Ο (Καστοριανός) Βασίλης Κιοσσές είναι Ψυχολόγος, με ειδίκευση στην Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεία. Για την διδακτορική διατριβή του στο Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων ανέπτυξε ένα πρωτοπόρο εκπαιδευτικό πρόγραμμα κατά το οποίο οι φοιτητές των ιατρικών σχολών έχουν την ευκαιρία να ενισχύσουν την ενσυναίσθησή τους στην επαφή με τους ασθενείς τους. Το εν λόγω πρόγραμμα πήρε το όνομα ‘Έλα στη θέση μου γιατρέ’, ενώ το σκεπτικό του παρουσιάστηκε από τον Βασίλη Κιοσσέ στη διοργάνωση του TEDx που έλαβε χώρα στα Χανιά τον Οκτώβρη του 2015.
Η σχέση γιατρού-ασθενή είναι το κυριότερο θεραπευτικό εργαλείο που έχει ένας γιατρός στη φαρέτρα του τα τελευταία 4.000 χρόνια που ασκείται η ιατρική.
Όσο περνάει ο καιρός βλέπουμε νέα εργαλεία, νέες μέθοδοι διαρκώς ανακαλύπτονται, υπερσύγχρονες τεχνικές· κάποιες βοηθούν τους ασθενείς, κάποιες όχι. Και βλέπουμε γιατρούς που αφιερώνουν ολοένα και περισσότερο χρόνο στο να γνωρίσουν τα εργαλεία που διαθέτουν με αποτέλεσμα να υποσκάπτεται ο χρόνος που αφιερώνουν να γνωρίσουν τον ασθενή τους.
Βλέπουμε γιατρούς που είναι έτοιμοι να θεραπεύσουν εργαστηριακές τιμές -μία αυξημένη χοληστερίνη, ή μία αρτηριακή πίεση που έχει χάσει το δρόμο της- κι όχι τόσο γιατρούς που είναι εκεί να βελτιώσουν ουσιαστικά και εν τω βάθει την ποιότητα ζωής των ασθενών τους.
Και κάπως έτσι φτάνουμε, δυστυχώς, να μιλάμε για ιατρικά λάθη τα οποία πολλές φορές προκύπτουν από γιατρούς που δεν έχουν καταφέρει να γνωρίσουν τους ασθενείς τους. Κι έτσι, γίνεται η τρίτη αιτία θανάτου στις Ηνωμένες Πολιτείες, αφήνοντας πίσω τα αυτοκινητιστικά και τον καρκίνο.
Με όλες αυτές τις σκέψεις, και όλους αυτούς τους προβληματισμούς, αναρωτηθήκαμε, πώς μπορούμε ουσιαστικά να καλύψουμε αυτό το κενό; Πώς μπορούμε να γεφυρώσουμε αυτό το χάσμα μεταξύ γιατρού και ασθενή;
Απαιτεί δύο συνθήκες: η πρώτη είναι να υπάρχει η πρόθεση από το γιατρό να γνωρίσει τον ασθενή του· αν δεν υπάρχει πρόθεση τότε η κουβέντα, ξέρετε, σταματάει εκεί. Και η δεύτερη συνθήκη είναι αξιοποιώντας ουσιαστικά τη δύναμη της ενσυναίσθησης.
Τη στιγμή που 100 περίπου ιατρικές σχολές στην Ευρώπη έχουν φτιάξει έναν κατάλογο με το ποιες είναι αυτές οι δεξιότητες που χρειάζεται να έχει ένας γιατρός τελειώνοντας μία ιατρική σχολή, κι εκεί πέρα αναφέρεται ρητά πως ένας γιατρός θα πρέπει να έχει μάθει μέσα στην ιατρική του σχολή πώς να είναι ενσυναισθητικός με τους ασθενείς τους, καμία ιατρική σχολή στην Ελλάδα δεν προσφέρει ένα στοχευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα.
Έτσι, φτάσαμε στην Ιατρική των Ιωαννίνων και σχεδιάσαμε ένα τέτοιο το οποίο λέγεται ‘Έλα στη θέση μου γιατρέ‘ -στα αγγλικά το παραφράζουμε λίγο και το λέμε ‘Empathise with me doctor’- το οποίο ουσιαστικά βάζει τους γιατρούς -τους εν δυνάμει γιατρούς- σε μία διαδικασία να γνωρίσουν αυτή τη δύναμη της ενσυναίσθησης, της ικανότητας δηλαδή που έχω να μπαίνω στη θέση του άλλου, να βλέπω λιγάκι τον κόσμο μέσα από τα μάτια του, να ακούω αυτά που ακούνε τα δικά του αυτιά.
