Η Έλλη Παπαστεργίου προτείνει: ‘Για το φίλημα, το γαργάλημα και την πλήξη’ του Adam Phillips, Εκδόσεις Οχτώ
Όταν παίζουμε τα τέρατα και η μαμά με πιάνει, δεν με σκοτώνει ποτέ, απλώς με γαργαλάει!
Μια τόσο καθημερινή, και κατά μία έννοια κοινότοπη, πράξη όπως το γαργάλημα έχει άραγε κάποια ψυχαναλυτική αξία; Σύμφωνα με τον διακεκριμένο Βρετανό παιδοψυχίατρο και ψυχοθεραπευτή Adam Phillips, το γαργάλημα αποτελεί «ένα εξαιρετικό γεγονός που συμπυκνώνει τόσα στοιχεία με ψυχαναλυτικό ενδιαφέρον», ωστόσο έχουν ειπωθεί ελάχιστα σχετικά με αυτό.
Στο βιβλίο του ‘Για το φίλημα, το γαργάλημα και την πλήξη’, ο Βρετανός ψυχοθεραπευτής μελετά ορισμένα ζητήματα τα οποία είναι καθημερινά και συνηθισμένα, με τα οποία όμως η ψυχανάλυση δεν έχει ασχοληθεί αρκετά ή δεν έχει ασχοληθεί καθόλου: από το γαργάλημα μέχρι το φίλημα, την ανησυχία, την πλήξη, την αταραξία ακόμα και το πέρδεσθαι.
Η φιλοσοφία πίσω από τα δοκίμια αυτά έχει να κάνει με τη πεποίθηση του Phillips (και πολλών άλλων ψυχοθεραπευτών) πως «η ψυχανάλυση αφορά τα πιο κοινά πράγματα στον κόσμο»· κατά συνέπεια «δεν θα έπρεπε να δυσκολεύεται ο οποιοσδήποτε να ασχοληθεί με αυτήν». Όπως υποστηρίζει ήδη από τον πρόλογο του βιβλίου του, «κάθε ψυχαναλυτική θεωρία που ενδιαφέρει μόνο τους ειδήμονες δεν αξίζει μάλλον να διαβάζεται».
Με χιούμορ και σε λογοτεχνικό ύφος, ο Adam Phillips φωτίζει, μέσα από τα 11 δοκίμια που εμπεριέχονται στο βιβλίο του, αυτές τις διαστάσεις της καθημερινής ζωής των ανθρώπων. Μας βάζει, επίσης, σε σκέψεις σχετικά με την εξέλιξη της ψυχανάλυσης στο πέρασμα του χρόνου, η οποία, μπροστά στο όνειρο της επιστήμης, κατέληξε να αξιώνει πως μόνο τον «εξετασμένο βίο» αξίζει να ζει κανείς.
Ο Phillips όμως έχει μια διαφορετική προσέγγιση. Υποστηρίζει πως ένα σημαντικά μεγάλο μέρος της ψυχικής υγείας του ατόμου προσδιορίζεται και εξαρτάται από την καθιέρωση μιας ζωής που αντιστέκεται επιτυχώς στην εξέταση. Για αυτόν, «την ψυχανάλυση – ως μορφή συζήτησης – αξίζει να την έχουμε μόνον αν καθιστά τη ζωή μας πιο ενδιαφέρουσα ή πιο αστεία ή πιο θλιβερή ή πιο βασανισμένη ή οτιδήποτε θεωρούμε ότι έχει αξία και θέλουμε να προαγάγουμε∙ και ιδίως αν μας βοηθά να βρούμε νέα πράγματα για τον εαυτό μας στα οποία δεν γνωρίζαμε ότι θα μπορούσαμε να δώσουμε αξία».
Αν και για πολλούς το θέμα της ψυχανάλυσης αποτελεί ένα «βαρύ» ζήτημα, τα δοκίμια του Adam Phillips μπορούν να φέρουν τους αμύητους σε μια πρώτη επαφή με τα ψυχαναλυτικά θέματα!
[Για την ψυχανάλυση]
Οι άνθρωποι έρχονται κατά παράδοση για ψυχαναλυτική συζήτηση επειδή η ιστορία που αφηγούνται στον εαυτό τους για τη ζωή τους έχει διακοπεί, ή έχει γίνει υπερβολικά οδυνηρή, ή και τα δύο. Η ανάλυση αποβλέπει στην αποκατάσταση του κάθε ασύνδετου τέλους – και της κάθε ακόμα πιο ασύνδετης αρχής – μέσα στην ιστορία.
[Για το φίλημα]
Το φιλί καθώς θολώνει το όριο μεταξύ φυσιολογικού και διαστροφικού, είναι – ίσως για τον ίδιο λόγο – η δημοσίως αποδεκτή παράσταση της ιδιωτικής σεξουαλικής ζωής, μια εκτελεσμένη νύξη σε αυτήν.
Οι ενήλικες έχουν συνήθως έντονα, κυρίως ιδιωτικά και αμήχανα αισθήματα σχετικά με το φίλημα. Αλλά αυτή η σεμνοτυφία – θα ήταν γελοίο ή πονηρό να ενδιαφέρεται κανείς για τα φιλιά – κρύβει μια έντονη, αρχικά παιδική περιέργεια για το φίλημα και ένα ρεπερτόριο από διαφορετικά είδη φιλιών. Για παράδειγμα, σύμφωνα με μια κοινότατη σεξουαλική θεωρία των παιδιών, η σύλληψη των μωρών γίνεται με το φίλημα∙ όπως οι περισσότερες σεξουαλικές θεωρίες των παιδιών, αυτή είναι ανατομικά ανακριβής αλλά υποβλητική και μετωνυμικά ορθή. Τα παιδιά έχουν κατά συνεκδοχή δίκιο σχετικά με το φίλημα. Και όπως κατάλαβε ο Φρόυντ, αυτές οι σεξουαλικές θεωρίες των παιδιών δεν εγκαταλείπονται όταν τα παιδιά μάθουν τα λεγόμενα γεγονότα της ζωής.
[Για το γαργάλημα]
«Μπορούμε να προξενήσουμε γέλιο γαργαλώντας το δέρμα», σημείωσε ο Δαρβίνος για τη μόνη αισθητηριακή επαφή που κάνει κάποιον να γελάσει. Σχετικά με το γαργάλημα, ένα εξαιρετικό γεγονός που συμπυκνώνει τόσα στοιχεία με ψυχαναλυτικό ενδιαφέρον, έχουν ωστόσο ελάχιστα ειπωθεί. Στο σωρευτικό τραύμα που είναι η ανάπτυξη, ίσως είχαμε την εμπειρία αλλά αναβάλαμε το νόημα.
* Το βιβλίο ‘Για το φίλημα, το γαργάλημα και την πλήξη’ του Adam Phillips από τις Εκδόσεις Οχτώ μπορείτε να το βρείτε στο βιβλιοπωλείο ΑΛ-ΠΑ Books (11ης Νοεμβρίου 49, Καστοριά)
