“Βίτσι – Στα βήματα του Δημοκρατικού στρατού”: Νέο βιβλίο και εκδήλωση (μεγάλο αφιέρωμα – φωτογραφίες)

Ένας ιστορικός – ταξιδιωτικός οδηγός για το Βίτσι (Πρέσπες, Βαρνούντας, Βάρμπα, Μάλι Μάδι), στα βήματα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας κυκλοφορεί από τις εκδόσεις “Σύγχρονη Εποχή”, προϊόν μιας πολύχρονης έρευνας, τόσο στα ιστορικά αρχεία, όσο και στο ίδιο το γεωγραφικό πεδίο.

Στατιστικά:

– 220 χιλιόμετρα περπατημένα μονοπάτια,

– 166 έγχρωμες φωτογραφίες,

– 34 σύγχρονοι χάρτες (toponavigator),

– 79 ασπρόμαυρες φωτογραφίες και έγγραφα από το αρχείο του ΚΚΕ.

“Στο σύνολό της η περιοχή Βαρνούντας, Βίτσι, Βάρμπα, Μάλι Μάδι είναι η χαρά του πεζοπόρου. Ήπια βουνά, πανέμορφα δάση, μονοπάτια για κάθε γούστο, άνθρωποι ζεστοί, χωριά που σε προκαλούν να σταθείς σε κάθε γωνιά τους, υποδομές αρκετές για φιλοξενία (ειδικά στο τμήμα Πισοδέρι – Πρέσπες).

Ταυτόχρονα, κάθε βήμα σ’ αυτά τα μέρη είναι αναγκαστικά βήμα στα ίχνη των μαχητών

του ΔΣΕ. Και οι εκπλήξεις δε λείπουν ποτέ.

Όπως όταν έχοντας στη διάθεσή μας ένα χειρόγραφο χάρτη (από το Αρχείο του ΚΚΕ) στον

οποίο φαινόταν η διάταξη πυρός μιας μονάδας του ΔΣΕ, προστέθηκε στις πληροφορίες μας

και μία, για την ύπαρξη τμημάτων ενός αντιαεροπορικού.

Το βρήκαμε και η έκπληξη έγινε μεγάλη όταν διαπιστώσαμε στο ξεμοντάρισμα ότι το εσωτερικό του μηχανισμού του ήταν περίπου ανέπαφο παρά τις δεκαετίες που πέρασαν”

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ :

(από τον πρόλογο της έκδοσης)

Ιστορικό:

Πριν από λίγα χρόνια γράφαμε στην εισαγωγή του ιστορικού – ταξιδιωτικού οδηγού για τον

Γράμμο:

“Είναι άλλο πράγμα να μελετάς την ιστορία του ΔΣΕ και ειδικά τη δράση στο Γράμμο και στο Βίτσι και άλλο πράγμα να συνδυάζεις τη γνώση της ιστορίας του ΔΣΕ, τη ζωή και τη δράση του,

με το βιβλίο και το χάρτη στο χέρι δίπλα και πάνω στα χαρακώματα όπου γράφτηκε η Ιστορία. Να έχεις μπροστά σου όχι μόνο τα ιστορικά ντοκουμέντα και τις καταγραμμένες μνήμες, αλλά και το χώρο που αυτά διαδραματίστηκαν, το θέατρο των μαχών, τις αποστάσεις, όλα εκείνα τα ζωντανά σημάδια που συνθέτουν το έπος του ΔΣΕ”

Στον σημερινό οδηγό για το Βίτσι υπενθυμίζουμε ότι όπως και στο Γράμο, έτσι κι εδώ η αφετηρία

για την εξερεύνηση βρίσκεται στο 1996 όταν στα πλαίσια των εκδηλώσεων για τα 50 χρόνια του ΔΣΕ μια μεγάλη ομάδα επιζόντων μαχητών επισκέφθηκαν τους χώρους της νιότης τους.

Τότε εντοπίστηκε για πρώτη φορά ο ομαδικός τάφος των μαχητών που έπεσαν στη μάχη της Φλώρινας, τότε πατήσαμε τα εδάφη που εκπαιδεύονταν οι μαθητές της Σχολής Αξιωματικών του ΓΑ του ΔΣΕ στο Λαιμό της Πρέσπας, τότε ανεβήκαμε ως πάνω στις Πόρτες κάτω από την ψηλότερη κορυφή του Βίτσι, την 2123 και μάθαμε για το Μάλι Μάδι που έστεκε δυτικά κι απέναντι.

