Ο «ανεξάρτητος Ηλίας» που, αψηφώντας τον Ψυχρό Πόλεμο, έφερε στη χώρα εν μέσω δικτατορίας αυτοκίνητα του ανατολικού μπλοκ και από ιδιοκτήτης στόλου ταξί και ενός ταπεινού μετεμφυλιακού πρατηρίου καυσίμων της Shell έγινε κυρίαρχος της αυτοκίνησης και αντιπρόσωπος των Trabant, Wartburg, Polski Fiat, Daihatsu, Alfa Romeo και Kawasaki
Ο μπαρουτοκαπνισμένος γνώστης των αυτοκινήτων ήταν κάθετος: «Σας παρακαλώ να το γράψετε όπως το λέω: ο Ηλίας Καμμένος δεν έγινε γνωστός ως πατέρας του Πάνου.
Υπήρξε ο σημαντικότερος έμπορος αυτοκινήτων που πέρασε από τη χώρα και οπωσδήποτε ο αυτοκράτορας του κλάδου στις δεκαετίες του ’60 και ’70». Αλλοι πάλι λένε ότι στο τέλος της μακράς και πολυτάραχης ζωής του ο εν λόγω επιχειρηματίας ως μεγαλύτερο τίτλο τιμής είχε την πολιτική σταδιοδρομία του γιου του. Εξάλλου ήταν στις 6 Μαΐου 2012 όταν ο ίδιος, γιορτάζοντας τα 84α γενέθλιά του και σβήνοντας το κεράκι σε μια τεράστια τούρτα που έγραφε «ανεξάρτητος Ηλίας», αλλά και την εκλογική επιτυχία του κόμματος των ΑΝ.ΕΛ. που ο γιος του ίδρυσε, δήλωνε ότι το 10,6 % που πήρε τότε το κόμμα ήταν το μεγαλύτερο δώρο που του είχαν κάνει ποτέ.
Εδώ και δύο μήνες περίπου στα κεντρικά των ΑΝ.ΕΛ. στη λεωφόρο Συγγρού ήταν κοινό μυστικό ότι ο «κυρ Ηλίας φεύγει». Η «κακιά αρρώστια» κατέτρωγε το στομάχι του, όμως ο ίδιος στιγμή δεν διαμαρτυρήθηκε. Για την ακρίβεια, καθημερινά σχεδόν έπαιρνε το αυτοκίνητό του πηγαίνοντας έστω και για λίγο στα γραφεία του κόμματος των Ανεξάρτητων Ελλήνων. Επρόκειτο για έναν αγώνα αξιοπρέπειας, μια ύστατη μάχη που δόθηκε απέναντι σε μια ανίκητη ασθένεια. «Ο υπουργός θα απουσιάζει για λίγες ημέρες. Βρίσκεται κοντά στον πατέρα του σε αυτές τις τελευταίες του στιγμές», έλεγαν οι στενοί συνεργάτες του κ. Πάνου Καμμένου στις διαρκείς αναζητήσεις των δημοσιογράφων.
Το «γραμμάτιο»
Κι όσο κι αν κάποιος πολιτικά διαφωνεί με τους χειρισμούς, τη ρητορική, τα λάθη, τις παραλείψεις και εκτιμήσεις του πληθωρικού πολιτικού, η αλήθεια είναι ότι ο πρόεδρος των ΑΝ.ΕΛ. στάθηκε μέχρι τέλους στο πλευρό του αγαπημένου του πατέρα. Ισως γιατί έτσι προτάσσει το καθήκον ενός γιου. Ισως πάλι γιατί ο Πάνος Καμμένος έπρεπε να εξοφλήσει ένα παλιό «γραμμάτιο» στον άνθρωπο που τον έφερε στον κόσμο, καθώς ποτέ δεν ενδιαφέρθηκε πραγματικά να συνεχίσει την οικογενειακή επιχείρηση λόγω της εμπλοκής του με την πολιτική, αφήνοντας τον όμιλο ακέφαλο και δίχως συνέχεια. Ποιος ξέρει, αν ο σημερινός πολιτικός «συνεταίρος» του Αλέξη Τσίπρα έμενε στον χώρο των αυτοκινήτων, ενδεχομένως η πορεία της χώρας να ήταν διαφορετική. Ομως με τα «ίσως» και τα «αν» Ιστορία δεν γράφτηκε ποτέ.
