παναγία – Ρόδον το Αμάραντον» του Μεγάλου Μετέωρου 1790 |
fos-kastoria.blogspot.gr