Ονόματα σχεδόν άγνωστα, παράξενα, άρχισαν να ψάχνουν την αποκατάστασή τους: Μανιτόρετς, Μπίκοβικ, Λέσιτς, Βάρμπα, Λούτζερ, Κουκλουθούρια, Γκλάβατα, Κούλα και Πλατύ, Μπέλα Βόδα, Άφρικα! Στους επίσημους σύγχρονους χάρτες δεν υπήρχαν. Όλες οι κορυφές στους σύγχρονους

χάρτες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού είχαν άλλα ονόματα.

Και ύστερα ήρθαν τα χωριά: Βαψώρι, Μοσχοχώρι, Πυξός, Αγκαθωτό.

Άφαντα, ούτε πέτρα πάνω στην πέτρα στα μέρη που κάποτε έζησαν χιλιάδες άνθρωποι, στα μέρη που οι μαχητές του ΔΣΕ έχτισαν τη λαϊκή εξουσία εκείνης της εποχής.

Κάποια άλλα ίχνη χωριών πάλι, εγκατελελειμένα, απο μακριά, σου έλεγαν μην πλησιάζεις, είναι άλλος τόπος εδώ: Μαυρόκαμπος, Κρανιώνας, Γάβρος, Τίρνοβο, Βατοχώρι, Μηλιώνας…

Σαν η Ιστορία να ήθελε να κρατήσει μυστικά από τους επίγονους.

Ύστερα το κουβάρι άρχισε να ξετυλίγεται. Βρέθηκαν επιζώντες, άρχισαν τα ταξίδια από την άσφαλτο στην αρχή, σιγά-σιγά στους χωματόδρομους, ώσπου πατήσαμε μία προς μία όλες τις κορυφές, βαδίσαμε σε μονοπάτια που ακόμα και σήμερα συναντάς μόνο τα χνάρια των μαχητών του ΔΣΕ. Έτσι βρέθηκαν τα νοσοκομεία, οι αποθήκες, το εργοστάσιο (ναι, είχε και εργοστάσιο ο ΔΣΕ), τα αμπριά μεγάλων μονάδων, οι θέσεις μάχης, πολεμικό υλικό, άλλο ξεχασμένο δίπλα στις θέσεις των μαχητών και άλλο, όπως τα αντιαεροπορικά, ανατιναγμένο.

Στα χρόνια που ακολούθησαν εκτός από τα ταξίδια στην περιοχή είχαμε πλέον στη διάθεσή μας ένα μεγάλο μέρος από το Αρχείο του ΚΚΕ, που μας άνοιγε καινούργιους δρόμους στην έρευνα. Ξαφνικά, χωριά που προσπερνούσες αδιάφορα, αποκτούσαν άλλη υπόσταση.

Μάθαινες, π.χ., πως η Πρεκοπάνα ήταν ένα από τα πρώτα καταφύγια των καταδιωκόμενων αγωνιστών την περίοδο της μεγάλης τρομοκρατίας που ακολούθησε τη «Βάρκιζα». Και πως το

Μπούφι (Ακρίτας) ήταν η βάση εξόρμησης για τη μάχη της Φλώρινας. Νέος κύκλος αναζήτησης…

Αυτό το ταξίδι θέλουμε να μοιραστούμε σα συνέχεια εκείνου στο Γράμμο, όχι σαν μια ιστορική καταγραφή, αυτό είναι δουλειά της αντίστοιχης επιστήμης, αλλά σαν εμπειρία που αξίζει να διαδοθεί για να βρει τη συνέχειά της.

Στα χρόνια που πέρασαν δεκάδες μονοπάτια περπατήθηκαν ξανά για πρώτη φορά από την εποχή που σ’ αυτά βάδιζαν οι μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ.

Αμπριά, πολυβολεία, αποθήκες, υλικά της μάχης ανακαλύφθηκαν και αρκετά από αυτά βρίσκονται πλέον στην έδρα της ΚΕ του ΚΚΕ, στον Περισσό.

Κάθε μέτρο, κάθε χιλιόμετρο που περπατήθηκε και θα περπατηθεί σε αυτά τα βουνά, αξίζει τον κόπο. Ανταμείβει τον επισκέπτη, φορτώνει τη συνείδηση του επαναστάτη που πλάι στα κείμενα έχει πλέον και την εικόνα του τόπου τα ανεξίτηλα σημάδια των μαχητών και μαχητριών που πότισαν με το αίμα τους αυτήν τη γη.