Μήπως αν γνώριζα την ιστορία του ανθρώπου που έχω απέναντι μου, μήπως τότε του φερόμουν διαφορετικά; Με όλο αυτό το σκεπτικό, και όλη αυτή τη συζήτηση γύρω από την ενσυναίσθηση, ίσως χρειάζεται να ξεκαθαρίσουμε τι είναι ακριβώς η ενσυναίσθηση.
Δεν είναι τόσο να βρω τις μαγικές λέξεις που θα πω, ή αυτές τις ατάκες που θα ανακουφίσουν τον άλλον, ή να του πω αυτές τις όμορφες λέξεις που θα του χρυσώσουν το χάπι· δεν είναι αυτό. Είναι ένας ολόκληρος τρόπος ύπαρξης -ο τρόπος με τον οποίο υπάρχω, αλληλεπιδρώ, σχετίζομαι- ο οποίος τρόπος οφείλει να είναι απαλλαγμένος από κάθε είδους κριτική και κάθε είδους αξιολόγηση.
Θέλω να σταθώ, όμως, περισσότερο σε αυτά που έμαθα εγώ εκπαιδεύοντας γιατρούς, και μπορώ να ξεχωρίσω δύο πράγματα. Το πρώτο πράγμα είναι πως ο ανθρώπινος πόνος είναι οικουμενικός, ο πόνος δηλαδή είναι πανανθρώπινος. Και δεν αναφέρομαι μόνο στο σωματικό πόνο -αυτός είναι αρκετά σαφής και συγκεκριμένος. Αναφέρομαι στο πώς πονάει ο καθένας από εμάς σε σχέση με τις καταστάσεις τις οποίες βιώνει· και σ’ εκείνο ακριβώς το σημείο ο πόνος έχει πολλές μορφές.
Ο πόνος μπορεί να είναι κοινωνικός· ζούμε σε μία Ελλάδα που ματώνει, που καλείται να επαναπροσδιορίσει τις αξίες της, τις πεποιθήσεις της, που καλείται -και οφείλει- να αξιολογήσει την ίδια της την κριτική. Ο πόνος μπορεί να είναι συναισθηματικός· θλίψη, απομόνωση, πένθη, αλλαγές, αποχωρισμοί […]. Ο πόνος μπορεί να είναι ψυχικός· ξέρουμε πέντε πράγματα για τις ψυχικές ασθένειες.
Οι ίδιες οι σχέσεις φέρνουν πόνο. Οι ίδιες οι σχέσεις, όμως, είναι ικανές να με ανακουφίσουν από αυτόν. Εκεί που θέλω να καταλήξω είναι ότι από τη στιγμή που ο ανθρώπινος πόνος είναι οικουμενικός, αυτό μου επιτρέπει, την ώρα που ακούω τον πόνο του άλλου, να συνδεθώ με κάτι μέσα μου που μου θυμίζει αυτό το συναίσθημα.
Δε χρειάζεται να έχω την ίδια εμπειρία για να καταλάβω τον πόνο του άλλου. Δε χρειάζεται να έχω περάσει το ίδιο πράγμα για να μπορώ να ενσυναισθανθώ τον πόνο του άλλου. Από τη στιγμή που θέλω να είμαι ενσυναισθητικός μπορώ να καταλάβω, ή μπορώ να υποψιαστώ, πόσο μπορεί να πονάει ο άλλος· και μένα πραγματικά αυτό με κάνει να αισθάνομαι λιγότερο μόνος.
Ένα δεύτερο πράγμα που έμαθα από αυτήν την εκπαίδευση είναι να μην σταματώ να εμπιστεύομαι τους ανθρώπους. Ξέρετε, έχουμε έμφυτη μέσα μας μία τάση να αναπτυσσόμαστε, να εξελισσόμαστε, να αναπτύσσουμε τέτοιες δυνατότητες ούτως ώστε να αποδίδουμε τα μέγιστα. Αυτό που χρειάζεται είναι να βρεθούμε σε μία συνθήκη που θα μας επιτρέψει να το κάνουμε -και αυτή η συνθήκη διευκολύνεται μέσω της δύναμης της ενσυναίσθησης.
ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ
Πηγή: TEDx Talks/Απομαγνητοφώνηση & Επιμέλεια: The Whole Cow
