Της Φιλιώς Καρασαββίδου
Ντολτσό Καστοριάς, Βιέννη, Ατρόμητος Πύργος (Βελιγράδι)
Τρεις περιοχές της Ευρώπης πρώτη το Ντολτσό Καστοριάς σαν γενέτειρα, δεύτερη η Βιέννη προορισμός όπου οδηγεί ο πόθος για μόρφωση και η καταπίεση που νιώθουν λόγω της δουλείας από τους Οθωμανούς, η άνδρωση και η τρίτη ο Ατρόμητος Πύργος Νεμπόισα στο… Βελιγράδι, τόπος μαρτυρίου και θανάτου δύο Καστοριανών ,δύο πολιτών του κόσμου, των αδελφών Εμμανουήλ Ιωάννη και Παναγιώτη. Δύο νέων που ακολουθώντας ό,τι πρόσταζε η καρδιά -όχι η λογική- ήταν μοιραίο να γνωριστούν με το μεγάλο οραματιστή, με το μεγάλο επαναστάτη Ρήγα Φερραίο ή Βελεστινλή.
Το όραμα του Ρήγα περιλαμβάνει έναν νέο κόσμο που καταγράφεται στη ” Χάρτα της Ελλάδαςω μαζί τα έργα “Τα Δίκια του ανθρώπου”, το “Σύνταγμα” και τη “Νέα Πολιτική Διοίκηση των κατοίκων της Ρούμελης, της Μ. Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας”. Επιχειρεί επίσης να διεγείρει τους Έλληνες και τους Βαλκάνιους λαούς γράφοντας επαναστατικά τραγούδια όπως το “Θούριο” και τον “Ύμνο Πατριωτικό της Ελλάδας και όλης της Γραικίας”.
Πώς συντελούνται όλα αυτά από έναν νέο που ξεκινά από τις Φερρές, ένα χωριουδάκι της Θεσσαλίας, πώς εμπλέκονται ο Ιωάννης και ο Παναγιώτης;
1789 Γαλλική Επανάσταση, Διαφωτισμός, Ναπολέων Βοναπάρτης.
Στροφή του ανθρώπου στον άνθρωπο, στη χειραφέτησή του κοινωνική και πολιτική. Η Κεντρική Ευρώπη είναι κέντρο πνευματικό και εμπορικό όπως και η Πόλη και οι Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και προσελκύουν τους ανήσυχους Έλληνες.
Το πεπρωμένο οδηγεί τους δυο νέους με την οικογένειά τους στη Βιέννη και μέσω ενός δικτύου οπαδών του Ρήγα μυούνται και γίνονται ένθερμοι οπαδοί και φορείς των ιδεών του.
Ο Ιωάννης είναι ενθουσιώδης, φιλόπατρις, βαθύς και κριτικός νέος και αναγνωρισμένο πρόσωπο από τα μέλη της παροικίας της Βιέννης. Σπούδασε φιλοσοφία και φοιτούσε στην Ιατρική Ακαδημία της Βιέννης. Μετέφρασε πολλά παιδαγωγικά έργα καθότι ήταν γνώστης της λατινικής και της γερμανικής γλώσσας. Εξέδωσε το 1797 και δικά του έργα παιδαγωγικού χαρακτήρα. Δάσκαλός και καθοδηγητής του ο θείος του Γεώργιος Λεόντιος.
” Όλοι χωρίς εξαίρεσιν έχουν χρέος να ηξεύρουν γράμματα. Εκ των γραμμάτων γεννάται η προκοπή”, έγραφε ο Ρήγας στα ” Δίκαια του ανθρώπου”.
Ο Παναγιώτης ευγενέστατος νέος, ένθερμος πατριώτης, τολμηρός και ριψοκίνδυνος. Όντας καταστιχάριος στο λογιστήριο του Αργέντη, εμπόρου και στενού συνεργάτη του Ρήγα, βρίσκεται σε άμεση επαφή μαζί του. Όπου κι αν βρεθεί απαγγέλλει με ζήλο επαναστατικά τραγούδια .