Αυτοκινητιστής με όραμα
Ο Ηλίας Καμμένος γεννήθηκε το 1926, σε μια περίοδο δύσκολη για τη χώρα. Παιδί ουσιαστικά του πολέμου και της μετεμφυλιακής Ελλάδας, ρίχτηκε στη βιοπάλη σε μια χώρα που μπορεί να είχε συντριβεί, τουλάχιστον όμως ήλπιζε σε ένα καλύτερο μέλλον. Δεξιών πεποιθήσεων και με καταγωγή από οικογένεια προεστών και στρατηγών της Φωκίδας, ο Γαλαξιδιώτης στην καταγωγή νεαρός ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του κάνοντας όποια δουλειά έβρισκε. Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου του κόσμου σύντομα οδήγησε στην υιοθέτηση του αυτοκινήτου ως ενός μαζικότερου μέσου μεταφοράς, αρχής γενομένης με τα ταξί. Ποιος δεν θυμάται τον γνωστό «ταρίφα» Μίμη Φωτόπουλο στη θρυλική ταινία του Γιώργου Τζαβέλλα «Το σωφεράκι» ή τα περίφημα «πειρατικά ταξί» της Αθήνας του ’50 και του ’60. Από τότε εξάλλου έμεινε το «έθιμο» της διπλής κούρσας,.
Τα ταξί και το πρατήριο
Ο Ηλίας Καμμένος, για να ζήσει, ξεκίνησε να οδηγεί ταξί, έχοντας όμως όνειρα αλλά και δυνατότητες για ακόμα παραπέρα. Σύντομα θα αποκτήσει τον δικό του μικρό στόλο ταξί, όπως θυμάται ένας παλιός καλός του φίλος, όμως και πάλι δεν μένει ήσυχος. «Ανθρωπος της παλιάς σχολής, καπάτσος και πονηρός με την καλή έννοια», όπως μας λέει ο παλιός του φίλος, θα κατανοήσει τη δυναμική του αυτοκινήτου. Κάπως έτσι θα δημιουργήσει ένα πρατήριο βενζίνης πολύ κοντά στο ιστορικό κτίριο της Ολυμπιακής Αεροπορίας του Αριστοτέλη Ωνάση, στη λεωφόρο Συγγρού. Λόγω των εξαιρετικών του σχέσεων με την εταιρεία Shell που τότε ήταν σχεδόν μονοπώλιο στη χώρα μας, θα αγοράσει το οικόπεδο της σημερινής έδρας των ΑΝ.ΕΛ. και θα θέσει τις βάσεις για κάτι μεγαλύτερο. Για τη δημιουργία μας ολοκληρωμένης αντιπροσωπείας πώλησης αυτοκινήτων. Ηταν το 1957 όταν η τότε κυβέρνηση επέβαλε έναν φόρο με την επωνυμία «Φρειδερίκη» και την εναλλακτική ονομασία «Εισφορά», όπου ανάλογα με τον κυβισμό σκόπευε να καταστήσει το αυτοκίνητο ολοένα πιο δύσκολο στο να αγοραστεί. Σκοπός αυτής της πολιτικής δεν ήταν άλλος από τη διακοπή εκροής συναλλάγματος. Αυτή η τάση, λοιπόν, οδήγησε στην άνθηση μιας νέας αγοράς για την καχεκτική Ελλάδα. Αυτής των μεταχειρισμένων οχημάτων. Ηδη οι Ελληνες είχαν κατανοήσει ότι το αυτοκίνητο ήταν σημαντικό, όμως τώρα που δεν είχαν πλέον τη δυνατότητα μιας τέτοιας αγοράς έπρεπε να βρουν εναλλακτικό τρόπο. Ανοίγοντας ένα μικρό αρχικά μαγαζάκι πώλησης και ανταλλαγής οχημάτων στις αρχές του ’60, ο Ηλίας Καμμένος κάνει επανάσταση. Εκεί που θα τρελάνει το Πανελλήνιο είναι με την υιοθέτηση για πρώτη φορά δόσεων στην αγορά αυτοκινήτου, αλλά και με την εντατική διαφήμιση με την οποία θα επικοινωνήσει τις πωλήσεις του. Εχοντας εξασφαλίσει τη χρηματοδότησή του, θα ξεκινήσει καμπάνια στο κρατικό ραδιόφωνο του ΕΙΡ, σε εφημερίδες και περιοδικά και κάπως έτσι η μάντρα αυτοκινήτων της Συγγρού θα γίνει διάσημη. «Φέρτε το παλιό σας αυτοκίνητο και ελάτε να πάρετε ένα μεταχειρισμένο από εμάς. Εξι μήνες μετά θα σας το αγοράσουμε ξανά στην ίδια τιμή και επαναγοράζετε ένα ακόμα καινούριο», έλεγε η μακροσκελής και επεξηγηματική διαφήμιση, προκαλώντας εμπορικό ντελίριο. Τότε ξεκίνησε και η μονοκρατορία του Ηλία Καμμένου στην αγορά.
