Η «Φωτογραφία», γνωστή στο εξωτερικό ως “La Photo”, είναι ίσως η καλύτερη στιγμή του Ελληνοαφρικανού σκηνοθέτη Νίκου Παπατάκη (μαζί με το “Les Abysses”, εξαιρετικό ντεμπούτο, 1963) και μία σημαντική ταινία στη νεώτερη ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου.
Η υπόθεση της ταινίας:
Στα χρόνια της δικτατορίας, ο Ηλίας υπηρετεί μια δύσκολη θητεία στο στρατό, χαρακτηρισμένος ως γιος κομουνιστή που πολέμησε και σκοτώθηκε στον Εμφύλιο. Για τον ίδιο λόγο, όταν απολύεται και επιστρέφει στη μικρή κοινωνία της Καστοριάς, δεν μπορεί να ελπίζει σε κάτι, παρά μόνο να μεταναστεύσει, όπου αυτό είναι δυνατό.
Φεύγει για το Παρίσι και προσπαθεί να προσεγγίσει ένα γουναρά που βρίσκεται εκεί από χρόνια, τον Γεράσιμο, μακρινό συγγενή της μητέρας του. Μέρα με τη μέρα αναπτύσσεται μεταξύ τους μια σχέση εμπιστοσύνης και αγάπης, όμως ταυτόχρονα τα πάντα οικοδομούνται πάνω σ΄ ένα επιπόλαιο ψέμα που ο Ηλίας είπε στον Γεράσιμο, το πρώτο βράδυ της γνωριμίας τους, όταν συνέστησε την κοπέλα μιας φωτογραφίας που είχε μαζί του, ως τη φανταστική αδελφή του. Ο Γεράσιμος στους μήνες που ακολουθούν την ερωτεύεται και αναδιατάσσει πλέον ολόκληρη τη ζωή του, ώστε να την παντρευτεί.
Διχασμένος ανάμεσα στην ειλικρινή ευγνωμοσύνη και την ανάγκη της επιβίωσης, ο Ηλίας συνεχίζει να τροφοδοτεί με ψέματα την εξ αποστάσεως αγάπη του Γεράσιμου για μια γυναίκα που δεν υπάρχει, την Ευτυχία, έως ότου πια, οι δυο τους επιστρέφουν στην Ελλάδα για τον γάμο.
Ο Νίκος Παπατάκης με τη «Φωτογραφία» δημιουργεί μία γνήσια φιλμική νεοελληνική τραγωδία, αποτυπώνοντας έντονα τα μελανά χρώματα της νεώτερης ελληνικής ιστορίας, έχοντας ως επίκεντρο της κριτικής του την επταετή δικτατορία, αφού τα δρώμενα λαμβάνουν χώρα στην Καστοριά των πρώτων χρόνων της Χούντας. Τα εν Ελλάδι τουλάχιστον, αφού σημαντικό μέρος της ταινίας εκτυλίσσεται στο Παρίσι.
Κεντρικό θέμα της ταινίας, ό,τι λέει ο απλός αλλά σαφής τίτλος. Μία φωτογραφία. Η φωτογραφία, συγκεκριμένα, που μαζεύει από το πεζοδρόμιο στην αρχή της ταινίας ο νεαρός πρωταγωνιστής (ένας πολύ καλός Άρης Ρέτσος). Και η οποία θα φέρει μία σειρά από αλλεπάλληλα γεγονότα, ενώ θα παρασύρει τους εμπλεκόμενους σε άγνωστα μονοπάτια αλλά θα ωθήσει αμφότερους να κυνηγήσουν τα δικά τους όνειρα: ο Ηλίας την επαγγελματική σταδιοδρομία, δίνοντας για εχέγγυο ένα «αθώο» ψέμα και ο Γεράσιμος την αποκατάσταση που έψαχνε όλη του τη ζωή, το νοικοκύρεμα, που βρίσκει μέσα από μία απλή φωτογραφία στο πρόσωπο μίας νεαρής με ιδία καταγωγή…
Μία “έμπνευση” της στιγμής (ο Ηλίας λέει στον Γεράσιμο ότι η κοπέλα στη φωτογραφία είναι η αδερφή του) αποτελεί την κρίσιμη σκηνή του φιλμ, καθώς πυροδοτεί ουσιαστικά το φιτίλι της πλοκής και ξετυλίγει το κουβάρι της ιστορίας μέχρι το αναμενόμενα σκληρό, τραγικό φινάλε.
Εκτός από την πολύ καλή σκηνοθεσία, ο Παπατάκης υπογράφει και το έξυπνο σενάριο, ενώ όμορφη είναι και η φωτογραφία του Άρη Σταύρου, που έχει διαγράψει σημαντική πορεία στο χώρο. Εξίσου χρήσιμη στο ξετύλιγμα της σύγχρονης τραγωδίας, η μουσική του Χριστόδουλου Χάλαρη.
Ακόμη, οι δύο πρωταγωνιστές δίνουν δυνατές ερμηνείες, ιδίως ο Άρης Ρέτσος, θεατρικών καταβολών ηθοποιός, αλλά και ο προσφάτως εκλιπών Χρήστος Τσάγκας.
Η ταινία βέβαια είναι σημαντική κυρίως για τον αλληγορικό της προσανατολισμό, καθώς ο Παπατάκης, Έλληνας της διασποράς ο ίδιος, δείχνει να ενδιαφέρεται πολύ για τη μετανάστευση, τον εξαναγκαστικό ξεριζωμό, την αυτοεξορία. Η κριτική του ματιά πάνω στη μοναξιά γενικά, είναι πάντα ζεστή και ανθρώπινη αλλά ιδιαίτερα αιχμηρή και ειρωνική, με αποτέλεσμα η συντηρητική κοινωνία της εποχής να γυρίσει την πλάτη σε αυτό το διαμάντι, ενώ χαρακτήρισε ως και αιρετικό(!) το σκηνοθέτη…
Παράλληλα ο αναρχικός, αντιεξουσιαστής έλληνας δημιουργός απλώνει τα δίχτυα της κριτικής του και στα πρόσωπα που οδήγησαν στις άνωθεν καταστάσεις και τα οποία είναι υπεύθυνα για ένα σωρό κακοτοπιές που πέρασε ο ελληνικός λαός. Ενδεικτική η τρομακτικά αληθής φράση του Ηλία προς τη μητέρα του, λίγο πριν φύγει για το Παρίσι: «Έτσι και στον τόπο αυτόν υπάρχουν τέτοιοι Χριστιανοί σαν τον Δούκα (σε μίνι αλλά μεστό ρόλο εμφανίζεται ο Χρήστος Βαλαβανίδης), τότε να τα μαζεύουμε και να φεύγουμε μια ώρα αρχύτερα».
Η Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου (ΠΕΚΚ) τοποθέτησε τη «Φωτογραφία» στις 5 καλύτερες ελληνικές ταινίες, το 1986, ενώ επίσης, η ταινία διακρίθηκε στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης την ίδια σεζόν, κερδίζοντας το βραβείο Σεναρίου και τέλος, ψηφίζεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα μέσα στις 10 καλύτερες ελληνικές ταινίες όλων των εποχών.
greatdirectorsgreatmovies.blogspot.gr
