Από το break dance και τα πολιτικά συνθήματα στο hip hop και τους Terror X Crew
Βάσω Ασμανίδου
Χρειάζεται τόλμη για να εναντιωθείς στην κρίση. Ταλέντο για να βάψεις. Κότσια για να βγεις στους δρόμους και να περάσεις τα μηνύματά σου μεταμορφώνοντας τους γκρίζους τοίχους σε πολύχρωμα αριστουργήματα χρησιμοποιώντας για «όπλο» το σπρέι: ένα από τα στοιχεία της κουλτούρας του δρόμου είναι το γκραφίτι.
Ο Χαρίτωνας που υπογράφει τις δημιουργίες του ως Tuiyo άρχισε την τέχνη του δρόμου το 1999 επηρεασμένος από έναν πολύ καλό του φίλο. Όμως, όπως εξηγεί στο WE του News247, από παιδί ακόμη φωτογράφιζε τις δημιουργίες άλλων καλλιτεχνών και είχε ήδη μια μεγάλη συλλογή από τους αγαπημένους του street artists της δεκαετίας του ΄90. «Το γκραφίτι ήταν το χόμπι μου. Όπου κι αν πήγαινα, είχα πάντα τη φωτογραφική μου μηχανή και τραβούσα γκραφίτι, συνθήματα και γενικά ό,τι μου κέντριζε το ενδιαφέρον», μας λέει. Όμως, με το πέρασμα των ετών, οι νέες γενιές γκραφιτάδων θεωρούσαν τον Tuiyo και όσους άρχισαν την ίδια περίοδο με εκείνον τους… παλιούς. Γι’ αυτό και θέλησε να τιμήσει τους πιο πρώτους μέσα από το βιβλίο «Η Ιστορία του graffiti στην Ελλάδα Τόμος Α΄ 1984-1994», το οποίο κυκλοφόρησε πριν από λίγο χρονικό διάστημα.
«Ήταν χρέος μου να διηγηθώ την ιστορία του γκραφίτι. Από το ΄80 μέχρι το ΄99 είχαν γίνει όλα. Εμείς δεν κάναμε τίποτα», τονίζει. Και έτσι αποφάσισε να κάτσει να ψάξει και να βρει τους πιο παλιούς για να φτιάξει το βιβλίο. «Ένιωσα ότι έπρεπε οι νεότερες γενιές και όχι μόνο να μάθουν τι έγινε, πότε έγινε και ποιοι το έκαναν. Να τα βάλουμε σε μια τάξη ρε παιδί μου! Γι’ αυτό από το 2009 άρχισε το στήσιμο της ιστορίας», συνεχίζει.
Εν αρχήν ήσαν οι breakers
Το γκραφίτι ξεκινάει στα τέλη της δεκαετίας του 1980 με κομμάτια του Paladin και διαφόρων άλλων καλλιτεχνών όπως το θρυλικό crew των FSP κ.ά. Όλοι τους σχετίζονταν με το χορό, το break dance και τις πρώτες ταινίες brake και γκραφίτι που έτυχε να βρεθούν στα χέρια τους. «Το γκραφίτι είναι στις αρχές του ’80 άρρηκτα συνδεδεμένο με το break dance. Όλοι οι breakers της Αμερικής είχαν στα άλμπουμ τους artwork που έμοιαζαν με γκραφίτι. Το 1983 βγήκε η ταινία Wild Style και τα logos της αναπαρήγαγαν οι πρώτοι γκραφιτάδες στην Ελλάδα», μας λέει. Και σημειώνει ότι την εποχή των 80s κυριαρχούσε κυρίως το πολιτικό και το οπαδικό σύνθημα. «Τότε ήταν τα πρώτα βήματα. Φοβούνταν την αστυνομία και τους γείτονες και το ο,τιδήποτε καθώς το γκραφίτι ήταν κάτι παρθένο και καθόλου γνωστό στο ευρύ κοινό. Κι, ως γνωστόν, ό,τι καινούργιο σε κάθε εποχή, σπάνια αντιμετωπίζεται χωρίς καχυποψία».
(Μέσα των 80s στο Σύνταγμα: Ομάδες brakers χορεύουν στα σκαλιά της πλατείας)
(Το θρυλικό crew των FSP και break dance με bmx στα μέσα των 80s. Αυτοί έκαναν τα πρώτα βήματα στο ελληνικό γκραφίτι)
Το βιβλίο, όπως μας λέει ο Tuiyo, αποτελεί ομαδική δουλειά καθώς τον βοήθησαν αρκετοί «με πολύ κόπο ο καθένας στον τομέα που μπορούσε να συμβάλλει». «Ο Ορέστης ανέλαβε το γραφιστικό κομμάτι. Και έκανε τα πάντα γι’ αυτό το βιβλίο, από επιμέλεια μέχρι έρευνα μέχρι φωτογραφίες απ’ το αρχείο του και μέχρι σήμερα είναι μαζί μου στο τρέξιμο αυτής της ιστορίας. Άλλοι έκαναν τις μεταφράσεις των κειμένων και άλλοι τις επιμέλειες. Άλλοι σκάναραν φωτογραφίες και άλλοι έκαναν live για να υποστηρίξουν την προσπάθειά μας. Άλλοι, πάλι, μας βοήθησαν σε ανθρώπινο επίπεδο και γι’ αυτό βγήκε αυτό το καλό αποτέλεσμα. Ένα μεγάλο ευχαριστώ, λοιπόν», τονίζει.
Εκτός από τον α’ τόμο που κυκλοφορεί εδώ και λίγο διάστημα από τις εκδόσεις Futura, o β’ τόμος που θα αφορά το 1995 θα κυκλοφορήσει λίγο πριν τα Χριστούγεννα. Το 1996, επίσης, είναι ο τρίτος τόμος και ο τέταρτος καλύπτει την περίοδο μέχρι το 1999.