Business στο σιδηρούν παραπέτασμα
Σύντομα ο επιχειρηματίας θα τοποθετηθεί στην ελίτ της Αθήνας και θα αποκτήσει σχέσεις, κυρίως με πολιτικά πρόσωπα από τον χώρο της Δεξιάς. Πατριώτης ο ίδιος αλλά και η σύζυγός του Πόλυ, η οποία αργότερα είχε εμπλοκή στα νεοδημοκρατικά δρώμενα, δεν βλέπει θετικά τα κινήματα της εποχής, όπως το 114 ή τους Λαμπράκηδες, καθώς θεωρεί ότι από πίσω υπάρχει κομμουνιστική λογική. Παρά ταύτα δεν θα παρασυρθεί, αλλά θα συνεχίσει απρόσκοπτα την εμπορική του δραστηριότητα. Θα είναι ο πρώτος που θα λανσάρει τα γραμμάτια για την αγορά οχημάτων, καθορίζοντας όλο το παιχνίδι στον κλάδο καθώς και το χρηματιστήριο των τιμών της τετρακίνησης. Οι πωλήσεις μεταχειρισμένων αυτοκινήτων που κάνει θα ξεπεράσουν αυτές των υπόλοιπων αντιπροσωπειών, καθώς κυριαρχούσε η τάση αγοράς παλιών οχημάτων, όπου οι οδηγοί μάθαιναν πάνω σ’ αυτά και κατόπιν πραγματοποιούσαν αγορά νέου Ι.Χ.
Η επιτυχία μάλιστα, θα συνεχιστεί. Βλέποντας ο Ηλίας Καμμένος ότι οι αντιπροσωπείες των αυτοκινήτων με προέλευση από τη Δυτική Ευρώπη ή τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία είχαν καταληφθεί από ανταγωνιστές του, θα στραφεί προς την ανερχόμενη τότε ανατολικοευρωπαϊκή-σοβιετική αυτοκινητοβιομηχανία. Το περίφημο κατά Ουίνστον Τσόρτσιλ σιδηρούν παραπέτασμα δηλαδή. Η γνωριμία του με τον τότε αντιπρόσωπο της Fiat στην Ελλάδα Παύλο Λάσκαρη θα του ανοίξει τα μάτια, καθώς ο Γαλαξιδιώτης επιχειρηματίας θα πληροφορηθεί ότι η ιταλική βιομηχανία έχει δημιουργήσει εργοστάσια στο ανατολικό μπλοκ, παράγοντας οχήματα στην Πολωνία, στην Τσεχία και την Ουγγαρία.
Ομως και η οικογένεια Σφακιανάκη είχε ψάξει να βρει δρόμους προς αυτές τις αγορές, ενώ η επιχειρηματική οικογένεια Ηλιόπουλου έφερνε τα περίφημα Volga και Moscovitch από την ΕΣΣΔ με αντάλλαγμα γεωργικά προϊόντα. Θα πρέπει να θυμίσουμε ότι λόγω των μεγάλων ελλείψεων σε πρώτες ύλες στα αγροτικά είδη οι χώρες του ανατολικού μπλοκ πραγματοποιούσαν το ’60 πωλήσεις μηχανημάτων και οχημάτων έναντι τροφίμων. Κάπως έτσι και υποβοηθούμενος από το τότε άνοιγμα της Ελλάδας στις χώρες αυτές, ο Ηλίας Καμμένος πρώτα θα φέρει εδώ τα ανατολικογερμανικά Wartburg, αφού προηγουμένως θα έρθει σε επαφή με την εταιρεία μέσω της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης. Επρόκειτο για μια καλή φίρμα μεσαίου κυβισμού αυτοκινήτων, τα οποία κανένας Ελληνας αντιπρόσωπος δεν είχε φροντίσει να εξασφαλίσει.