Νεαροί φοιτητές, εργάτες του πνεύματος, συγγραφείς, εκδότες, δημοσιογράφοι και έμποροι ο καθένας με τον τρόπο του στηρίζουν τη συγγραφική εκδοτική προσπάθεια του Ρήγα και τη διάδοσή της σ’ όλη την Ευρώπη, στη Βαλκανική και ιδιαίτερα στον Ελλαδικό χώρο. Στόχος η παιδεία, ο φωτισμός του Γένους που θα οδηγούσαν στην αναστάτωσή του. Το επαναστατικό υλικό παίρνει το δρόμο για την Ελλάδα μαζί με μια επιστολή που απευθύνεται στο Ναπολέοντα.
Έφτασαν ως την Τεργέστη. Εκεί η αδυναμία που έδειξε ο συνεταίρος του Κορωνιού, στενού συνεργάτη του Ρήγα, που ήταν και ο παραλήπτης του υλικού, ήταν η αρχή του τέλους για το Φερραίο αγωνιστή και 7 συνεργατών του μεταξύ των οποίων και ο Ιωάννης και ο Παναγιώτης.Το όλο υλικό παραδόθηκε στην αυστριακή αστυνομία κι όταν ο Ρήγας έφτασε στην Τεργέστη συνελήφθη.
Ακολούθησαν οι συλλήψεις των συνεργατών του στις πόλεις Βιέννη, Σεμλίνο και Πέστη. Ο Παναγιώτης αν και γνώριζε την επικείμενη σύλληψή του δεν την απέφυγε. Δεν τους κράτησαν όλους.
Όσοι είχαν αυστριακή και ρώσικη υπηκοότητα ή αφέθησαν ελεύθεροι ή απελάθηκαν. Ανάμεσά τους και Γεώργιος Θεοχάρης, Καστοριανός έμπορος με αυστριακή υπηκοότητα. Ο Γεώργιος Θεοχάρης απελάθηκε στη Λειψία της Γερμανίας και ως το τέλος της ζωής του 18 Ιουνίου 1843 δεν έπαψε να αγωνίζεται για την απελευθέρωση της Ελλάδας και στη συνέχεια της γενέτειράς του, της Μακεδονίας.
Ακολούθησαν πολύμηνες ανακρίσεις . Ζητήθηκαν παρεμβάσεις πρεσβειών και προξενείων, έγιναν διαβουλεύσεις αλλά μάταια. Οι αυστριακές αρχές είχαν τους λόγους τους να απορρίπτουν κάθε παρέμβαση.
Τα δυο αδέλφια ομολόγησαν με θάρρος και παρρησία πως γνώριζαν τις προθέσεις του Ρήγα να γράψει και να αποστείλει στις τουρκοκρατούμενες περιοχές ελληνικούς χάρτες και εικόνες του Μ. Αλέξανδρου. Επίσης ότι γνώριζαν πως ο Ρήγας απευθύνθηκε στο Ναπολέοντα για την απελευθέρωση της Ελλάδας , που ήταν και διακαής πόθος δικός τους.
Η Αυστρία που είχε πολιτικό συμφέρον να συντρέξει την Τουρκία και να την προστατέψει από τον κίνδυνο της επανάστασης εναντίον της, δέχτηκε να παραδώσει στον πασά του Βελιγραδίου το Ρήγα και τους συντρόφους του. Στις 27 Απριλίου 1798 οδηγήθηκαν σιδεροδέσμιοι στον σκοτεινό Ατρόμητο Πύργο Νεμπόισα, παραποτάμιο φρούριο-φυλακή του Βελιγραδίου και βίωσαν επί 40 ημέρες τα μαρτύρια. Ο μαρτυρικός τους θάνατος ήταν η τελευταία πράξη του δράματος που διαδραματίστηκε στο σκοτάδι με κλειστή αυλαία.