«Το 1995 έγινε το μεγάλο μπαμ στο γκραφίτι με τους Terror X Crew. Κάπου εκεί παντρεύτηκε το γκραφίτι με το hip hop και διαδόθηκε με τα βίντεο κλιπ», σημειώνει ο Tuiyo προσθέτοντας: «Στα φεστιβάλ που διοργανώνονταν υπήρχε κοντά η μουσική ραπ με το skate και το bmx. Και το γκραφίτι και το break είναι κοντά μεταξύ τους σαν τέχνες του δρόμου αλλά μπορεί κάποιος να ακούει ό,τι μουσική θέλει και να κάνει artwork». Όπως ο ίδιος που ακούει και hip hop και ροκ αλλά και κρητικά τραγούδια και όταν τον ρωτούν πως συνδυάζει τα διαφορετικά ακούσματα, απλά τους απαντά με χιούμορ «εσείς μπορείτε;».
Οι αντιδράσεις
Το πρώτο μέρος της ιστορίας του γκραφίτι στην Ελλάδα κυκλοφορεί στον απόηχο της πρωτοβουλίας του δημάρχου Αθηναίων, Γιώργου Καμίνη, και άλλων συναδέλφων του να καθαρίσουν τις πόλεις από τη «μουτζούρα». Πώς το σχολιάζει αυτό ο Tuiyo; «Σε μια περίοδο που τα προβλήματα είναι πολλά και μεγάλα σε ανθρωπιστικό επίπεδο κιόλας, θεωρώ τελείως άστοχο και για δήθεν εντυπώσεις να ασχοληθεί κανείς με την “καθαριότητα των πόλεων από γκραφίτι”» και σημειώνει: «Παρόλα αυτά για να κάνω τον δικηγόρο του διαβόλου, θέλω να πιστεύω πως οι δήμαρχοι εννοούν να καθαρίσουν κάποιους από τους τοίχους ή κάποια μνημεία από συνθήματα οπαδικά, πολιτικά κ.ά. Και πάλι, όμως, δεν συμφωνώ σε μια τέτοια εποχή να έχουν προτεραιότητα τέτοιες αποφάσεις. Υπάρχουν άστεγοι, υπάρχουν μετανάστες, υπάρχουν τοξικομανείς, υπάρχουν πολλά κοινωνικά φαινόμενα που απαιτούν και χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής».
Φυσικά τον ρωτήσαμε και για το γκραφίτι στο Πολυτεχνείο και το αστικό ντιμπέιτ που επικράτησε για το εάν έπρεπε να σβηστεί ή όχι. Η απάντησή του; «Το Πολυτεχνείο όταν έγινε το περιβόητο γκραφίτι ήταν παραδομένο σε λαθρεμπόριο τσιγάρων, εμπόριο ναρκωτικών και οι τοίχοι του ήταν παραδομένοι σε αφίσες κάθε λογής κατάστασης από κόμματα, νεολαίες, πάρτι και μαγαζιά. Δεν κατάλαβα γιατί έγινε τόσος ντόρος που βάφτηκε από ένα γκραφίτι και μετά όλοι ευαισθητοποιήθηκαν ξαφνικά για εκείνο τον τοίχο. Όποιος θυμάται πως ήταν μια μέρα πριν το γκραφίτι ο τοίχος και γενικά η εκεί γειτονιά, θα καταλάβει ότι δεν μας ενόχλησε καθόλου το γκραφίτι. Αν όμως με ρωτάτε γενικά για ιστορικά και νεοκλασικά κτίρια, είμαι της άποψης ότι πρέπει να συντηρούνται από επαγγελματίες συντηρητές και φυσικά διαφωνώ με οποιαδήποτε παρέμβαση: είτε γκραφίτι είτε αφίσα».
Λίγα λόγια για τον Tuiyo
Ο Tuiyo ξεκίνησε γκραφίτι το 1999 επηρεασμένος από έναν πολύ καλό του φίλο, τον Skerbi, ο οποίος ήταν επίσης street artist. Εκείνος ήταν ο άνθρωπος που τον έβαλε στο παιχνίδι της τέχνης στο δρόμο και μέχρι σήμερα είναι δίπλα του. Αργότερα, επηρεάστηκε από τους γκραφιτάδες που έβαφαν στα 90s».«Τότε», όπως μας λέει «διοργανώνονταν φεστιβάλ σε δήμους. Ο δήμος Νέας Ιωνίας, θυμάμαι, είχε δώσει άδεια στον Λέκι και ήταν η πρώτη άδεια δήμου σε ελεύθερο γκραφίτι στις γέφυρες της Νέας Ιωνίας. Αργότερα το θέατρο κάτω απ΄ τη γέφυρα στο Νέο Φάληρο είχε επιτρέψει σε όποιον θέλει να κάνει ελεύθερα γκραφίτι. Τονίζω το ελεύθερα, διότι είναι άλλο να δίνεις άδεια και να λες “κάντε γκραφίτι μια θάλασσα με ψαράκια και λουλουδάκια” και άλλο να λες “παραχωρώ το χώρο για να εκφραστεί ο καθένας όπως θέλει”».
Ο ίδιος, όπως και πολλοί συνάδελφοί του, έχουν συμμετάσχει σε φεστιβάλ αλλά για τα παιδιά με τις gas mask (μάσκες οξυγόνου) δεν είναι σκοπός η διάκριση αλλά «οι συναντήσεις καλλιτεχνών ώστε να γνωριστούν, να ανταλλάξουν απόψεις και να βάψουν όλοι μαζί».