Συνεργαζόμενος με τον οργανισμό εξαγωγών της Ελλάδας, αλλά και την τότε DDR, θα φέρει αρχικά μια παρτίδα και οι πωλήσεις θα εκτιναχθούν. Η Wartburg ήταν μια εταιρεία της Ανατολικής Ευρώπης με μικρή έως μέτρια δυναμική. Η ιστορία της ξεκίνησε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν οι Σοβιετικοί παρέδωσαν στο κράτος της Ανατολικής Γερμανίας το εργοστάσιο κατασκευής αυτοκινήτων του Αϊζεναχ.
Η πρώτη αντιπροσωπεία της Wartburg στην Ελλάδα, τη δεκαετία του ’50, ήταν η Εταιρεία Εμπορίας Αυτοκινήτων. Στα μέσα του ’60 η αντιπροσωπεία περνά στα χέρια του Ηλία Καμμένου, ο οποίος γνώριζε καλά το αντικείμενο μέσω της εταιρείας του ΠΑΝΑΛΕΞ Α.Ε. Τα Wartburg πούλησαν σαν τρελά και σύντομα ο επιχειρηματίας θα επενδύσει ξανά. Θα φέρει τα περίφημα Trabant. Αν και ότι η φήμη των τελευταίων έχει παραμείνει ζωντανή μέχρι τις μέρες μας, οι πωλήσεις τους δεν θα είναι εξίσου καλές με αυτές των Wartburg. Κι αυτό επειδή οι Ελληνες των 60s και 70s δεν είχαν συνηθίσει τα δίπορτα Trabant. Ηταν η περίοδος που η ελληνική οικογένεια είχε μεγαλύτερο πληθυσμό και οι κυριακάτικες εκδρομές με το αυτοκίνητο γίνονταν είτε με λεωφορεία είτε με αυτοκίνητα που όφειλαν να χωρέσουν έξι, επτά ή και οκτώ άτομα.
Το κτίριο της Συγγρού
Στις αρχές του ’70 πάντως ήδη ο Ηλίας Καμμένος είχε γιγαντωθεί, καθώς τόσο οι αντιπροσωπείες του όσο και οι πωλήσεις μεταχειρισμένων αυτοκινήτων που είχε πήγαιναν εξαιρετικά. Πολύ γρήγορα θα αναλάβει την αντιπροσωπεία των Kawasaki απευθυνόμενος σε ένα πλατύτερο κοινό, καλύπτοντας και τη μοτοσικλέτα μαζί με το αυτοκίνητο, καθώς διέβλεπε τη ραγδαία ανάπτυξη αυτής της αγοράς λόγω της επαναστατημένης νεολαίας της εποχής. Από ένα υπερμοντέρνο για την εποχή κτίριο στη λεωφόρο Συγγρού, στο οποίο σήμερα στεγάζονται τα κεντρικά γραφεία των ΑΝ.ΕΛ., ο businessman θα δημιουργήσει και νέες υπηρεσίες. Ειδικότερα, θα παρουσιάσει τη δική του εταιρεία πώλησης ασφαλειών αυτοκινήτου, ενώ θα πάρει και την αντιπροσώπευση της Aston Martin. Ηταν πλέον ο ίδιος που καθόριζε όλες τις εξελίξεις και στη δύναμη του οποίου ολόκληρη η αγορά υποκλινόταν. Θα αποκτήσει τεράστια ρευστότητα και θα κυριαρχήσει σε μια χρονική συγκυρία όπου η χούντα με νόμο αποφάσιζε ότι για να πραγματοποιεί κάποιος εισαγωγές θα έπρεπε να καταθέτει για τρεις μήνες εγγυητικές επιστολές ισόποσης αξίας με το εμπόρευμα.
Οι ανταγωνιστές του Ηλία Καμμένου θα χάσουν το έδαφος κάτω από τα πόδια τους, ο ίδιος όμως, χάρη στη διορατικότητα και τις πάντα μετρημένες κινήσεις του, θα μείνει όρθιος και θα αυξήσει το μερίδιο αγοράς του. Τότε θα φέρει τα Polski Fiat, την Alfa Romeo και άλλες φίρμες, ενώ θα ξεκινήσει τις πωλήσεις χωρίς καν προκαταβολή, μαζεύοντας φυσικά όλο το χρήμα της αγοράς.
