Με το φακό του κατέγραψε τα μεγαλύτερα γεγονότα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό
Πέθανε, σήμερα, σε ηλικία 92 ετών, ο γνωστός φωτορεπόρτερ Γιάννης Κυριακίδης, ο οποίος έγραψε ιστορία στον χώρο του φωτορεπορτάζ με το δικό του, μοναδικό στυλ.
Ένας από τους κορυφαίους φωτορεπόρτερ στην Ελλάδα, θρύλος της Θεσσαλονίκης, ο Γιάννης Κυριακίδης γεννήθηκε το 1924 και με το φωτογραφικό του φακό κατέγραψε τα μεγαλύτερα γεγονότα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, φωτογραφίζοντας -μεταξύ άλλων- πρωθυπουργούς, βασιλείς, δικτάτορες, αλλά και απλούς ανθρώπους της καθημερινότητας.
Με τη μηχανή του γύρισε σχεδόν όλο τον κόσμο για να αποτυπώσει στιγμές της πολιτικής και της αθλητικής επικαιρότητας. Με τον αείμνηστο Δημήτρη Γουσίδη ταξίδεψε μέχρι το Ισραήλ για να καλύψει τον πόλεμο Ισραήλ – Αιγύπτου, αλλά και για να παρουσιάσει τη ζωή των πολιτικών προσφύγων που ζούσαν στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ενωσης. Κάλυψε τους Ολυμπιακούς της Σεούλ, της Ατλάντας, της Βαρκελώνης και της Αθήνας, ενώ ατελείωτη είναι η λίστα με τις φωτογραφίες των διαφόρων καλλιτεχνών που έχει τραβήξει. Παρά τα χρόνια και τα προβλήματα υγείας που τον τυραννούν, είναι εκπληκτική η προσπάθεια που κάνει για να μην ξεχάσει κανέναν.
Με τον Γιασέρ Αραφάτ
Από τους ποιητές μας, τον Ελύτη και τον Ρίτσο και τους Θεσσαλονικείς Μανόλη Αναγνωστάκη και Κωστή Μοσκώφ, τους μουσικοσυνθέτες Βασίλη Τσιτσάνη, Μίκη Θεοδωράκη, Μάνο Χατζιδάκι, Μίμη Πλέσσα, Θάνο Μικρούτσικο, Χρήστο Νικολόπουλο, Διονύση Σαββόπουλο και Σταύρο Ξαρχάκο, τους τραγουδιστές Στέλιο Καζαντζίδη, Γρηγόρη Μπιθικώτση, Γιώργο Νταλάρα, Μανόλη Μητσιά, Χαρούλα Αλεξίου, Ρίτα Σακελαρίου, Στράτο Διονυσίου, Γιάννη Πάριο, Γιάννη Πουλόπουλο, Νίκο Παπάζογλου, Μαρίζα Κωχ, Δημήτρη Μητροπάνο, Νάνα Μούσχουρη, Βίκυ Μοσχολιού, Σωτηρία Μπέλλου και Μαρινέλλα.
Ατελείωτη είναι και η λίστα των ανθρώπων του θεάτρου, της τέχνης και της επιστήμης που έχουν φωτογραφηθεί από τον Γιάννη Κυριακίδη: ο Δημήτρης Χορν, ο Ζυλ Ντασσέν, ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ, η Τζένη Καρέζη, η Ζωή Λάσκαρη, η Αλίκη Βουγιουκλάκη, ο Μάνος Κατράκης, η «θεά της Ελλάδας», όπως αποκαλούσε τη Μελίνα Μερκούρη, η Μαρία Κάλλας (και ο Αριστοτέλης Ωνάσης), ο Θόδωρος Αγγελόπουλος και ο Μανόλης Ανδρόνικος.
Πολλοί και οι άνθρωποι της Εκκλησίας που φωτογραφήθηκαν από τον φακό του: οι μακαριστοί Χριστόδουλος και Παντελεήμων, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος και ο μητροπολίτης Ανθιμος.
