Η φιλοσοφία των λαχανόκηπων μέσα στη πόλη είναι μια ιδέα που κερδίζει συνεχώς έδαφος με πολλαπλά οφέλη τόσο για τους καλλιεργητές που συμμετέχουν σε αυτά τα εγχειρήματα όσο και για την ίδια την πόλη στις οποίες εμπεριέχονται τέτοιου είδους καλλιέργειες.
Πέρα από την οφθαλμοφανή αισθητική αναβάθμιση των πόλεων, είναι νησίδες που μεταφέρουν την φύση μέσα στον αστικό ιστό, ενισχύοντας την βιοποικιλότητα, μειώνοντας τα απορρίμματα με την μετατροπή τους τα σε βιολογικό λίπασμα (κομπόστ) και παρέχοντας ασφαλή τροφή. Παράλληλα έχει οφέλη σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο. Οι σχέσεις των καλλιεργητών είναι συνήθως σχέσεις αλληλεγγύης που ενδυναμώνουν το αίσθημα συνεργασίας και υπάρχει ανταλλαγή γνώσης και τεχνικών. Είναι επίσης ένας τρόπος σωματικής άσκησης και ψυχικής εκτόνωσης.
Η ιδέα γεννιέται
Η ιδέα ξεκίνησε από την συλλογικότητα αλληλέγγυας οικονομίας “Σπορείο”, κάπου στις αρχές του 2013. Τότε σε πιλοτικό στάδιο στήθηκαν οι πρώτοι λαχανόκηποι, σε κάποιες παρατημένες αναβαθμίδες του γηροκομείου, στο κέντρο της πόλης. Η συλλογικότητα άρχισε να δραστηριοποιείται συνάπτοντας συνεργασίες με παρόμοια εγχειρήματα και δίκτυα ανταλλαγής σπόρων, λαμβάνοντας μέρος παράλληλα σε διάφορες δράσεις και εκδηλώσεις. Ένα μέρος μάλιστα από τη συγκομιδή του λαχανόκηπου στις αναβαθμίδες προσφέρονταν στους τροφίμους του γηροκομείου.
Η ιδέα καλλιεργείται
Υπάρχουν πολλοί χώροι στη Καστοριά, τόσο μέσα στον αστικό ιστό, όσο και περιαστικά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την δημιουργία τέτοιων λαχανόκηπων. Από την δημιουργία της συλλογικότητας είχαν ξεκινήσει επαφές και συζητήσεις με τον σύλλογο των Εργατικών Κατοικιών Καστοριάς για τη δημιουργία ενός μεγαλύτερου λαχανόκηπου σε μια έκταση αντιαισθητική και γεμάτη μπάζα, υπόλειμμα της κατασκευαστικής εταιρείας που ανοικοδόμησε τις εργατικές κατοικίες. Η έκταση αυτή συνορεύει με τη λίμνη της Καστοριάς, οπότε θα έπρεπε να μπουν αυστηρές προϋποθέσεις για βιολογικού τύπου καλλιέργειες.
Μετά από αίτημα της συλλογικότητας “Σπορείο”, η νέα δημοτική αρχή, που προέκυψε το 2014, είδε με ενθουσιασμό αυτή την ιδέα και προχώρησε στα πρώτα βήματα υλοποίησής της.
Έτσι στις αρχές του 2015 οροθετήθηκαν 74 αγροτεμάχια των 50τ.μ σε μια έκταση 4 στρεμμάτων, τα οποία μοιράστηκαν με κλήρωση σε όσους είχαν υποβάλει αίτηση. Αρχικά η ιδέα ήταν τα αγροτεμάχια αυτά να δοθούν κατά κύριο λόγο σε κατοίκους των εργατικών κατοικιών, οι οποίοι έχουν και άμεση πρόσβαση εκεί. Το ενδιαφέρον στην αρχή ήταν μειωμένο. Έπειτα όμως άρχισαν να αιτούνται κάτοικοι κι από άλλες περιοχές κι αυτή τη στιγμή υπάρχει μια λίστα αναμονής αιτημάτων που θα κληρωθούν όταν βρεθεί νέος χώρος για καινούριες αστικές καλλιέργειες.