Η δεκαετία του ’80 πάντως δεν θα είναι το ίδιο ανθηρή για τον δραστήριο επιχειρηματία. Η αγορά του αυτοκινήτου θα εξελιχθεί πάρα πολύ, ο τρόπος λειτουργίας των αντιπροσωπειών θα αλλάξει και σύντομα η αντιπροσωπεία των Kawasaki θα περάσει στον Νίκο Θεοχαράκη. Ο μύθος του αλάνθαστου επιχειρηματία σιγά-σιγά θα ξεφτίσει, ενώ όσοι τον γνώριζαν λένε ότι έχασε το ενδιαφέρον του για τα επιχειρηματικά πράγματα όταν ο γιος του Πάνος ενεπλάκη ενεργά με την πολιτική και η κόρη του Αλεξία μετά την επαγγελματική της ενασχόληση με την κολύμβηση δεν θα ασχοληθεί καν με την εταιρεία.
Γιος και κόρη
Γνώστες των εσωτερικών της οικογένειας θυμούνται ότι ο Ηλίας Καμμένος, παρά την αγάπη που έτρεφε στον γιο του, είχε κάποιες ελπίδες ότι η κόρη του θα μπορούσε να αναλάβει τις δουλειές του και θα παρατούσε την προπονητική στην κολύμβηση και το water polo. Φίλες της Αλεξίας Καμμένου τη θυμούνται στο ιδιωτικό σχολείο Χουρδάκη στο Παλιό Φάληρο να πουλάει σάντουιτς που έφτιαχνε μόνη της στο σπίτι της οικογένειας και να βγάζει χαρτζιλίκι. «Ηταν δαιμόνια έμπορος, όμως στην πορεία έκανε άλλες επιλογές», λένε όσοι γνωρίζουν πρόσωπα και καταστάσεις. Με τη σειρά του ο Πάνος Καμμένος, μετά από μια πολλές φορές ακραία εθνικιστική πορεία στην ΟΝΝΕΔ των χρόνων του Ευάγγελου Αβέρωφ, παρέα με τον μετέπειτα δήμαρχο Πειραιά Βασίλη Μιχαλολιάκο, επικεντρωμένος πάντα στην Εθνική Δεξιά, το 1993, σε ηλικία 28 ετών θα εκλεγεί βουλευτής Β’ Αθηνών, παραμένοντας ένας από τους μακροβιότερους εκπροσώπους του ελληνικού Κοινοβουλίου. Καθοριστικό χτύπημα στην πορεία του Ηλία Καμμένου υπήρξε η απώλεια της Daihatsu τη δεκαετία του ’90 λόγω προβλημάτων που δημιουργήθηκαν μετά την παραγγελία μιας ειδικής σειράς οχημάτων για τη χώρα μας.
Στο Γαλαξίδι
Η αποχώρησή του από τα επιχειρηματικά δρώμενα είχε διαφανεί και από μια σειρά άλλων γεγονότων. Ηδη είχε στραφεί σε άλλες επενδύσεις (είχε στην ιδιοκτησία του κινηματογράφο στην Καλλιθέα), ενώ ολοένα πύκνωνε τις εμφανίσεις του στο αγαπημένο του Γαλαξίδι, τον τόπο καταγωγής του, εκεί που συγκέντρωνε τα καλοκαίρια όλη την οικογένεια. Ανθρωπος με χιούμορ, λάτρης της καλής ζωής και διασκέδασης, είχε πάντα το σπίτι του ανοιχτό. Μάλιστα είχε αδυναμία στο καλό φαγητό, την οποία κληρονόμησε στον γιο του Πάνο, ο οποίος θεωρείται δεινός σεφ, με ειδικότητα στους θαλασσινούς μεζέδες.
Παράλληλα, πολλοί θυμούνται ότι ο επιχειρηματίας βοήθησε πολλούς ανθρώπους, ενώ κάθε άλλο παρά τυχαίος ήταν ο θρήνος του Δήμου Δελφών για τον θάνατό του, καθώς είχε πραγματοποιήσει ουκ ολίγες δωρεές. Ο Ηλίας Καμμένος είχε επίσης μεγάλη αδυναμία στα εγγόνια του. Στο τέλος της ζωής του, δε, υπήρξε ενεργός στη δημιουργία των ΑΝ.ΕΛ., ερχόμενος σε σύγκρουση με τους ουκ ολίγους παλιούς Νεοδημοκράτες φίλους του.