Τον Κυριακίδη τον είχαν αποκαλέσει “Ιωάννη της Κλίμακος” για τη συνήθειά του να μεταφέρει πάντα μαζί του μια σκάλα, πάνω από την οποία φωτογράφιζε επί δεκαετίες την ιστορία, στέκοντας “ένα κεφάλι πιο ψηλά” απ’ τα πρόσωπα που τη δημιουργούσαν.
Η Κατίνα Παξινού και ο “Δράκος του Σέιχ Σου”
Οι απλοί άνθρωποι, όπως η κυρά της Γέφυρας, ουδέποτε έλειψαν από τις φωτογραφίες του Κυριακίδη. Ο φακός του “έπιασε” για παράδειγμα την ανυπομονησία των ανθρώπων, που σχημάτιζαν ουρές στο Λευκό Πύργο τη δεκαετία του ’60, προκειμένου να πάρουν ένα απ’ τα καραβάκια, που θα τους πήγαιναν για μπάνιο στην Περαία. Και τα ίδια χρόνια πάνω- κάτω φωτογράφισε στο ειδώλιο τον Αριστείδη Παγκρατίδη, που κατηγορήθηκε ώς ο “Δράκος” του Σέιχ Σου και εκτελέστηκε το 1968, παρότι υποστήριζε μέχρι τέλους την αθωότητά του.
Η λίστα των όσων έχει φωτογραφίσει σε επτά δεκαετίες μακριά: πολιτικοί, ηθοποιοί, επιχειρηματίες, μέλη βασιλικών οικογενειών, η καλή κοινωνία της Θεσσαλονίκης να κάνει εντυπωσιακές εμφανίσεις στον “Χορό των Ανεμώνων”, μουσικοί και άλλοι καλλιτέχνες.
“Ο Κυριακίδης είναι τόσες ιστορίες!”
“Ο Κυριακίδης πιστεύω ότι δημιούργησε τον εαυτό του στο φωτορεπορτάζ. Πήρε ένα επάγγελμα που το έκαναν κι άλλοι και τό ‘κανε …’Γιάννης Κυριακίδης’. Ο Κυριακίδης είναι τόσες ιστορίες!”, έλεγε η κόρη του, η σκηνογράφος Τίτη Κυριακίδη. “Αυτό που μου άρεσε πάντα στη δουλειά του ήταν ο τρόπος που σκηνοθετούσε τον εαυτό του όταν φωτογράφιζε. ‘Ηταν σαν να έβλεπε τον εαυτό του μπροστά από την την κάμερα, ενώ βρισκόταν απ’ την άλλη πλευρά. Υπάρχει ένα τεράστιο αρχείο φωτογραφιών του και αυτό είναι η ιστορία της Ελλάδας και της Θεσσαλονίκης -και του κόσμου γιατί ταξίδευε πολύ και γνώρισε χιλιάδες ανθρώπους. Είναι ένας άνθρωπος πολύ δυνατός και σε αυτό θέλω να του μοιάσω” δήλωνε σε παρουσίαση του βιβλίου του.
Κατά την ίδια, ο πατέρας της δεν έφερε ποτέ τα “άσχημα” του “έξω κόσμου” στο σπίτι τους. “Δεν μιλούσε ποτέ, πχ, για τη Μακρόνησο και την περιπέτειά του εκεί”, λέει, “ποτέ δεν έφερνε τον έξω κόσμο στο σπίτι μας” (σ.σ. το 1945 έκανε τη “θητεία” του στη Mακρόνησο με το πρώτο του φωτογραφικό στούντιο να προορίζεται για τις ανάγκες των εξόριστων κρατουμένων).