Ο κανονισμός που διέπει την λειτουργία του λαχανόκηπου υπογράφεται από τους καλλιεργητές και ορίζει υποχρεώσεις και δικαιώματα. Ο κανονισμός αυτός είναι ευέλικτος και προβλέπει την μετατροπή του κάθε χρόνο, ανάλογα με την εμπειρία που έχει προκύψει στη κάθε καλλιεργητική περίοδο. Δίνει έμφαση στην συνεργασία και την αλληλεγγύη μεταξύ των καλλιεργητών, απαγορεύει εντελώς τη χρήση χημικών λιπασμάτων και εντομοκτόνων, επιτρέπει όμως βιολογικές μεθόδους λίπανσης και φυσικά εντομοαπωθητικά.
Η ιδέα ωριμάζει
Το έτος 2015 ήταν η πρώτη καλλιεργητική περίοδος του περιαστικού λαχανόκηπου και άρχισε κάπως αργά. Οι πρώτες φυτεύσεις έγιναν αρχές Ιουνίου, σε ένα έδαφος που ήταν σκληρό και άγονο. Οι καλλιεργητές με πολύ μόχθο και φροντίδα κατάφεραν να έχουν παρόλα αυτά αποτελέσματα και δρέπουν το προϊόν του κόπου τους, το οποίο δεν είναι μόνο τα κηπευτικά τρόφιμα, αλλά και μια έκταση που έχει ήδη αλλάξει την φυσιογνωμία της περιοχής.
Το όραμα φυσικά δεν λείπει από αυτό το ξεκίνημα.
Οι καλλιεργητές δεν έχουν συσταθεί ακόμα σε συλλογικότητα και το πρώτο βήμα για το μέλλον είναι αυτό, ώστε να μπορούν να οργανώνουν δράσεις και να έχουν έσοδα. Από εκεί και πέρα το εγχείρημα μπορεί να ξεφύγει, επιδιορθώνοντας αχρησιμοποίητους γειτονικούς χώρους, αγοράζοντας κοινόχρηστα υλικά, αποθηκεύοντας παραδοσιακούς σπόρους και αυτοσυντηρώντας τον λαχανόκηπο χωρίς την άμεση εξάρτηση του δήμου.
Υπάρχουν ακόμα ιδέες για διεύρυνση της παραγωγικής ατζέντας με πτηνοτροφικές μονάδες και την καλλιέργεια σε θερμοκήπια.
Επίσης θα μπορεί να συνάπτει σχέσεις και συνεργασίες με άλλους φορείς και συλλογικότητες ανά την Ελλάδα, δημιουργώντας δίκτυα ανταλλακτικής οικονομίας και τράπεζα παραδοσιακών σπόρων.
Για επίλογο θα ήταν φρόνιμο να ευχαριστήσουμε όλους τους ανθρώπους κλειδιά που συνέβαλαν στην υλοποίηση αυτής της ιδέας, αρχίζοντας από το Δίκτυο Αλληλέγγυας Οικονομίας “Σπορείο” και ειδικά τον Θοδωρή Βασιλείου για την επιμονή του, τον δήμαρχο Καστοριάς, Αγγελή Ανέστη, που προχώρησε την ιδέα καθώς και τον αρμόδιο αντιδήμαρχο Τέρψη Σάκη για την οργάνωση αυτού του εγχειρήματος. Ακόμα την υπάλληλο του δήμου Καστοριάς, Στεφανή Αλέκα, που κατάρτισε τον κανονισμό λειτουργίας του λαχανόκηπου κι έχει την ευθύνη τήρησης του αρχείου του, καθώς και όλους όσους ξεχνώ εδώ να αναφέρω και με τους οποίους δεν ήρθα σε προσωπική επαφή κατά την διαδικασία υλοποίησής του.
Καρανικολόπουλος Σάκης
(Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στο 9ο τεύχος της free press εφημερίδας περιφερειακής εμβέλειας “#Together” τον Οκτώβριο του 2015)
dimotikos-laxanokipos-kastorias.blogspot.gr