” Ντροπή! Ντροπή στην πολιτισμένη και χριστιανική Ευρώπη που επέτρεψε να συμβεί αυτό! ”, ήταν τα λόγια του Ρήγα προς στους αυστριακούς δέσμιους τους στη Βιέννη.
Το τίμημα η ελεύθερη πλεύση των Αυστριακών στο Δούναβη.
Τα σώματα των 8 Ελλήνων, των πολιτών του κόσμου, των φλογερών επαναστατών βρέθηκαν στραγγαλισμένα στην αγκαλιά του Δούναβη στις 28 Ιουνίου 1798. Οι ψυχές τους πλανώνται και ενώνονται με τις δικές μας και ζητούν την ελευθερία. Την πραγματική ελευθερία όπως την περιγράφει ο Ρήγας στα ” Δίκαια του Ανθρώπου ”.
” Ελευθερία είναι η δύναμις εκείνη οπού έχει ο άνθρωπος εις το να κάμει εκείνο οπού δε βλάπτει εις τα δίκαια των γειτόνων του. Ο Νόμος είναι αυτός που ορίζει έως που πρέπει να είμεθα ελεύθεροι”.
Στο Ντολτσό της Καστοριάς γενέτειρας των αδελφών Ιωάννη και Παναγιώτη Εμμανουήλ βρίσκεται το πατρικό τους σπίτι και λειτουργεί ως Ενδυματολογικό Μουσείο από το σύλλογο Αρμονία. Στην πλατεία που πλέον έχει το όνομά τους, δεν το γνωρίζουν αρκετοί αυτό, έχει στηθεί από το σύλλογο Αδελφών Εμμανουήλ στήλη προς τιμή τους.
Στη Βιέννη πάλι σε κάποιο μουσείο υπάρχουν στοιχεία για τη ζωή και το έργο του Ρήγα και αναφέρονται και οι αδελφοί Εμμανουήλ από την Καστοριά.
Στο Βελιγράδι με ενέργειες της ελληνικής και της σερβικής κυβέρνησης ο Ατρόμητος – Νεμπόισα Πύργος έχει μετατραπεί σε μουσείο των αγώνων των βαλκανικών λαών. Σ’ ένα από τα τέσσερα επίπεδά του προβάλλεται η ζωή και το έργο του μεγάλου οραματιστή και επαναστάτη ,τον οποίο τιμούν ιδιαίτερα και οι Σέρβοι.
Θα πρέπει να τους τιμήσουμε κι εμείς με στάση ζωής σ’ ότι συμβαίνει γύρω μας και να σεβαστούμε την ελευθερία, την πραγματική ελευθερία για την οποία θυσίασαν τη ζωή τους πριν καλά καλά τη ζήσουν, νέοι άνθρωποι που σίγουρα δίπλα στο λήμμα της λέξης ” ελευθερία” θα υπάρχουν και τα δικά τους ονόματα όπως και τόσων άλλων Ελλήνων.
-Ρήγας Φερραίος, ετών 40
-Ευστράτιος Αργέντης, έμπορος από τη Χίο, ετών 31
-Δημήτριος Νικολαΐδης, γιατρός από τα Γιάννενα, ετών 32
-Αντώνιος Κορωνιός, έμπορος και λόγιος από τη Χίο, ετών 27
-Ιωάννης Καρατζάς, λόγιος από τη Λευκωσία της Κύπρου, ετών 22
-Θεοχάρης Γ. Τουρούντζας, έμπορος από τη Σιάτιστα, ετών 22
-Ιωάννης Εμμανουήλ, φοιτητής της Ιατρικής από την Καστοριά, ετών 24
-Παναγιώτης Εμμανουήλ, υπάλληλος του Αργέντη , ετών 22