“Ο πατέρας μου πάνω από όλα αγάπησε αυτή την πόλη […] Αγάπησε τη Θεσσαλονίκη με έναν τρόπο, που θα έπρεπε να τον πάρουμε όλοι σοβαρά. Ο Γιάννης Κυριακίδης κάποια στιγμή θα αφήσει τη Θεσσαλονίκη σε εσάς. Όλοι έχουμε μια κληρονομιά, αυτή την πόλη, και ο Κυριακίδης μας την αφήνει να την πάμε πιο μπροστά. Την αφήνει σε εσάς να την προσέχετε!”.
Έκανε τα πάντα για να βγάλει μια φωτογραφία
Τόσο αντικειμενικός, όσο και η κάμερά του
Ο δημοσιογράφος Κώστας Μπλιάτκας που έκανε την έρευνα και επιμέλεια του λευκώματος με τίτλο «ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ – Ζωή Γεμάτη Εικόνες», σημείωνε στην παρουσίασή του: “Τον Κυριακίδη τον χαρακτήριζε το πάθος του, η αγάπη για τη φωτογραφία και τη Θεσσαλονίκη και το πείσμα να μην επιστρέφει ποτέ στο σκοτεινό θάλαμο χωρίς το θέμα. ‘Οταν δεν προλάβαινε, το σκηνοθετούσε το θέμα, με έναν τρόπο φελινικό, ωραίο. Κι όσο περνούσε ο χρόνος, γινόταν αντικειμενικός όσο και η κάμερά του, όπως έχει πει και ο Γεράσιμος Δώσσας. Γιατί ο φωτογράφος ο πονηρός μπορεί το φως να το δείξει σκότος, την άσχημη όμορφη, τον αριστερό δεξιό, ενώ ο Κυριακίδης απέκτησε σταδιακά μια αξιοθαύμαστη αντικειμενικότητα πάνω στο θέμα”.
“Μη σταματάτε να τους αναστατώνετε” ή πώς ένα μονόστηλο έγινε δισέλιδο
Θέλοντας να δείξει τη δύναμη των φωτογραφιών του Γιάννη Κυριακίδη, ο οποίος είχε υιοθετήσει το σλόγκαν των σαμποτέρ του Β’ παγκοσμίου Πολέμου, δηλαδή “μη σταματάτε να τους αναστατώνετε”, ο Κώστας Μπλιάτκας διηγήθηκε ένα προσωπικό περιστατικό: ο ίδιος, νέος δημοσιογράφος, είχε αναλάβει να καλύψει ένα ρεπορτάζ για κάποιες κινητοποιήσεις στα πανεπιστήμια. Αρχικά, οι προϊστάμενοί του, τού είχαν ζητήσει ένα πολύ σύντομο ρεπορτάζ. Όταν όμως είδαν τις φωτογραφίες και παρότι το κείμενό του ήταν -όπως λέει ο ίδιος- “ένα χάλι”, αποφάσισαν να κάνουν το θέμα …δισέλιδο!
Με τη Μελίνα Μερκούρη και τον Ζυλ Ντασέν
Το έγκλημα στον Σμόλικα το ’50 και οι συγκλονιστικές φωτογραφίες στον “Ελληνικό Βορρά”
Ο δημοσιογράφος Γεράσιμος Δώσσας σημείωσε απ’ την πλευρά του: “Η σύζευξη της στιγμής και της αιωνιότητας είναι δικαιωμένη, αν τη δει κάποιος αιχμαλωτισμένη στις φωτογραφίες του Γιάννη”.
‘Οπως παρατηρεί, οι φωτογραφίες του Γιάννη Κυριακίδη ήταν συχνά συνταρακτικές. Ενδεικτικά αναφέρει εκείνες που συγκλόνισαν τους αναγνώστες του “Ελληνικού Βορρά” στη δεκαετία του ’50, όταν είχε γίνει ένα πολλαπλό έγκλημα στον Σμόλικα.