Στην πορεία της έρευνας για τη συγκέντρωση του υλικού γι’ αυτόν τον ιστορικό οδηγό, πολύτιμη ήταν η βοήθεια που δεχτήκαμε από κατοίκους της περιοχής, ειδικά στα χωριά που μετράνε εκατοντάδες νεκρούς στον αγώνα. Σημαντική ήταν επίσης η γνώση για τα μονοπάτια που μας πρόσφεραν φίλοι ορειβάτες από τη Φλώρινα και την Καστοριά. Απόλυτα αναγκαία ήταν η μαρτυρία συντρόφων, επιζώντων μαχητών του ΔΣΕ, που μας συνόδεψαν στα βουνά και χωρίς αυτούς δε θα μπορούσαν να διευκρινιστούν μερικές ιδιαίτερες πλευρές των μαχών.

Στιγμιότυπο:

“κάτοικος του χωριού Κώττας μας δείχνει ένα χωράφι και λέει: «Να, εδώ είναι θαμμένοι οι αντάρτες.» Την πρώτη έκπληξη διαδέχεται άλλη. Το χωράφι είναι χωρισμένο απ’ το νεκροταφείο με ένα συρματόπλεγμα. Απ’ τη μια μεριά οι «ευλογημένοι» από την Εκκλησία νεκροί. Κι απ’ έξω ένας ομαδικός τάφος μαχητών του ΔΣΕ, χωρίς τίποτα να δηλώνει την ύπαρξή του. Για χρόνια ήταν «ξέφραγο αμπέλι». Μέχρι που τα γελάδια καθώς περπατούσαν και ξαναπερπατούσαν στη γη, άρχισαν να ξεθάβουν τα κόκαλα. Κι έτσι χτίστηκε μια μικρή μάντρα να εμποδίζει τα ζώα να μπούνε μέσα. Κι αφέθηκε το θέμα να ξεχαστεί… Ε, δε θα ξεχαστεί!

Από τη σχετική έρευνα προέκυψε πως εδώ σ’ αυτό το χωράφι ο αστικός στρατός έθαψε τους αντάρτες του ΔΣΕ που σκοτώθηκαν στα γύρω υψώματα, στις 14 Αυγούστου του 1949”.

Περιεχόμενα

Στον οδηγό τρεις μεγάλες μάχες παρουσιάζονται εκτενώς:

Η μάχη στο Μάλι Μάδι, η μάχη της Φλώρινας και οι μάχες της τελικής αναμέτρησης.

Ειδική αναφορά γίνεται στην περιοχή της Ελεύθερης Ελλάδας, στην υγειονομική υπηρεσία, στη συμμετοχή των γυναικών, με φωτογραφίες ιστορικές, σύγχρονες και χάρτες προσέγγισης των σημείων.

Ορισμένα σημεία ξεχωριστού ιστορικού ενδιαφέροντος παρουσιάζονται αυτοτελώς. Όπως οι

Πολενάτες και τα Κουκλουθούρια.

Για τη μάχη της Φλώρινας περπατήθηκαν μία προς μία όλες οι διαδρομές που έκαναν οι μαχητές

του ΔΣΕ από την Πρέσπα ως πάνω στον Βαρνούντα κι από κεί ως την Φλώρινα. Η καταγραφή τους

στον χάρτη γίνεται για μία προς μία τις ταξιαρχίες που πήραν μέρος στη μάχη.

Στο δισέλιδο 114-115 απλώνεται ένας σύγχρονος χάρτης που αποτυπώνει με εξαιρετική ακρίβεια

και λεπτομέρεια το σύνολο των δυνάμεων του ΔΣΕ και του αστικού στρατού που αντιπαρατάχθηκαν για την τελική αναμέτρηση στο Βίτσι.

Τέλος στο παράρτημα παρατίθενται οι μάχες της τελικής αναμέτρησης στον Γράμμο ως τις

29 Αυγούστου 1949 μαζί με τις σχετικές διαδρομές.

Στις σελίδες με πρόσθετα υλικά υπάρχουν αυτή που παραθέτει χρήσιμες ιστορικές πηγές με αναφορά και σε έναν μεγάλο αριθμό εγγράφων από το αρχείο του ΚΚΕ.

Όπως επίσης και η σελίδα που παραθέτει ηλεκτρονικές διευθύνσεις όπου είναι αποθηκευμένες διαδρομές σε μορφή gpx για χρήση σε συσκευές GPS.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 10-20

ΣΤΙΣ ΠΡΕΣΠΕΣ 21

ΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ 22-23

ΤΑ ΒΟΥΝΑ 24-25

ΜΠΕΛΑ ΒΟΔΑ 26-27

ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ 28-29

ΜΕΓΑΛΟΣ ΧΑΡΤΗΣ 30-31

ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ 32-39

ΟΙ ΣΛΑΒΟΦΩΝΟΙ 40-43

ΠΡΩΤΕΣ ΜΑΧΕΣ 44-45

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ 46-53