Μία «άσχημη συνήθεια», που συναντάμε αρκετές φορές σε παιδιά μικρής ηλικίας αλλά κυρίως στη σχολική, είναι η ονυχοφαγία. Ένα συχνό ερώτημα που κάνουν οι γονείς είναι πως να αντιδράσουν και πώς να το κάνουν να σταματήσει να τρώει τα νύχια του. Είναι απλώς μία συνήθεια ή σημαίνει κάτι παραπάνω που χρειάζεται βοήθεια;
Ο κ. Στέλιος Μαντούδης, Αναπτυξιακός Εργοθεραπευτής παρακάτω μας απαντά σχετικά με την ονυχοφαγία.
Τι είναι η ονυχοφαγία;
Η ονυχοφαγία δεν είναι μία άσχημη ή κακή συνήθεια ενός παιδιού, αντίθετα:
• Είναι μια επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά η οποία αποτελεί μια έκφραση στη νευρική συμπεριφορά ή στην ανησυχία που νιώθει
• Επαναλαμβάνεται κάθε φορά που νιώθουμε έντονο άγχος ή πλήξη. Π.χ. όταν θα γράψει διαγώνισμα και επειδή δεν έχει διαβάσει αγχώνεται, περιμένει μια σημαντική απάντηση από τους φίλους του για κάτι που θέλει να κάνει και τρώει τα νύχια του από την αγωνία κλπ.
• Συνήθως η ονυχοφαγία ξεκινάει σποραδικά σε κάποιες περιπτώσεις που θέλει απλώς να εκτονώσει την ανησυχία του αλλά αυτό σιγά σιγά αρχίζει και γίνεται συνήθεια, δηλαδή όταν παρακολουθεί μία σειρά στην τηλεόραση ή όταν βρίσκεται σε πλήξη, είναι στο τραπέζι με μεγάλους και βαριέται
• Εμφανίζεται πιο συχνά σε παιδιά που όταν ήταν 2-3 χρόνων, χρησιμοποιούσαν πιπίλα ή βάζανε το δάχτυλο στο στόμα
• Αργότερα στη σχολική ηλικία που δεν είναι αποδεκτή αυτή η συμπεριφορά, κάνουν μία αντικατάσταση του πιπιλίσματος με το δάγκωμα των νυχιών
Τι συμβαίνει μέσα στο μυαλό του παιδιού και το οδηγεί σε αυτή την συμπεριφορά;
• Το παιδί νιώθει ανασφάλεια, χωρίς απαραίτητα να υπάρχει κάποια ουσιαστική και πραγματική αιτία αλλά από τη φύση του έχει ένα μόνιμο γενικευμένο άγχος
• Σε άλλες περιπτώσεις μπορεί το άγχος των γονέων να μεταβιβάζεται στο παιδί, και αυτό να μιμείται αυτή την αγχώδης συμπεριφορά
• Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, μπορεί να αισθάνεται άγχος για κάτι που θα γίνει, π.χ. ένα διαγώνισμα, έχει ενοχές για κάτι, περνάει η ώρα και δεν έχει διαβάσει αλλά ούτε και έχει όρεξη να διαβάσει, τι θα πουν οι γονείς κλπ.
• Ένα παιδί που τρώει τα νύχια του μπορεί να είναι λόγω της εσωστρεφείας που έχει, δεν εκφράζει τις ανησυχίες του και εκφράζεται με αυτήν την συμπεριφορά
Όλες αυτές οι παραπάνω περιπτώσεις μπορεί η οικογένεια να τις ενισχύσει όταν:
• Δεν υπάρχει ηρεμία και οικογενειακή γαλήνη για να νιώσει το παιδί ασφάλεια
• Έτσι όταν για παράδειγμα γίνονται έντονοι καβγάδες και φασαρίες τότε καταφεύγει στο δάγκωμα των νυχιών
• Όταν οι γονείς είναι απαιτητικοί από το παιδί, π.χ. γιατί δεν πήρες 10 και πήρες 9 και αφού τα ξέρεις κλπ.
• Είναι πολύ κριτικοί απέναντι στο παιδί, τίποτα δεν μπορείς να κάνεις, είσαι επιπόλαιος
• Όταν οι γονείς είναι πολύ αυστηροί και πειθαρχικοί απέναντι στο παιδί και εφαρμόζουν αδικαιολόγητα μεγάλες ποινές, π.χ. δεν θα ξαναδείς τηλεόραση για μια εβδομάδα
Υπάρχουν διάφορες ερμηνείες γιατί μπορεί να γίνεται, άλλα λένε οι ψυχαναλυτές άλλα λένε οι συμπεριφοριστές. Το σίγουρο είναι νιώθει μια προσωρινή ανακούφιση. Ξεφεύγει από την πραγματικότητα και για αυτό πια από μία περιστασιακή κίνηση γίνεται πια συνήθεια και το επαναλαμβάνει συνεχώς
Πως πρέπει τώρα να αντιδράσουν οι γονείς;
Καλό είναι οι γονείς αρχικά να αναλάβουν το ρόλο του παρατηρητή και να προσπαθήσουν να αποκωδικοποιήσουν τις περιπτώσεις που το παιδί τους τρώει τα νύχια. Τα τρώει όταν το μαλώσουν, όταν είναι κουρασμένο και νευρικό, ή όταν υπάρχει κάποιος παράγοντας που τα αγχώνει όπως ένα διαγώνισμα. Τη στιγμή που εκδηλώνει αυτή τη συμπεριφορά καλό είναι να μην το μαλώσουμε ούτε να το βάλουμε τιμωρία. Στα μικρότερα παιδιά 2-3 χρόνων τα «μη» και τα «μη» δεν έχουν κάποιο θετικό αποτέλεσμα.
• Του αποσπάμε την προσοχή και του δίνουμε να απασχολήσει με κάτι με τα χέρια του. Του δείχνουμε το αγαπημένο του αυτοκινητάκι ή ζωγραφίζουμε μαζί του.
• Σε παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας μπορούμε να αντικαταστήσουμε αυτή την ανάγκη του με το μάσημα της τσίχλας.
• Μπορούμε επίσης να του τραβήξουμε το χέρι από το στόμα ήρεμα χωρίς να του πούμε: «μην τρως τα νύχια σου, δεν κάνει»
• Σε μεγαλύτερες ηλικίες επιβραβεύουμε το παιδί όταν σε περιπτώσεις που κανονικά θα έτρωγε τα νύχια του, δεν το κάνει
• Του ενισχύουμε την προσπάθεια για να αποβάλει αυτή την συμπεριφορά και την αυτοπεποίθησή του.
• Όταν αυτό το παιδί όμως φτάσει στο σημείο να τρώει τα νύχια του ή και τα πετσάκια του, πολλές ώρες μέσα στην ημέρα, τότε γίνεται και επώδυνη αυτή η διαδικασία.
• Σε αυτή την περίπτωση μιλάμε για ένα ψυχαναγκαστικό σύμπτωμα και πρέπει να αντιμετωπιστεί από έναν ειδικό για τα βαθύτερα αίτια