Όταν οι δύο τους, δημοσιογράφος και φωτογράφος, έφτασαν εκεί, οι νεκροί βρίσκονταν ακόμη στα φέρετρα. Ο Κυριακίδης φωτογράφισε τις γυναίκες που μοιρολογούσαν “σαν χορός αρχαίας ελληνικής τραγωδίας” και συγκίνησε τους πάντες. “Κάποτε η τέχνη ξεπερνά τη φύση”, είπε χαρακτηριστικά ο κ.Δώσσας και πρόσθεσε: “ήταν σπουδαία συγκυρία για εμένα ότι βρεθήκαμε στο ίδιο ‘δρομολόγιο'”.
Ο Σαλβαδόρ Κούνιο και ένα “δάνειο” ζωής
Σε σύντομο ντοκιμαντέρ σε συνέντευξη που είχε δώσει στον Κώστα Μπλιάτκα, ο Γιάννης Κυριακίδης είχε αποκαλύψει ένα σημαντικό “δάνειο” που δέχτηκε στην αρχή της καριέρας του, νεαρός άντρας τότε.
Συγκεκριμένα, διηγήθηκε πώς φορώντας αμπέχωνο και άρβυλα είχε μπει στο κατάστημα φωτογραφικών ειδών του Σαλβαδόρ Κούνιο στη Θεσσαλονίκη, “φλερτάροντας” με μια φωτογραφικό μηχανή. Είχε πάνω του κάτι παραπάνω από 100 δραχμές. ‘Οταν ρώτησε πόσο στοιχίζει η μηχανή τού είπαν 3.500 δρχ και απογοητευμένος γύρισε να φύγει.
Εκείνη την ώρα εμφανίστηκε ο Κούνιο και, χωρίς δεύτερη κουβέντα, είπε: “Βίκτωρ, κάν’ την πακέτο και δώσ’ την στο παιδί”. ‘Οταν οκτώ μήνες αργότερα και δουλεύοντας πολύ σκληρά, ο Γιάννης Κυριακίδης κατόρθωσε να συγκεντρώσει τα υπόλοιπα χρήαμτα κι εμφανίστηκε στο μαγαζί για να τα δώσει, ρώτησε τον Σαλβαδόρ Κούνιο πώς και γιατί τον εμπιστεύτηκε. Η απάντηση; “Σε διάβασα στα μάτια”. Τα υπόλοιπα …είναι ιστορία.
Ο άνθρωπος που απαθανάτιζε επί επτά δεκαετίες τη Ζωή, απαθανατίστηκε με το σημερινό θάνατό του στις μνήμες όλων μας. Η πόλη, με τον θάνατο του Γιάννη Κυριακίδη έχασε και τον τελευταίο μύθο της. Ο Κυριακίδης υπήρξε ο μοναδικός «μύθος» της Θεσσαλονίκης, που δεν πλάστηκε από τους Αθηναίους επήλυδες. Υπήρξε μύθος «αυτόνομος», αυτόχθων, αυτοδημιούργητος και διαχρονικός.
Από τις 10 Μαΐου του 1924 που γεννήθηκε -στον «λασπότοπο» της Καλαμαριάς από πρόσφυγες πόντιους γονείς- μέχρι πρόσφατα, επέμενε (κι ας τον «χρύσωσαν» κάποτε για να κατέβει στην Αθήνα) να μένει και να κάνει «είδηση» τη Θεσσαλονίκη.
Και δεν θα χρειάζεται πλέον ούτε την περίφημη σκάλα του, ούτε τις τρεις φωτογραφικές μηχανές περασμένες στο λαιμό του για να απαθανατίζει τους ανθρώπους από ψηλά…
«Φωτογράφισα τη γέννηση και το θάνατο, φωτογράφισα τις φεγγαρόστρατες του Θερμαϊκού, φωτογράφισα όλους τους πολιτικούς αρχηγούς, όλους τους καλλιτέχνες, όλες τις επίσημες – ιστορικές διοργανώσεις της πόλης, γεγονότα εντυπωσιακά, λαμπερά και θλιβερά» θυμόταν, μέχρι πρόσφατα, σε κουβέντες με παλιούς του φίλους και νεώτερους δημοσιογράφους που πάντα ήθελε να συναντά.
«Κυριακίδη, είσαι ο μοναδικός τύραννος που απέμεινε στη δημοκρατία» του ειχε φωνάξει «αγανακτισμένος» το Σεπτέμβριο του 1964 ο τότε πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου που έφτασε στη Θεσσαλονίκη για τα εγκαίνια της ΔΕΘ.
«Κυριακίδη, είσαι ο τελευταίος δικτάτορας» επανέλαβε, το ίδιο ταλαιπωρημένος από τις «εντολές» του φωτορεπόρτερ, αλλά εμφανώς γοητευμένος από τους φακούς του, ο «εραστής» της φωτογραφίας του Ανδρέα Παπανδρέου τού 1984.
Φωτογράφισε τα πάντα. Και τη γέννηση και το θάνατο και τις φεγγαρόστρατες και τη Διεθνή Έκθεση και τον πρώτο τηλεοπτικό σταθμό της ΔΕΗ και τη μαύρη μπύρα και τον Άλκη Στέα και τα λουκάνικα Φρανκφούρτης και τη δεξίωση στο ρώσικο περίπτερο, όπου οι «κυρίες της Θεσσαλονίκης με τις γούνες γέμιζαν με χαβιάρι τις κομψές τσαντούλες τους…» και τους συνταγματάρχες και τους χουντικούς και τις διαδηλώσεις και τους σεισμούς και τις πλημμύρες και τα θέατρα και τις συναυλίες και…
Τα θυμόταν όλα μέχρι και σήμερα που «έφυγε» για πάντα, μέχρι πριν από περίπου μια τριετία, που χρίστηκε από τους «επιγόνους» του φωτογράφους και δημοσιογράφους «επίμονος Θεσσαλονικεύς» και τιμήθηκε σε σχετική εκδήλωση από το Μορφωτικό Ίδρυμα της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Μακεδονίας – Θράκης. Θυμόταν και «απαθανάτιζε» με τα λόγια του πια τα πάντα. Ενενήντα δύο χρόνια από τη γέννησή του, 78 χρόνια μετά το πρώτο «κλικ» στον αναβάτη του ιππικού ομίλου στο Καραμπουρνάκι με μια μηχανή “Kodak”, που αγόρασε με τα κουπόνια της “Μακεδονίας”, 76 χρόνια από το καμένο αεροπλάνο που φωτογράφισε στην πλατεία Αριστοτέλους, 54 χρόνια μετά την πρώτη μεταπολεμική Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης.
«Δεν με θυμούνται πια ούτε οι παλιοί μου φίλοι. Κάποιοι τυμβωρύχοι εμφανίζονται που και που να πάρουν τζάμπα φωτογραφίες, να παριστάνουν τους ειδικούς, να ‘χουν ντοκουμέντα» έλεγε τα τελευταία χρόνια κι όλο δάκρυζε. Ήταν κι αυτά τα τελευταία χρόνια που του στέρησαν τους άμεσους φίλους, τους «σκηνοθέτες» και πρωταγωνιστές συνάμα των ιστορικών χάπενινγκς της δεκαετίας του ’80.
Δεν είχε εξάλλου «γούστο» η ζωή του πλέον. Ο δημοσιογράφος Δημήτρης Γουσίδης, ο καρδιοχειρουργός Παναγιώτης Σπύρου, ο επιχειρηματίας και παλαίμαχος αθλητής Ανέστης Πεταλίδης – οι «εντιμότατοι φίλοι» του, «έφυγαν» όλοι μαζί κάποια χρόνια πριν κι έστησαν ήδη της δική τους παρέα στα σύννεφα.
Ο Γιάννης Κυριακίδης δεν άντεξε άλλο μόνος του. Η «αρκουδίτσα» έφυγε χθες και πάει να βρει τον «Ντούτσε», τον «χασάπη» και τον «πατριάρχη» για να συνεχίσουν.
